سوڭعى ۋاقىتتا ءتانىن ساۋدالايتىن ەركەكتەر سانى كۇرت ارتقان،- دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى ەۋرازيا-1 ارناسىنا سىلتەمە جاساپ. ساۋدانىڭ بۇل تۇرىمەن ەر ازاماتتار كوبىنەسە الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن تانىسۋ سايتتارىندا اينالىسادى ەكەن.
«ەستىمەگەن ەلدە كوپ» دەگەندەي، ءوز ءتانىن ساتاتىن جىگىتتەردىڭ كوبىسى 18 بەن 40 جاس ارالىعىنداعى ازاماتتار. ولار ءينتيمدى قىزمەتتەرىنە بەلگىلى ءبىر باعانى دا بەلگىلەپ قويعان. پاندەمياعا قاراماستان، ساۋدانىڭ بۇل سوراقى ءتۇرى قارقىندى ءجۇرىپ جاتقان كورىنەدى. ءوز تاراپىمىزدان سونداي جارنامالاردىڭ بىرنەشەۋىنە ارنايى حابارلاسىپ كورىپ، تومەندەگىدەي جايتقا كوز جەتكىزدىك.
«سىزگە ءينتيمدى قىزمەتتىڭ كەز كەلگەن ءتۇرىن جاسايمىن. بار بولعانى ۋاقىتتى بەلگىلەپ، اقشاسىن تولەسەڭىز بولعانى. ءبىر ساعاتتىق جۇمىسىمنىڭ باعاسى 15 مىڭ تەڭگە. ال ەگەر سىزگە بارۋىم كەرەك بولسا، 20 مىڭ تەڭگە بولادى», -دەيدى ءبىز حابارلاسقان جارنامانىڭ يەسى. اتى-ءجونىن جانە باعاسى نەگە سونشا قىمبات ەكەنىن سۇراپ ەدىك، « مەنى ءوزىڭىز قالاعان اتپەن اتاي بەرسەڭىز بولادى. ال باعانىڭ قىمباتتاۋى نارىققا بايلانىستى عوي. بىلتىر بەس مىڭ، ون مىڭعا جۇمىس ىستەيتىنبىز. ال قازىر كارانتين، بۇرىنعىداي كليەنت كوپ ەمەس. امال جوق، وسىلاي قىمباتتاتۋعا تۋرا كەلدى »,- دەپ كۇلدى.
ال ءبىر ساعاتتىق «جۇمىسىن» 100 دوللار دەپ باعالاعان نۋريك ەسىمدى جىگىت: «مەن تەك vip كليەنتتەرگە قىزمەت كورسەتەمىن. ءينتيمدى قىزمەت كورسەتۋدە تاجىريبەم وتە كوپ. سودان بولسا كەرەك، ماعان كوبىنەسە شەنەۋنىكتەر مەن بايشىكەشتەردىڭ ايەلدەرى تاپسىرىس بەرەدى»، -دەيدى. نۋريك كارانتين كەزىندە تۇراقتى كليەنتتەرى ۇيلەرىنەن شىعا الماي قينالىپ، سول سەبەپتى وسىلاي جارناما بەرۋگە ءماجبۇر بولعانىن ايتادى.
بۇلاردان بولەك، ساعاتىنا 5 مىڭ تەڭگەنى مىسە تۇتاتىن جىگىتتەر دە بار ەكەن. «سىزدە نەگە ارزان؟» دەگەن سۇراعىمىزعا: «قازىرگى كريزيسكە بايلانىستى وسىلاي ارزانداتىپ، اكتسيا جاساپ وتىرمىن»،- دەگەن جاۋاپ الدىق.
وسى ماسەلەگە بايلانىستى الەۋمەتتانۋشى ايگەرىم اسىلحان: «ارينە، ءبىزدىڭ قازاقى ۇستانىمىمىز ءۇشىن ەركەكتىڭ بۇلاي اقشا تابۋى وتە ۇيات سانالادى. تەپسە، تەمىر ۇزەتىن جىگىتتىڭ جەڭىل جولمەن اقشا تابۋعا بەت بۇرۋى جاقسى نارسە ەمەس. دەسەك تە، ءتان ساۋداسىن ۇسىنعان ەركەكتەردىڭ بۇل قادامعا بەكەر بارمايتىن تۇسىن دا ەسكەرۋىمىز كەرەك. ەڭ الدىمەن، مۇنداي ساۋدا سۇرانىستىڭ ناتيجەسىندە پايدا بولعانىن نازارعا الايىق.
سۇرانىس بولماسا، قازىرگىدەي جارناما قاپتاماس ەدى عوي، سولاي ما؟ ەكىنشىدەن، ەركەكتى بۇل جاعدايعا الەۋمەتتىك تۇرمىس يتەرمەلەۋى مۇمكىن. قالتاسىندا قوس ديپلومى بولسا دا، سىرت كەلبەتى قانشا تارتىمدى بولسا دا، لايىقتى جۇمىس تاپپاي قانشاما جىگىتتەر ساندالىپ ءجۇر. نەگە؟ سول باياعى جەمقورلىقتىڭ سالدارى. جاقسى جۇمىسقا تۇرۋ ءۇشىن كوكەسى نە اقشاسى بولماسا، قازىرگى قوعامدا ءوز ورنىڭدى تابۋ قيىن. وسىدان كەيىن نە ىستەمەك كەرەك؟ اقشا تابۋدىڭ وسىنداي جولىنا قادام باسادى عوي. دەسەك تە، ءتان ساۋداسىن قىزدىرىپ جۇرگەندەر اراسىندا «ەرىككەندەر» دە بارىن ەسكەرەيىك. قالاي بولعاندا دا، قازاق قوعامى مۇنداي ساۋدانىڭ ءتۇرىن قۇپتاماسى انىق»، -دەگەن پىكىردە.
ءتانىن ساۋدالايتىن قىزداردى «جەزوكشە»، «جەڭىل ءجۇرىستى قىز» دەيدى جۇرت. ال مۇنداي ەركەكتەردى قالاي دەپ اتاعان ءجون؟ سەبەبى، وسىنداي دا نارسە بار ەكەن، حابارلارىڭ بار ما دەپ قۇربىلارىمىزعا سۇراۋ سالعانىمىزدا، كوبىسى تاڭعالدى، ەندى ءبىرى كۇلكىگە قارىق بولىستى.
«مۇنداي جاعداي تۋرالى بىلتىر ەستىگەنمىن. ءبىر شەنەۋنىكتىڭ ايەلى ۇنەمى وسىنداي جىگىتتەرمەن كوڭىل كوتەرىپ، اقشاسىن تولەيتىنىن قۇلاعىم شالىپ قالعان. سول كەزدە ارينە، قاتتى تاڭعالدىم. الايدا ەگەر كۇيەۋىنىڭ دەنساۋلىعىندا كىنارات بولسا، بالكىم ايەلدەردىڭ وسىنداي جىگىتكە تاپسىرىس بەرگەنى دە ءجون شىعار. قانشا دەگەنمەن، تابيعاتتىڭ زاڭدىلىعى عوي»، -دەيدى دۇكەندە ساتۋشى بولىپ ىستەيتىن الماگۇل اپاي.
ءوز ءتانىن ساۋدالاۋعا قاتىستى ءدىندارلار قانداي پىكىردە دەگەن ماقساتپەن نايب يمام مۇحيت باقىتۇلىنا حابارلاسىپ كوردىك. «يسلام دىنىندە ءتان ساۋداسى لاس تىرلىك سانالادى. لۇت پايعامباردىڭ تۇسىندا دا ادامدار وسىنداي ازعىندىققا بارىپ، گەي، لەسبيانكا سەكىلدى قۇبىلىستار ءجيى كەزدەسەدى ەكەن. سول تۇستا اللادان ارنايى حابار جىبەرىلىپ، لۇت پايعامبارعا ءبىر تۇندە ەلىن تاستاپ، كەتىپ قالۋعا ءامىر ەتىلەدى.
پايعامبار ەلىنەن الىستاعان تۇستا ارتىنا بۇرىلىپ قاراسا، الگىندە عانا تىرشىلىگى قىزۋ ءجۇرىپ جاتقان جەر كۇلگە اينالعان دەيدى. «جەزوكشە» ەركەك قوعامىمىزدىڭ ماسقارا تۇسى دەپ سانايمىن. بۇل ارەكەتكە بارۋشىدا دا، سول قىزمەتتى تۇتىنۋشىدا دا ار ۇياتتىڭ، ادامي قاسيەتتىڭ قالماعانىن كورسەتسە كەرەك. مەنىڭشە، تاماق اسىراۋدىڭ بۇل ءتۇرىن تاڭداۋدىڭ كۇناسى دە جەڭىل بولماس. ەر ازاماتتارىمىز اتىنا لايىق ازاماتتىڭ جۇگىن كوتەرۋى كەرەك. جەڭىل جولمەن كەلگەن اقشا جۇعىن بولمايدى. مەنى ءبىر سۇراق قانا مازالايدى، ءتانىن ساتقان اقشانى ۇيىنە اكەلگەن ەركەك بالاسىنا اقشانى قالاي تاپتىم دەپ ايتپاق؟!
راۋانا ديماشقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.
