كونە تاريحىمىزدىڭ زاتتاي دەرەگى تاريح جانە ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرى بولىپ تابىلاتىندىعى ءسوزسىز. بۇگىنگى كۇنى بىزگە جەتكەن ەسكەرتكىشتەردى زەرتتەۋ، ساقتاۋ، ناسيحاتتاۋ ەلدىگىمىزدىڭ ايعاعى بولماق. اقتوبە ءوڭىرى دە تاريحتان سىر شەرتەر كيەلى ورىنداردان كەندە ەمەس. سولاردىڭ ءبىرى – دوسشان يشان مەشىتى.
ءحىح عاسىردىڭ 1815-1896 جىلدارى ءومىر سۇرگەن كىشى ءجۇز ءپىرى، مەشىتتەر سالىپ بالا وقىتقان ءدىني قايراتكەر، حالىقتى يماندىلىققا ۋاعىزداعان، وتىرىقشىلىققا ۇيرەتكەن دوسجان قاشاقۇلىنىڭ مەشىتى اقتوبە وبلىسى تەمىر اۋدانى شۇبارقۇدىق اۋلىنان 5 شاقىرىم وڭتۇستىكتە ورنالاسقان.
زەرتتەۋشى مارات قابيجانۇلى دوسجان حازىرەت اكەسى قاشاق مولدادان 14-15 جاسىنا دەيىن ساۋاتىن اشىپ، ورىنبورداعى «حۋساينيا» مەدرەسەسىن ءبىتىرىپ، ءۇش جىل سونداعى جاستارعا مۋدارريستىك ەتىپ، ويىلداعى اۋىلىنا كەلىپ بالا وقىتقان» دەپ كورسەتەدى.
كىشى ءجۇز تابىن رۋىنىڭ قوڭىر تارماعىنان. ەل اۋزىنداعى اڭگىمەلەردە «دوسەكە حازىرەت» دەپ قۇرمەتپەن ايتىلادى. ءوزىنىڭ دىندارلىعىمەن، اعارتۋشىلىعىمەن، دىنگە نەگىزدەپ حالىقتىڭ باسىن ءبىر ورتالىققا بىرىكتىرۋىمەن، دالالىق ساۋلەت ونەرىن دامىتۋمەن جانە قازاق شەجىرەسىنىڭ نەگىزىن جيناقتاۋمەن قازاق تاريحىندا ءىز قالدىردى. اتاق داڭقى التى الاشقا،ءتىپتى اق پاتشانىڭ وزىنە دەيىن جەتكەن ادام. ول كوپتەگەن مەشىتتەردىڭ بوي تۇزەۋىنە مۇرىندىق بولدى، ونىڭ تىكەلەي باسشىلىعىمەن سالىنعان دوڭىزتاۋلىق قاراشىڭداعى قاينار مەشىتىنىڭ، ويىل اڭعارىنداعى شيلىسۋلىق يشان اتا مەشىتتەرىنىڭ ماڭىزى زور.
دوسجان يشان مەككەگە نۇرفايىس يشان جانە جۇماعالي يشانمەن (كەي دەرەك بويىنشا 1874 جىلى قۇنانباي توبىمەن) بىرگە قاجىلىق ساپارعا بارعان. دوسجان قۇران كارىمدى، مۇقتاساردى جاتقا وقىپ، مەككەدەن 17 جاسىندا جاس حازىرەت دەگەن اتپەن ەلگە ورالادى. دوسجان يشان مەككەگە ءۇش رەت بارىپ، ابايدىڭ اكەسى قۇنانبايمەن تانىسىپ، ەكەۋى بىرلەسىپ تاكيە-قوناق ءۇي سالدىرعان. اتالعان قوناق ءۇي دوسجان يشان اتىنا جازىلادى.
مەشىتتىڭ ۇزىندىعى شامامەن 28 مەتر، ەنى 11 مەتر، بيىكتىگى 5 مەتر شاماسىندا. مەشىت جانىنا كوشپەلى قازاقتار قونىستانىپ، قازىرگى شۇبارقۇدىق ولكەسىندە العاشقى وتىرىقشى قونىس پايدا بولعان. مەشىتتىڭ التى بولمەسى بار، تەرەزەلەرى ادام بويىنان ۇزىن. بولمە ىشىندە ەشقاندايدا تىرەۋ جوق. تەرەزەسىندە دە بىردە ءبىر قيىق بەلدىك جوق، كۇمبەز بۇراندا تۇرىندە جاسالعان. كۇمبەز ۇستىندە ايشىق تۇرعان، مەشىت ءىشى ويۋ ورنەكپەن اشەكەيلەنگەن، كۇمبەزدەن تۇسكەن جارىق، بارلىق ناقىشتارىن نۇرلاندىرىپ تۇرعان. مەشىت ىشىندەگى ايات حاديستەرى قىزىل ويۋمەن بويالعان. مەشىتتىڭ الدىندا كىرە بەرىس ءۇي جانە ازان ايتاتىن مۇناراسى بولعان. قازىرگى تاڭدا بۇل مەشىتتىڭ توبەسى قۇلاعان، قابىرعالارى عانا تۇر. بۇل مەشىتتە كوپتەگەن مۇريتتەر قىزمەت ەتىپ، كوپتەگەن يشاندار، سوپىلار وقىپ، ءبىلىم الىپ ەلگە قىزمەت ەتتى. دوسجان حازىرەت ءوز مەشىتىنىڭ كۇنشىعىس بەتىندە جەرلەنگەن. باسىندا قۇلپىتاسى ساقتالعان. 2015 جىلى اقتوبە وبلىسىندا تۋعانىنا 200 جىل تولۋى كەڭ كولەمدە اتالىپ ءوتتى. قازىر اقتوبە قالاسىندا دوسجان حازىرەت اتىندا كوشە بار.
بۇل ەسكەرتكىشتەر وتكەننىڭ كەلەشەككە قالدىرعان اماناتى، اتا-بابالارىمىزدىڭ ۇزىلمەي كەلە جاتقان سالت-داستۇرلەرىنىڭ، تۋعان جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ناقتى كورىنىسى. ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا قامقورلىق جاساۋ، ولاردىڭ قادىر-قاسيەتىن جالپى كوپشىلىككە تانىستىرۋ ءبارىمىزدىڭ پارىزىمىز.
