عابيت مۇسىرەپوۆ تەاترىندا جاقىندا عانا كورەرمەن نازارىنا ۇسىنىلعان "قۇلاگەر" جانە "شاعالا" سپەكتاكلدەرىن كورىپ، بۇل قويىلىمدار رەجيسسەرلەرىنىڭ سونشالىقتى قاۋقارسىزدىعىنا كوز جەتكىزدىم.
الدىمەن، "قۇلاگەر" سپەكتاكلىنىڭ ساتسىزدىككە ۇشىراۋ سەبەپتەرىن سارالاساق. رەجيسسەردىڭ "ساۋندراما" باعىتىنا قىزىعۋشىلىعى، بۇل باعىتتى تۇسىنۋگە دەگەن تالپىنىسى قۋانتقانىمەن، ونى پراكتيكالىق تۇرعىدا جۇزەگە اسىرۋدا سىرتقى فورماسىنا عانا اسىرە اۋەستەنىپ، قويىلىمدى تۋدىرۋدا دراماتۋرگيا قاعيدالارىن نازاردان تىس قالدىرعانى، اكتەرلەرمەن جۇمىس جاساۋدا ناقتى مىندەتتەردى تۇسىندىرە الماعانى كورىنىپ تۇر. دراماتۋرگيا بولماعان جەردە، سول دراماتۋرگيانى رەجيسسەر دۇرىس اشا الماعان جەردە اكتەرلىك جۇمىستاردىڭ اقسايتىندىعى راس. نەگىزىندە بۇل تەاتردىڭ اكتەرلەرى رەسپۋبليكاداعى ۇزدىكتەر دەپ تانىلاتىندىعى جاسىرىن ەمەس.
بۇل تەاترداعى اكتەرلەردىڭ شەبەرلىك مۇمكىندىكتەرى، الەۋەتتەرى وتە جوعارى. الايدا، وسى تەاتردا تالاي جىلدار بويى ءونىمدى ەڭبەك ەتىپ، ونەرىمەن كورەرمەندەر كوزايىمىنا اينالىپ ۇلگەرگەن ليديا كادەنوۆا وسىناۋ "قۇلاگەر" سپەكتاكلىندە ويداعىداي اشىلا الماعان. كەرىسىنشە، تاماققا سالىپ، قۇر ايقايلاپ، قاراپايىم ساحنا ءتىلى قاعيدالارىن ۇمىت قالدىرعان. ليديا كادەنوۆا وسى تەاتردا قويىلعان "كەلىندەر كوتەرىلىسى" سپەكتاكلىندە كەيىپكەرماندىلىك دارەجەسىنە كوتەرىلگەن ەدى. وسىنداي اكتەرلىك جەتىستىككە جەتكەننەن كەيىن، "قۇلاگەر" سپەكتاكلىندە ليديا كادەنوۆانىڭ ساتسىزدىككە ۇشىراۋى قويۋشى رەجيسسەردىڭ شىعارمانىڭ ماقساتىن جانە شىعارمانىڭ ماقساتىنا جەتەر جولداعى كەيىپكەردىڭ ارەكەت ارقاۋىن اكتريساعا دۇرىس ءارى انىق تۇسىندىرە الماۋىنان شىعار دەپ ويلايمىن. سونىمەن قاتار، قويىلىم ونە بويىنداعى قۇلاگەردىڭ تاعدىرى مۇلدە تۇسىنىكسىز، ەشقانداي جاناشىرلىق تۋدىرمايدى.
تراگەديا جانرىنىڭ مۇراتى ورىندالماعان. "قاناتتى" دەگەن كەيىپكەردىڭ ارلى-بەرلى بوس سەندەلگەن ماقساتسىز ءجۇرىسى كۇلكى شاقىرادى. "قاناتتى" ءرولىن ويناپ جۇرگەن اكتريسانىڭ ءماتىندى كورەرمەنگە جەتكىزۋدەگى ديكتسياسى انىق ەمەس، بەينەلىك قيسىنى بۇلىڭعىر. جالپى، سپەكتاكلدە قيسىنسىز شەشىمدەر وتە مول. سانالى دا سيۋجەتى تۇسىنىكتى پوەمانى ساندىراققا اينالدىرۋ دۇرىس پا؟ رەجيسسەر تالانتتى اكتەرلەردىڭ ساتسىزدىككە تاپ بولۋلارىنا ءوزىن جاۋاپتى سەزىنە مە ەكەن؟ الدە: "مەنىكى تەك رەجيسسەر رەتىندە ويىما نە كەلسە، سونى جاساۋ بولدى" دەر مە ەكەن؟ ايتپەسە، الەۋەتى زور اكتەرلىك قۇرامنىڭ شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دۇرىس باعىتتاي الماۋ، ەڭ الدىمەن، سول اكتەرلەردىڭ كاسىبي تاعدىرلارىن ويلاماۋشىلىق ەمەس پە؟
ەندىگى كەزەكتە، "شاعالا" سپەكتاكلى تۋرالى ءسوز قوزعاساق. بۇل سپەكتاكلدى ساحنالاۋدا رەجيسسەر ەلىك نۇرسۇلتان جانرلىق شەشىمدە بىردەن سۇرىنگەن. سەبەبى بۇل پەسا جانرىن اۆتور انتون چەحوۆ "كومەديا" دەپ انىقتاعان. ال سپەكتاكل رەجيسسەرى ەلىك نۇرسۇلتان "تراگەديا" دەپ قويىپتى. رەجيسسەر ءوزى سولاي بەلگىلەگەنىمەن، مەن تراگەديانى بايقامادىم. دراماتۋرگتىڭ ۇستانىمىن ەسكەرمەگەندىكتەن، رەجيسسەر كاسىبي تۇرعىدا كوپ ۇتىلعان. سوندا، ەلىك نۇرسۇلتان رەجيسسەر رەتىندە قاراپايىم تەاتر ەتيكاسى ۇعىمىن، اۆتور مۇراسىن قۇرمەتتەۋ تاعىلىمىن، اۆتور شەشىمىن وزگەرتپەۋ ونەگەسىن بىلمەي مە ەكەن؟ ەلىك نۇرسۇلتان تەاتر ونەرىنىڭ قاراپايىم تەوريالىق ەرەجەلەرىن ەسكەرمەسە، اكتەرلەرگە قالاي باعىت بەرمەك ەكەن؟ اتالمىش تەاترداعى اكتەرلەردىڭ شەتىنەن شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە قۇشتار ەكەندىگى، وبراز جاساۋ جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنۋدەگى زەيىندىلىكتەرى بارشاعا ۇلگى.
بىراق ەلىك نۇرسۇلتان دا بۇل تەاترداعى اكتەرلەردىڭ بيىك ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋلەرىنە مۇمكىندىك جاساي الماعان دەپ ويلايمىن. سەبەبى، جانردان اۋىتقۋشىلىق اكتەرلىك قۇرامنىڭ ويىندارىن ويداعىداي ۇيىمداستىرۋعا كەدەرگى كەلتىرگەن. اكتەرلەر نە ىستەرلەرىن بىلمەي ءجۇر، ارقايسىسى ءارتۇرلى جانردا جۇمىس جاساعان. پەساداعى كەيىپكەرلەردىڭ "لينيالارى" رەجيسسەر تاراپىنان اكتەرلەرگە دۇرىس، تەرەڭ، ءدال تۇسىندىرىلمەگەندىكتەن، وكىنىشكە وراي، قويىلىم تەمپوريتمى ساقتالماعان. قويىلىمعا پەسادا جوق كەيىپكەرلەردى قوسۋدا دا ەشقانداي ءمان-ماعىنا جوق. سپەكتاكلدە كوركەمدىك بىرتۇتاستىق جوق. كامەرا ارقالاپ الىپ، ارلى-بەرلى جۇرەتىن كەيىپكەر دە كورەرمەندەردى ساحنادا ءوتىپ جاتقان نەگىزگى ارەكەتتەردەن الاڭداتادى. ونىڭ ۇستىنە ساحنادا ءوتىپ جاتقان كورىنىستەردى ەكران ارقىلى كورسەتۋدى بۇرىن-سوڭدى تەاتر رەجيسسەرى بولات اتاباەۆ "قىز جىبەك" سپەكتاكلىندە قولدانعان، ەلىك نۇرسۇلتانعا سول تاپتاۋرىن ءتاسىلدى قايتالاۋ نە ءۇشىن قاجەت بولعانىن تۇسىنبەدىم. ء"تورتىنشى قابىرعا" ۇستانىمى دا ەسكەرىلمەگەن.
سەبەبى اكتەرلەردىڭ كەيبىرى كورەرمەنگە تۋرا قاراۋدان قاشپايدى. ماشا ءرولىن ويناپ جۇرگەن دينارا نۇربولات سوزدەرى مۇلدە ەستىلمەيدى، ءتىپتى ساحناعا بەينەنى زەرتتەمەي شىعا سالعان با دەرسىڭ. ء"تىلى جوق اكتەر، ءمىنى كوپ اكتەر" ەكەنىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. قويىلىم سۋرەتشىسىنىڭ دە ستسەنوگرافيالىق شەشىمدەرى تەاتر ونەرىنىڭ سپەتسيفيكاسىنا مۇلدەم ساي ەمەس. گرۋزيادان قويۋشى سۋرەتشى شاقىرىپ، بۇلاي شىعىندالۋدان دا شىعارماشىلىق ۇجىم جەڭىلىس تاپقان. مەنىڭشە، بۇلاي شىعىندالعانشا، ءوزىمىزدىڭ وتاندىق تەاتر سۋرەتشىلەرى ىشىندە دە قانشاما ماماندار بارشىلىق، سولار شاقىرىلۋ كەرەك ەدى...
قورىتا ايتقاندا، عابيت مۇسىرەپوۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترى سوڭعى كەزدە ساتسىزدىككە ۇشىراعان سپەكتاكلدەردەن كوز اشپاي وتىر. نەگە؟ بۇل سپەكتاكلدەر تەاتردىڭ اكادەميالىق تالاپتارىن قاناعاتتاندىرمايدى دەپ سانايمىن. وسى تۋرالى ويلاناتىن كەز كەلدى... "قۇلاگەر" جانە "شاعالا" سەكىلدى شيكى سپەكتاكلدەردى كورەرمەندەرگە اسىعىس ۇسىنۋ وتاندىق تەاتر ونەرىنە سىن ەمەس پە؟ بۇل اسحات ماەميروۆتىڭ ەككەن "ەگىندەرىنىڭ", ءپىسىپ ۇلگەرمەي، جەمىس بەرىپ ۇلگەرمەي، ءشىرىپ جاتقاندىعىنىڭ ءبىر بەلگىسى ەمەس پە ەكەن؟
بالتابەك نۇرعاليەۆ.
