قوبىلاندى كۇمبەزى

2778
Adyrna.kz Telegram

قوبىلاندى باتىر – اتاقتى تاريحي تۇلعا، جوڭعار مەن قالماقتارعا قارسى سوعىسقان باتىر، شامامەن XV عاسىردا ءومىر سۇرگەن.

باتىر - اسكەري ونەردى جاقسى مەڭگەرگەن، جاۋ تۇسىرەر ەرلىگىمەن اتى شىققان، قاھارمان ادامعا بەرىلەتىن قۇرمەتتى اتاق. باتىر اتاعى ميراسقورلىق جولىمەن بەرىلمەيدى، وعان ءاربىر ادام جەكە باسىنىڭ ەرلىگىمەن يە بولادى. باتىرلاردى قازاق حالقى ەجەلدەن قۇرمەت تۇتقان.

قازاق حالقىنىڭ ەپوستىق قاھارمان باتىرى – قوبىلاندى باتىر قازاق حالقىنىڭ ماقتانىشى. ءبىر زامانداردا باتىر سۇيەگى جاتقان جەردە مازار بولعان. ول مازار جونىندە 1906 جىلى ۆ.ۆ.كارلسون، كەيىن جوزەف-انتۋان كاستانە جازىپ كەتكەن. مازار ەرتە كەزدە بۇزىلىپ، حح عاسىردىڭ باس كەزىندە ءۇيىندى بولىپ قالعان. حح-عاسىردىڭ ەلۋىنشى جىلدارى عۇلاما عالىم الكەي مارعۇلان وسى بەيىت باسىندا بولعان. الپىسىنشى جىلداردىڭ اياق كەزىندە انتروپولوگ نوەل شاياحمەتوۆ قازبا جۇمىسىن جۇرگىزىپ، گەراسيموۆ ادىسىمەن باس سۇيەگىنە قاراپ كەسىكىنىن جاساۋدى جوسپارلايدى.

مەموريالدىق كەشەن قوبىلاندى باتىردىڭ سۇيەگى قايتا جەرلەنگەن ماۆزولەيدەن، داڭق زالىنان جانە بەلگى تاستاردان تۇرادى. توبەسىنەن قاراعاندا كەشەن قالقاننىڭ ۇستىنە قويىلعان باتىردىڭ دۋلىعاسىنا جانە جانىندا جاتقان ساداققا ۇقسايدى.

ماۆزولەيدىڭ نەگىزگى قابىرعاسى رەسەيدە جاسالعان كۇيدىرىلگەن قىزىل كىرپىشتەن بيىكتىگى  – 7,0 م. جۋىق 15 ۇشكىر تىرەۋلەر ءتارىزدى قالانىپ، سىرتقى ءپىشىنى باتىردىڭ دۋلىعاسى تارىزدەس كۇمبەزدەلگەن. وڭتۇستىك-شىعىس بەتىندە بيىكتىگى 5,0 م.  كىرەبەرىس-پەشتاق ورنالاسقان. ماۆزولەيدىڭ جالپى بيىكتىگى – 17,5 م.، ديامەترى – 16,0 م. ماۆزولەيدىڭ سىرتىنداعى جالپى ديامەترى – 78,0 م. دوڭگەلەك شەڭبەر-قالقاندى اينالا 29 مەڭگىرتاستار سيمۆولى كوگىلدىر ءتۇستى شامدالدار كىرەبەرىستەن وڭتۇستىك شىعىسقا قاراي بيىكتىگى – 2,0 م. قىزعىلت گرانيتپەن قاپتالعان 20 ۇشكىر بالبال تاستار سيمۆولى ورناتىلعان.

كەشەننىڭ ەكىنشى بولىگى ماۆزولەيدىڭ باتىس بولىگىندەگى جالپى اۋماعى – 447,0 م2 باتىردىڭ ساداعى بەينەلى داڭق زالىنان، حوللدان جانە اكىمشىلىك-شارۋاشىلىق بولمەلەرىنەن تۇرادى. كەشەندە قوبىلاندى باتىردىڭ قايراق تاسى، سۇيەگى قايتا جەرلەنگەندە ورناتىلعان تاس بەلگىلەر ورنالاسقان. كەشەن  جيرەنقوپا اۋىلىنىڭ شىعىسىنداعى ۇلى قوبدا وزەنىنىڭ بويىنداعى جالپى اۋماعى – 2,06 گا جەردى الىپ جاتىر.

قوبىلاندى باتىردىڭ ەسىمى ەلىمىزدىڭ باسقا وڭىرلەرىندە دە ماڭگى ساقتالعان. وسىلايشا، باتىرعا ەسكەرتكىشتەر قىزىلوردا مەن قوستانايدا ورناتىلعان. ونىڭ ەسىمىمەن استانا، كەنتاۋ (وقو), ايتەكە بي (قىزىلوردا وبلىسى) جانە زاچاگانسك (بقو) كەنتتەرىندەگى كوشەلەر اتالدى. اقتوبەدە قوبىلاندى باتىردىڭ ەسىمى ورتالىق ستاديون مەن كوشەگە بەرىلدى.

بەلگىلى باتىردىڭ مەموريالدىق كەشەنى تۋريستەردىڭ بەلسەندى باراتىن ورنى بولىپ تابىلادى.

پىكىرلەر