سونىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتى دەپۋتاتتارىنىڭ سايلاۋى 2020 جىلعى 12 تامىزدا وتەتىن بولدى. بۇعان دەيىن دە تالاي سايلاۋدى وتكىزىپ، كوزى ۇيرەنگەن حالىق بۇل دۇبىرگە سونشالىقتى ماڭىز بەرىپ وتىرعان جوق. نەگە؟ مۇنىڭ بىرنەشە سەبەبى بار.
بىرىنشىدەن، كەلەشەكتە ەلورداعا كەلەتىن 17 سەناتوردى حالىق سايلامايدى، ولاردىڭ كانديداتۋراسىنا ايماقتا ءماسليحات دەپۋتاتتارى داۋىس بەرەدى. بىراق زاڭدىلىققا سايكەس، ءماسليحات دەپۋتاتتارىنا كەزىندە حالىقتىڭ ءوزى تاڭداۋ جاساعان. سوندىقتان داۋىس بەرەتىن ءماسليحات دەپۋتاتتارى حالىقتىڭ ادامى بولىپ ەسەپتەلەدى. زاڭدىق قيسىنى دا سولاي.
ەكىنشىدەن، وكىلەتتىك مەرزىمى بىتكەن سەناتورلاردىڭ بارلىعى دا 2014 جىلدان بەرى، 6 جىل بويى پارلامەنت قابىرعاسىندا وتىردى. زاڭ قابىلدادى. حالىقپەن كەزدەستى. ەندى وكىلەتتىلىك مەرزىمى ءبىتتى.
ۇشىنشىدەن، التى جىل بويى جالاقىسى جوعارى بولىپ، مەملەكەتتىك جەڭىلدىكتى پايدالانعان سەناتورلاردىڭ بارلىعى جىل قۇسىنداي جىلى ورنىنا قايتىپ كەلە مە؟ بۇل ەڭ شەشۋشى ماسەلە جانە كوپشىلىكتى دە تولعاندىرىپ وتىرعان باستى ساۋال.
تورتىنشىدەن، ناقتى تاڭداۋ 12 تامىزدا جاسالادى. بىراق 1995 جىلعى 28 قىركۇيەكتەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋتسيالىق زاڭىنىڭ 69 بابىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى سەناتىنىڭ دەپۋتاتتارى وكىلەتتىكتەرىنىڭ كونستيتۋتسيالىق مەرزىمى 2020 جىلعى قازان ايىندا اياقتالادى. سوندىقتان بۇگىنگى 17 سەناتور ءالى دە الداعى ءبىر-ەكى ايدا
مەملەكەتتىڭ ءتيىستى جەڭىلدىگىن پايدالانا الادى. ەڭ ءبىر قىزىعى، 17 دەپۋتاتتىڭ ىشىندە پارلامەنت قابىرعاسىندا ءبىر-اق جىل وتىرعان سەناتور بار. ول – 2019 جىلى شىمكەنت قالاسىنان قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتتىعىنا سايلانعان ايگۇل جارىلقاسىنقىزى قاپباروۆا. ماماندىعى –جۋرناليست. دەپۋتاتتىق مانداتتى ۇستاپ، توسبەلگىنى ءبىر-اق جىل ومىراۋىنا تاققان ايگۇل جارىلقاسىنقىزى بايىرعى ماماندىعىنا قايتا بارا ما، الدە حالىقتىڭ جوعىن ىزدەپ، قايتادان پارلامەنت قابىرعاسىنا كەلە مە؟ ول جاعى ءالى ءمالىمسىز. دەسەك تە، وكىلەتتىلىگى اياقتالعان 17-ءنىڭ ىشىندە قايتادان «جىلى ورنىنا» كەلگىسى كەلەتىندەرى بايقالىپ قالدى. قاراعاندى وبلىسىنان سايلانعان سەرگەي ەرشوۆ الداعى سەنات سايلاۋىنا قايتادان تۇسەتىنىن مالىمدەدى.
بىراق ەڭ باستى ساۋال مىناعان كەلىپ تىرەلەدى: 12 تامىز كۇنى كىمدەر باسىم داۋىس الۋى مۇمكىن؟
پىكىرلەر ءارتۇرلى. دەسەك تە، ماسەلە مىنادا: پرەزيدەنت اكىمشىلىگى مەن ايماقتىق اكىمشىلىك كىمدەرگە سەنىم ارتىپ، تاڭداۋ جاسايدى، سولارعا ءماسليحات دەپۋتاتتارى داۋىس بەرەدى. كەيبىرەۋلەردى كوپشىلىككە كوز ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن اكىمدىك ادەيى نەگىزگى كانديداتقا باسەكەلەس رەتىندە قويۋى مۇمكىن.
بىراق سەناتورلىقتان كەتىپ بارا جاتقان 17 سەناتوردىڭ كوپشىلىگى زەينەتكەر جاسىنداعى ازاماتتار. ەڭ جاسى 45-تە. ول – شىمكەنتتەن سايلانعان ايگۇل جارىلقاسىنقىزى قاپباروۆا. ەڭ ۇلكەنى -قىزىلوردالىق بەكمىرزا ەلامانوۆ پەن الماتىلىق تولەۋبەك مۇقاشەۆ، ەكەۋىنىڭ دە جاسى - 70-تە. ال قالعاندارى – 57 مەن 70 جاستىڭ ارالىعىندا. دەمەك، مۇنان شىعاتىن تۇجىرىم: قارتتىققا بەت العان زەينەتكەر-دەپۋتاتتاردىڭ باسىم بولىگى قايتادان سەناتور بولا المايدى. ويتكەنى قالاي ايتقاندا دا، جوعارى بيلىك كەيىنگى كەزدە كوپ تالقىلانعان قوعامدىق پىكىردى ەسكەرۋى ءتيىس. ول –شال-شاۋقانداردى پارلامەنتكە جولاتپاۋ ماسەلەسى. ەگەر كوپ تالقىسىن بيلىك ەسكەرەر بولسا، بۇرىن قىزمەتتەن ءتۇسىپ قالعان اتقامىنەرلەرگە ەمەس، بۇگىنگى توقاەۆ كومانداسى ورتا جاستاعى ازاماتتارعا سەنىم ارتۋى ءتيىس. ونىڭ ۇستىنە كەيىنگى كەزدە ايماقتا وبلىس اكىمىنىڭ الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جانە يدەولوگيالىق سالاسىن باسقارۋعا جاستار كەلىپ جاتىر. دەمەك، سەناتورلار دا وسى سايلاۋدا «جاسارۋى» ءتيىس. سونىمەن...
سەناتقا كەلەتىن 17 سەناتور كىمدەر بولۋى مۇمكىن؟
- تىكەلەي پرەزيدەنت تاعايىنداعاندىقتان وبلىس اكىمدەرى سەناتور بولا المايدى. ولارعا اكىمدىك كرەسلو ارتىق.
- دەمەك، تاڭداۋ وبلىس اكىمدىكتەرىنىڭ ورىنباسارلارىنا تۇسەدى. قازىردىڭ وزىندە وڭتۇستىكتەگى ەكى ايماقتا ورىنباسار بولىپ قىزمەت ىستەگەن ەكى ازامات سەناتورلىققا ۇسىنىلدى دەگەن اقپارات بار.
- وبلىستىق اكىمدىكتىڭ اپپارات باسشىلارى مەن ءماسليحات حاتشىلارى دا سەناتورلىقتان دامەلى. ويتكەنى بۇعان دەيىنگى باسقارۋ جانە سايلاۋ تاجىريبەسىنە قاراساق، مۇنداي لاۋازىمىندا بولعان دەپۋتاتتار بارشىلىق.
- ايماققا ەسىمى بەلگىلى جانە جەرگىلىكتى بيلىكتە ابىرويلى قىزمەت اتقارعان اتقامىنەرلەر دە سەناتورلىققا ۇسىنىلۋى ىقتيمال.
- ءوڭىر ەكونوميكاسىنا وراسان زور ينۆەستيتسيا قۇيىپ، قازىناعا ۇلكەن مولشەردە سالىق تولەپ، جەرگىلىكتى جۇرتتى جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىپ وتىرعان بەلگىلى كاسىپكەرلەردىڭ كانديداتۋراسى دا بۇعان لايىقتى.
- سونداي-اق وكىلەتتىلگى اياقتالىپ جاتقان 17 سەناتوردىڭ بىرنەشەۋى قايتادان سەناتقا كەلەدى دەگەن بولجام بار.
- ال رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ءۇش قالادا تانىمال فيگۋرالار جەتەرلىك. ءتىپتى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ رەكتورلاردىڭ ءبىرى ۇسىنىلىپ جاتسا، بۇل ارتىق ەمەس. بۇل ءۇش مەگاپوليستە تاڭداۋ كوپ.
دەگەنمەن ءبارىن دە ۋاقىت كورسەتەر. بىراق اقيقاتى، ءماجىلىستىڭ جىبەرگەن زاڭ جوبالارىن قايتا-قايتا سۇزگىدەن وتكىزىپ وتىراتىن سەناتقا ەندى جاڭاشا ويلايتىن، ۇلتجاندى تۇلعالار كەرەك بوپ تۇر...
ەركىن قالدان
