الدىڭعى كۇنى كەشتە ابەكەم (اباي قالشابەك) حابارلاسىپ: «ۇلەكە، اناۋ ءبىر كوشىپ بارا جاتىپ كۇلگە كۇلشە كومگەن كەلىن تۋرالى جازعانىڭىز بار عوي؟» دەيدى. «ءيا، بار. نە بولدى؟» دەيمىن مەن. «سونىڭىز عاسىرلارعا جالعاسىپ جاتقان ۇلى قۇندىلىق ەكەن. «قوبىلاندىنى وتىرىپ «داياعاششى» كىتابىڭىز ەسىمە تۇسەدى دەپ ويلاماپپىن. مىنە، وقيىن»، - دەپ 2009 جىلى «جازۋشى» باسپاسىنان شىققان «باتىرلار جىرى» كىتابىنداعى «قوبىلاندى باتىر» جىرىنان (106 بەت) مىنا جولداردى وقي جونەلدى.
«كۇل ىشىندە نە بار دەپ،
قوبىلاندى كۇلدى قارادى.
اشىپ كۇلدى قاراسا،
جايا مەنەن جال ەكەن.
ءتۇرلى تاماق بار ەكەن.
ءوزىن قالماق العاندا،
كوك ارباعا سالعاندا.
«كەز بولسا بۇعان باتىر – دەپ –
تاۋىپ ازىق قىلسىن» – دەپ،
اقىلدى تۋعان قۇرتقانىڭ –
بوتەن نارسە تاستارعا
شاماسى كەلمەي سۇلۋدىڭ،
كومىپ كەتكەن نانى ەكەن.
«بۇيىرعان قۇدايدىڭ
وسى شىعار بىزگە» - دەپ،
شەتىنەن تىستەپ الادى،
قورجىنعا باتىر سالادى».
ورنىمنان اتىپ تۇرا جازدادىم. عاجاپ قوي! مەنىڭ جازعان كۇلدەگى كۇلشەم ارى كەتسە بۇدان 70-80 جىلدىڭ الدىنداعى بولعان وقيعا. كادىمگى كەيىپكەردى كوزىمەن كورگەن اۋىلداعى اقساقالدان تىڭداعان اڭگىمەم عوي. سول ۇعىم، سول تانىم، سول ارەكەت «قوبىلاندى» جىرىندا بولسا عاجاپ ەمەس پە!؟
ەندەشە، بۇدان ەكى-ءۇش جىل بۇرىن "پىسىرگەن" كومبە نانىمدى دا ۇسىنايىن. ءدام تاتا وتىرىڭىزدار!
اقىلدى كەلىن ءھام كۇلدەگى كۇلشە
كوشپەلى قازاقتىڭ كورگەندى سالتى، ءتالىمدى ءداستۇرى كوپ-اق. كوشپەلى تۇرمىستان اجىراعاننان كەيىن، ونىڭ كوبى جۇمباق كۇيىندە قالدى. مىسالى، قازاقتىڭ ء“بىر شاينەك ءشاي بولىنبەگەن ەنشى” دەگەن كەرەمەت ءسوزى بار. ءسوز ەمەس، بۇل – قاعيدا. ادەتتە ەنشىنى ارنايى بولەدى، ال، مىناۋ ءبولىنىپ قويىلعان ەنشى. تانى، تانى ما، شولدەپ كەلگەن جولاۋشى ۇيىڭنەن ءبىر شاۋگىم ءشاي ءىشۋى ونىڭ ءوز قۇقى دەگەن ءسوز بىلايشا ايتقاندا. ءار قازاققا ەنشى ءبولىپ كەتكەن اتالارىمىزدىڭ دانالىعى دەگەن وسى. ءداستۇر دەگەنىڭىز وسى!
موڭعوليا مەن قىتاي شەكاراسىن ارلى-بەرلى جىلقى ايداعان قازاقتار توزدىرىپ تۇرعان زاماندا مىناداي ءبىر وقيعا بولعان ەكەن. حاسەن دەيتىن ادۋىندى ازاماتتى موڭعول ۇكىمەتى ۇستاماق بولىپ، كۇزەۋدە جالعىز ءۇي وتىرعان جەرىندە شەرىكتەر جەتىپ كەلەدى. حاسەن اڭ اۋلاپ كەتكەن ەكەن، سىبىستى ەستىپ ۇيىنە جولاماي قويادى. اسكەرلەر حاسەندى ءبىر-ەكى كۇن كۇتىپ، اقىرى ءۇيدى كوشىرمەك بولادى. استاڭ-كەستەڭىن شىعارىپ جۇكتەرىن تۇيەگە ارتادى.
اڭ اۋلاۋعا شىققاندا ارتىق وق ارقالاپ جۇرمەيدى عوي، حاسەننىڭ مىلتىعى قولىندا بولعانىمەن وعى ۇيدە قالعان ەكەن. ەندى قايتپەك؟
جۇك ارتىلىپ بولىپ قالعاندا حاسەننىڭ كەمپىرى كەلىنىنە: «ءاي، بالام، كۇلگە كۇلشە تاستادىڭدار ما، كۇلشە كومىڭدەر، اشىققان جولاۋشى كەلىپ قاپ جەيتىن ەشتەڭە تاپپاسا «كورگەنسىزدىڭ اۋىلى ەكەن عوي» دەپ كۇلىڭدى شاشىپ كەتەدى» دەيدى. شىنىمەن ول بۇرىننان بار سالت. قاراڭىزشى، قازەكەڭ ۇيىنە كەلگەن قوناقتى قويىپ، جۇرتىنا كەلگەن جولاۋشىنىڭ نەسىبەسىن قالدىرىپ كەتىپ وتىرعان. مىنە، كوشپەلى حالىقتىڭ دانالىعى! مىنە، ءبىزدىڭ وسى كۇنگە قانداي قارىم-قاتىناسپەن جەتكەنىمىزدىڭ بەلگىسى!
كەلىنى دە، قاعىلەز ادام ەكەن: «ءيا، اپا، كۇلگە كومبە نان تاستايمىن عوي» دەپ، نان مەن قوسا مىلتىقتىڭ وعىن دا اپارىپ كۇلدىڭ شەتىنە كومىپتى. موڭعولدار دا، كوشپەلى جۇرت ەمەس پە، قازاقتارىڭ بۇل سالتىن باياعىدان بىلەتىن ولار كۇلگە كۇلشە قالدىرىپ جاتقان كەلىنگە نازار دا سالماپتى. كوش كەتەدى. الىستان اڭدىپ جاتقان حاسەن تۇندەلەتىپ جۇرتقا كەلەدى…
كەيىن ايتادى ەكەن جارىقتىق: «كەلىنىم دەگدار، تەكتى جەردىڭ قىزى ەدى، وعىمدى كۇلشەمەن قالدىراتىنىن ءبىلىپ ەدىم، ويلاعان جەرىمنەن شىقتى. نان مەن وقتى الىپ قايتا تاۋعا شىعىپ كەتتىم. سول وقپەن اڭ اتىپ جەپ، ايشىلىق جول باسىپ التايعا ءوتتىم، جىل اتتاتىپ اۋىلعا كەلدىم. ارى قاراي ۇزاق اڭگىمە…»، – دەپ ساقالىن ساۋىپ قويىپ، اڭگىمەسىن ايتادى ەكەن….
