جۇمىسسىزدىقپەن كۇرەس قارقىندى جۇرگىزىلۋدە

2572
Adyrna.kz Telegram

COVID-19 پاندەمياسى تەك قازاقستانعا عانا ەمەس، الەمنىڭ الپاۋىت ەلدەرىنە دە اۋىر تيۋدە. مەملەكەتتەردىڭ ەكونوميكاسىنا وراسان زور شىعىن اكەلگەن ىندەتتىڭ سالدارى الەۋمەتتىك سالانى دا اينالىپ وتپەدى.

ماسەلەن، اقش-تاعى جۇمىسسىزداردىڭ سانى 14 ميلليون ادامعا ارتىپتى. وسى جىلعى اقپان ايىندا 6,2 ميلليون جۇمىسسىز ادام بولسا، مامىردا 20,5 ميلليونعا دەيىن جەتكەن. ناتيجەسىندە اقش-تاعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى اقپانداعى 3,8% كورسەتكىشتەن، ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىنگى داۋىردە ەڭ تومەنگى دەڭگەيگە ءتۇسىپ، 13,0%-عا جەتتى دەپ جازادى strategy2050.kz. «Pew Research Center» زەرتتەۋ ورتالىعى دەرەگىنە سايكەس، COVID-19 باستالعان ارالىقتاعى جۇمىسسىزداردىڭ سانى 2007 جىلدىڭ سوڭىنان 2010 جىلدىڭ باسىنا دەيىنگى ۇلى رەتسەسسيادا جۇمىسسىز قالعان 8,8 ميلليون ادامنان الدەقايدا اسىپ تۇسكەن. ال، قحر ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ حابارلاۋىنشا، 2020 جىلدىڭ اقپان ايىندا قىتايداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 6,2 پايىزعا جەتكەن جانە ول قالىپتى جۇمىسسىزدىق كورسەتكىشىنەن ءبىر پايىزعا جوعارى. ىندەتتىڭ العاشقى وشاعى بولعان قىتايداعى جۇمىسسىزداردىڭ سانى الدىن-الا زەرتتەۋلەرگە سايكەس 150-200 ملن ادامنىڭ اراسىندا بولماق. بىراق قىتايلىق عالىمدار ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋ جانە قولداۋ باعدارلامالارى جۇمىسپەن قامتۋعا سەرپىن بەرەدى دەپ ەسەپتەيدى.

حالىقارالىق ەڭبەك ۇيىمىنىڭ (حەۇ) 2020 جىلعى ناۋرىز ايىنداعى الدىن-الا زەرتتەۋىنە سايكەس، COVID-19 پاندەمياسى الىپ كەلگەن ەكونوميكا مەن ەڭبەك نارىعىنداعى داعدارىس سەبەبىنەن الەمدەگى جۇمىسسىزداردىڭ سانى 25 ميلليون ادامعا كوبەيۋى مۇمكىن. ەگەر حالىقارالىق قاۋىمداستىق 2008-2009 جىلدارداعى قارجىلىق داعدارىس كەزىندەگىدەي ۋاقتىلى ساياسي شەشىمدەر قابىلداسا، جۇمىسپەن قامتۋ سالاسى ءۇشىن سالدارى جەڭىلىرەك بولۋى ىقتيمال ەكەن. حەۇ ازاماتتاردىڭ جۇمىس ورىندارىن ساقتاۋ، ەل ەكونوميكاسى مەن جۇمىسپەن قامتۋدى ىنتالاندىرۋ، حالىقتىڭ كىرىس دەڭگەيىن ساقتاۋ ءۇشىن كەلەسىدەي شۇعىل شارالار قابىلداۋدى ۇسىنادى:

⦁الەۋمەتتىك قورعاۋدى كەڭەيتۋ;
⦁ جۇمىسپەن قامتۋدى ساقتاۋعا جاردەمدەسۋ (مىسالى، قىسقارتىلعان جۇمىس ۋاقىتىنا كوشۋ، اقى تولەنەتىن دەمالىستار مەن باسقا دا سۋبسيديالار بەرۋ);
⦁ قارجىلىق جانە سالىقتىق جەڭىلدىكتەردى ەنگىزۋ، ونىڭ ىشىندە شاعىن جانە ورتا كاسىپورىندار ءۇشىن جەڭىلدىكتەر ەنگىزۋ;
⦁ بيۋدجەتتىك-قارجى جانە نەسيە-اقشا ساياساتىندا بىرقاتار شارا قابىلداۋ;
⦁ ەكونوميكانىڭ بەلگىلى ءبىر سالالارىن قارجىلىق-نەسيەلىك قولداۋ.

COVID-19 پاندەمياسىنىڭ سالدارى ءالى تولىق زەرتتەلىپ بىتپەگەندىكتەن، حەۇ الەمدەگى جۇمىسسىزدىق ءوسىمى 5,3 ملن-نان (جەڭىل جاعدايدا) 24,7 ملن-عا دەيىن (اۋىر جاعدايدا) قۇراۋى مۇمكىن دەپ بولجايدى. 2019 جىلى الەمدەگى جۇمىسسىزداردىڭ سانى  188 ميلليون ادام بولعان. سالىستىراتىن بولساق، الدىن-الا جۇرگىزگەن ءىس-قيمىلعا قاراماستان، 2008-2009 جىلدارداعى الەمدىك قارجى داعدارىسىندا 22 ميلليون ادام جۇمىسسىز قالعان ەدى.

بولجامدار بويىنشا، پاندەميانىڭ سەبەبىنەن ءىشىنارا جۇمىسسىزدىق مولشەرى دە ايتارلىقتاي وسەدى: پاندەميانىڭ ەكونوميكالىق سالدارى جۇمىس ۋاقىتىنىڭ ۇزاقتىعىن جانە ەڭبەكاقى تولەۋدى قىسقارتۋدان كورىنەدى.

دەسەك تە، وسى تۇرعىدان كەلگەندە، قازاقستاندا جۇمىسسىزدىقپەن كۇرەسى قارقىندى جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتۋعا بولادى. 2020 جىلدىڭ ءبىرىنشى توقسانىندا جۇمىسپەن قامتىلعاندار 8,8 ملن ادام، ناۋرىز-ساۋىردەگى كارانتينگە بايلانىستى جۇمىستان شىعارىلعاندار 4,2 ملن ادام بولعان. جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى – 4,8 پايىزدى قۇراعان. جىل سوڭىنا دەيىن بۇل كورسەتكىش 6,1 پايىزعا جەتۋى مۇمكىن ەكەن. وسى ورايدا، بيىل جۇمىسپەن قامتۋ شارالارىنا 1 ميلليون 220 مىڭ ادامدى تارتۋ جوسپارلانعان. بۇل جەردە مينيسترلىك «ەڭبەك» كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ باعدارلاماسى، جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى، «نۇرلى جول»، «نۇرلى جەر»، يدمب جانە ت.ب باعدارلاما بويىنشا جۇمىسقا تۇراتىن ادامداردىڭ بولجالدى سانىن ايتىپ وتىر. قازىرگى ۋاقىتتا وقۋ ورنىن بىتىرگەن نەمەسە جۇمىسسىز قالعان جاستارعا قوعامدىق جۇمىس، الەۋمەتتىك جۇمىس ورنى جانە جاستار پراكتيكاسى ۋاقىتشا جانە تۇراقتى جۇمىس تابۋعا كومەكتەسەدى. مينيسترلىك بيىلعى جىلدىڭ 5 ايىندا 2 مىڭنان استام ەڭبەك قۇقىقتارىن بۇزۋ فاكتىسىن جويىپ، 17 مىڭ جۇمىسشىنىڭ 1,7 ملرد سوماسىنداعى بەرەشەگىن قايتارىپ الۋىنا كۇش سالعان. ەڭبەك كودەكسىنىڭ جانە باسقا دا زاڭ نورمالارىنىڭ ساقتالۋى بويىنشا تەكسەرىستەر وتكىزىپ، ءتيىستى كونسۋلتاتسيا بەرىلىپ كەلەدى.

قر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترىنىڭ حابارلاۋىنشا، جول كارتاسى جانە باسقا دا شارالاردىڭ كومەگىمەن 200 مىڭعا جۋىق جاڭا جۇمىس ورنىن قۇرۋ جوسپارلانعان. وسى ورايدا، ىسكە اسىپ كەلە جاتقان «ەڭبەك» باعدارلاماسىنىڭ الەۋەتىن پايدالانىپ 735 مىڭ ادامدى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ كوزدەلگەن. سونىمەن قوسا، جەكە بيزنەسپەن اينالىسۋعا جەڭىلدەتىلگەن تارتىپپەن ميكروكرەديتتەر مەن گرانتتار الۋ، «دامۋ» جانە «اتامەكەن» ارقىلى كاسىپكەرلىككە باۋلۋ قاراستىرىلعان.

كارانتينگە بايلانىستى بۇرىنعى جۇمىس ورنىنا قىرقارۋعا ىلىككەن عابيدەن بايتۇگەلوۆ: «جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىعىنا جۇمىسسىز رەتىندە تىركەلىپ، ەكى كۇننىڭ ىشىندە تۇراقتى جالاقىسى بار جۇمىسقا ورنالاستىم. باستاپقىدا سەنبەگەنىم راس. الايدا ءتيىستى قۇجاتتارى تۇگەل ادامعا جۇمىس تا بارىنا وسى جولى كوزىم جەتتى. قازىر اي سايىن تۇراقتى تۇردە 85 000 تەڭگە جالاقى ءتۇسىپ تۇرادى. جۇمىس جوق دەپ ۇيدە جاتا بەرگەننەن گورى، بۇل دا بولسا، تىرشىلىك قوي»، دەيدى. ال جوعارى وقۋ ورنىنىڭ سوڭعى كۋرسىندا وقىپ جۇرگەن ايمان نۇرىمبەك بولسا، جاستارعا ارنالعان باعدارلاما بويىنشا وزىنە تۇراقتى جۇمىس تاپقانىن قۋانا جەتكىزدى. «وقۋىمنىڭ تولەماقىسى اكەمنىڭ عانا ەمەس، مەنىڭ دە ۇلكەن ۋايىمىم ەدى. ەندى مىنە، ءوزىم جۇمىس ىستەپ، ءوز قاجەتتىلىكتەرىمە جەتكىلىكتى ايلىققا ءىلىندىم. جۇمىس ىسزدەپ حقوداعى ارنايى بولىمگە بارىپ، سۇراستىردىم. قۇجاتتارىمدى وتكىزگەن سوڭ، ول جەردەگى ماماندار ەرتەسىنە حابارلاسىپ، قوعامدىق قوردا كەڭسە مەنەدجەرىنىڭ قىزمەتىن ۇسىندى. جۇمىسىم وزىمە قاتتى ۇنادى. ءارى مەن ءۇشىن ۇلكەن تاجىريبە بولادى»، دەيدى ايمان.

پاندەمياعا دەيىن دە قازاقستاندا جۇمىسسىزدىقپەن كۇرەس توقتاتىلماعان. ەندىگى جەردە بۇر شارا بۇرىنعىدان دا قارقىندى جۇرەتىنى ءسوزسىز.

 

«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى.

 

پىكىرلەر