ءبىز وڭتۇستىك كورەيا سياقتى بولا الامىز با؟
نەگىزى ەلدىڭ وركەندەپ دامۋى كورشىلەرىڭە دە تىكەلەي بايلانىستى بولادى. كورشىڭ قانداي بولسا، ءبىر تۇسىڭا سولار اسەر ەتپەي تۇرمايدى. نەمەسە ولاردان قانداي دا ءبىر جاقسى، جامان تۇستارى جۇعادى. ءبىزدىڭ كورشىمىز ورىس پەن قىتاي. مىسالى، وڭتۇستىك كورەيانىڭ تەحنولوگياسى مەن ەلەكتورنيكاسىنىڭ دامۋىنا جاپونيانىڭ ۇلەسى وتە كوپ بولعان. جاپونيانىڭ تەحنولوگيا مەن ەلەكترونيكا يندۋسترياسى سينگاپۋردىڭ وركەندەۋىنە دە بارىنشا سەپتىگىن تيگىزدى. ودان كەيىن كارىستەر ىزدەنىمپاز، ۇيرەنۋگە اسىعىپ تۇراتىن ۇلت ەكەنى راس. ەگەر وركەنيەتتى ەل بولۋ نيەتىمىز بولسا، ولاردان ۇيرەنەرىمىز وتە كوپ. ولار ەڭبەكقور بولادى. ءتىپتى 80-گە كەلگەنىنە دەيىن جاسىنا قاراماي، تىپىرلاپ، تىنىم تاپپاي جۇمىس جاساپ جۇرەدى. 1980-2000 جج ارالىعىندا كورەيانىڭ تەحنولوگيالىق يندۋسترياسى جاپونيانىڭ وتە جوعارى عىلىمي پوتەنتسيالىن پايدالانا ءبىلدى. سونىڭ سالدارىنان وڭتۇستىك كورەيا ەلى وزدەرىنىڭ ەۋروپاداعى كوپتەگەن كونكۋرەنتتەرىنەن وزىپ، العا شىعىپ كەتتى. قازىرگى ۋاقىتتى وڭتۇستىك كورەيادا ءتورت كۇن سايىن ءىرى تەڭىز كەمەلەرىمەن ەۋروپا ەلدەرىنە Hyundai اۆتوكولىكتەرى تاسىمالدانىپ وتىرادى. ال Hyundai بولسا، الەمدەگى 5-ءشى ماشينا جاساۋ يندۋسترياسىنىڭ وشاعىنا اينالعان. بۇل وتە ۇلكەن جەتىستىك.
ال، وتكەن جىلى اتاقتى Samsung كامپانياسى HP, IBM, Nokia جانە Microsoft-تىڭ الدىن وراپ، الەمنىڭ ءىت سالاسى بويىنشا ليدەر اتانعان بولاتىن. Samsung Electronics 2009 جىلدىڭ وزىندە الەمدەگى «ءىت توپ-10»-دىقتىڭ ىشىنە ەنىپ، جىلدىق تابىسى 117 ميلليارد اقش دوللارىنا ارتقان ەدى. بايقاپ قاراساڭىز، Samsung Electronics-ءتىڭ تابىسى ءىرى تەڭىز سۋدالارىن (سۋدوستروەنيە) جاسايتىن كومپانيالاردان دا اسىپ كەتكەن. ءدال قازىرگى ۋاقىتتا Samsung-ءتىڭ دۇنيەنى اۋزىنا قاراتقان – Petronas Towers, Taipei 101, Burj Khalifa-دا ءوندىرىس عيماراتتارى سالىنعان. POSCO مەن LG-ءدى اۋىزعا الماي-اق قويسا دا بولادى. ولار قازىر اسكەري تەحنيكالاردى جاساۋعا كوشكەن. تەحنولوگياسى مەن عىلىمى دامىعان ەلدەر عىلىمي پروگرەستىڭ الدىنا ءوتىپ، وسىنشالىقتى دەڭگەيگە جەتىپ، الەۋەتىن بارعان سايىن ارتتىرىپ بارادى. ءبىز باياعىدا بالا كەزىمىزدە ۇشاتىن كىلەم تۋرالى ەسىتىپ، قيال-عاجايىپقا سەنەتىنبىز. سول عاجايىپتىڭ بارلىعى عىلىم مەن تەحنولوگيانى ءپىر تۇتقان ەلدەردە ىسكە اسىپ قويعان.
2015 جىلى كورەيا مەن قىتاي اراسىندا تەڭىز كەمەلەرىن شىعارۋ بويىنشا باسەكەلىستىك بولعان. سوندا وڭتۇستىك كورەيا قازىرگى تەحنولوگيا الەمىندە جوق كەمەلەردىڭ (سۆەرحتەحنولوگيچنىە پروەكتى) جوبالارىن دايىنداپ، ىسكە اسىرۋعا كىرىسكەن. سەبەبى، سول ۋاقىتتا قىتاي كەمە جاساۋ يندۋسترياسى بويىنشا جاپونيانى باسىپ وزىپ كەتكەن.
2000-2008 جىلدار ارالىعىندا وڭتۇستىك كورەيا تەحنولوگيا يندۋسترياسىنا بۇرىنعىسىمەن سالىستىرعاندا 2,5 ەسە قاراجات ءبولۋىڭ ارتتىرا وتىرىپ، 27,5 ميلليارد اقش دوللارىن جۇمسادى. عىلىم مەن تەحنولوگياعا ودان كەيىنگى جىلداردا مەملەكەتتىڭ ءجىو-ءنىڭ 3,5 پايىزىن جۇمساپ وتىردى. بۇل بيۋدجەتى تريلليونداعان دوللاردى قۇرايتىن ەل ءۇشىن عىلىم سالاسىنا جۇمسالعان وتە كوپ قاراجات بولدى. سونىڭ سالدارىنان ەلدىڭ عىلىمي-تەحنولوگيالىق الەۋەتى فينليانديانى، شۆەتسيانى، ءيزرايلدى باسىپ وزدى. ال، ساتىپ الۋ بويىنشا اقش، جاپونيا، گەرمانيادان كەيىنگى ورىنداردى يەلەندى. مىنە، الاقانداي عانا تەرريتوريادا وركەنيەتتىڭ كوشىن جالعاعان ەلدىڭ مۇراتى مەن ماقساتىنا قاراڭىز. بۇل ەلدە عىلىمي ونەركاسىپ جەكە كاسىپكە اينالعان. قارجىنىڭ اسا كوپ بولىگى سول سالانىڭ ەنشىسىندە. عىلىمي ءوندىرىس پەن ونەركاسىپ ورىندارىنا وزدەرىنىڭ ستۋدەنتتەرىن ۇنەمى تاجىريبەدەن وتكىزىپ وتىرادى. استاناسى سەۋل قالاسىندا سەۋل ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى ەلدىڭ باستى عىلىمي پريوريتەتى بولىپ سانالادى. وندا اقش-تان، باسقا دا وركەنيەتتى ەلدەردەن كەلگەن نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرلەرى ستۋدەنتتەرگە لەكتسيالار جۇرگىزەدى. وقۋ ورىندارىندا اعىلشىن ءتىلى جوعارى دەڭگەيدە قولعا الىنعان. ال، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ىشكى بيۋدجەتى 560 ميلليون اقش دوللارىن قۇرايدى. ودان كەيىن ءبىر قىزىعى، وڭتۇستىك كورەياداعى كوپتەگەن ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن عىلىمي ينستيتۋتتار اقش-تىڭ ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ مودەلىمەن جۇمىس جاسايدى.
بۇل ەلدىڭ عىلىمي الەۋەتى جايىندا وتە كوپ قىزىقتى ءارى وركەنيەتتى اڭگىمەلەردى ايتا بەرۋگە بولادى. بىراق ول ءبىر عانا ماقالاعا سىيمايدى. وتە قىزىقتى عىلىم مەن تەحنولوگيا جايىندا ماقالالاردى الداعى ۋاقىتتاردا دا جازا جاتارمىن. تەك ءبىزدىڭ ازاماتتار وسى ماقالالاردى وقىپ، ءمان بەرسە ەكەن دەگەن نيەتىم بار. قازاققا عىلىم مەن تەحنولوگيا كەرەك دەپ كوزى قاراقتى ازاماتتار قاقساۋمەن ءالى كەلە جاتىر. ولاردى تىڭداپ، قۇلاق اساتىن وكىمەتىنىڭ ءتۇرى اناۋ. قازاقتىڭ وكىمەتى قازاقتى عىلىم مەن بىلىمگە لايىق كورمەيتىن سياقتى. جالپى، جەمقورلىق شاش ەتەكتەن بەلەڭ العان ەلدە ەشقانداي دا رەفورمانى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس. بولمايدى دا. نەگە ءبىزدىڭ تەحنوكرات جاستارىمىز شەتەل اسىپ كەتىپ جاتىر؟ مىنە، ولاردىڭ باعىن بايلاپ، جولىن بوگەپ وتىرعان دا وسى جەمقورلىق. ولارعا مەملەكەتتىڭ تاراپىنان دۇرىس قامقورلىق جاساپ، دارىندا جاستاردىڭ شىعارماشىلىعىنا مولىنان قاراجات بولسەك، عىلىمي پوتەنتسيالدارىن دۇرىس پايدالانساق، مىناۋ توقىراعان ەلدىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىن گۇلدەندىرىپ جىبەرۋگە بولاتىن ەدى. ونىڭ ۇستىنە ءبىز جەرىنىڭ استى مەن ءۇستى بايلىققا شىلقىعان ەل ەدىك. وكىشىنتىسىن-اي! كەيدە، قازاققا قۇداي مۇناي مەن قازبا بايلىقتاردى بەكەر بەرىپتى دەپ تە ويلايمىن. وزىنە ەمەس، وزگەگە بۇيىرىپ كەتتى. ونى جوقتاپ، ايقايلاي بەرگەننەن ءبىز نە ۇتتىق؟ ۋاقىتتان دا ۇتىلدىق. قازىر قازاقتىڭ ويلاعانى توي مەن ويىن-كۇلكى. قاشانعا دەيىن جالعاساتىنىن ويلاپ بىلە الاتىن ەمەسپىن. قازاقتىڭ قازىرگى كۇيى – شىرىلداۋىق شەگەرتكەنىڭ كۇيى. سەنسەڭىز دە، سەنبەسەڭىز دە ءوزىڭىز بىلەسىز. بار شىندىق وسى.
بەكبولات قارجان،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
