ءبىزدىڭ كوپبالالى انالارىمىز بالالارىن شۇبىرتىپ اقوردانىڭ قاسىندا قولىن جايىپ وكىمەتتەن جاعداي سۇراپ ءجۇر.
ونى كورگەن قىزدارىمىز.- كەلەشەك انالار، كوپ بالا تۋعا جۇرەكتەرى ابدەن شايلىعىپ ساناسىنا بىردەڭە ءتۇيىپ وتىر.
ەگەر كەيىن ساياسات وزگەرمەسە، بىزدە ەندى دەموگرافيالىق ءوسىم بولمايدى، ارى كەتسە ەكى بالا. ال ەكى بالا دەگەنىمىز ءسىز بەن جۇبايىڭىزدىڭ ورىنى عانا، ءوسىم جوق.
ال ەندى ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى ۇساق حالىقتاردىڭ ءوسىمى سۇمدىق. وزبەك، شەشەن - يڭعۇشتار، ۇيعىرلار كەرەمەت تۋادى ەكەن. مەن ستاتيستيكانى قاراپ وتىرامىن، ولار جاقسى كوبەيىپ وتىر.
مىسالى وسى دۇڭعانداردىڭ سانى سوڭعى وتىز جىلدا 30 مىڭنان 60 مىڭعا جەتىپتى.
ەندى ءبىر وتىز جىلدا بۇلاردىڭ سانى 120 مىڭعا جەتسە نە بولادى ەكەن. مەنىڭشە، ول كەزدە ءبىزدىڭ پوليتسيا ول رايونعا كىرە الماي قالۋى مۇمكىن. ال قازىر سانى 250 - 300 مىڭ بوپ قالعان حالىقتار ول كەزدە سانى ميلليوننان اسىپ اۋىزىن ايعا بىلەپ قالادى.
بىزدە جاڭا ۇلتتىق انكلاۆتار ءوسىپ كەلەدى. ولار ءبىر جەرگە شوعىرلانىپ ءوز ۇلتتىق مەكتەپتەرىمەن ءوز كەڭىستىگىندە جەتىلىپ جاتىر. ءبىزدىڭ بيلىك قازىرگى وراشولاق ساياساتىمەن ءىس جۇزىندە كەلەشەك داپ - دايىن اۆتونوميالار دايىنداپ جاتىر. ونى ءبىزدىڭ ۇرپاق كورمەۋى مۇمكىن، بىراق بالالارىمىزدىڭ الدىنان بۇل پروبلەما مىندەتتى تۇردە شىعادى. ولار سول كەزدە ءبىزدى بوقتايتىن بولادى.
دۇڭعان مىسالىنان كورگەندەي بۇل حالىقتاردا جەرگىلىكتى حالىقپەن ارالاسۋ ياعني، ينتەگراتسيالانۋ دەگەن نارسە اتىمەن جوق ەكەن، سويلەسە شالا ورىسشا عانا سويلەيدى. ءوز اۋراسىندا قامالىپ، وقشاۋلانىپ وتىرعانى، قازاقستان بۇلار ءۇشىن تەك نان تاباتىن جەر. بۇلاردان سوسىن پاتريوتيزم، ەلگە قىزمەت، جەرگە قۇرمەت تالاپ ەتۋ وتە قيىن...
بۇلاردى كۇشتەپ تۇتاس كوشىرىپ جىبەرە المايمىز، 21 عاسىردا ول مۇمكىن ەمەس نارسە. بىراق ءبىز بۇل حالىقتاردان باستاپقىدا بىزبەن ارالاسۋدى تالاپ ەتىپ، كەيىن ولاردى اسسيميلياتسياعا جىعۋعا قۇقىلىمىز. ول بۇكىل جەردە سولاي.
مەنىڭشە، بىزگە وسىنداي ماقساتپەن كەلەشەكتە وسى ۇلتتىق انكلاۆتار تىعىز وتىرعان جەرلەرگە جاڭا قالالار سالۋ كەرەك.
مىسالى، الماتى وبلىسىنىڭ شونجى اۋىلىنىڭ ورنىنا 200 مىڭ حالىق تۇراتىن قالا سالۋ قاجەت، ونى وبلىس ورتالىعى قىلساق تا بولادى. ول قالاعا سوسىن قازاق جاستارىن، ورالمانداردى، دەپرەسسيۆتىك جابىلعان اۋىلداردىڭ تۇرعىندارىن كوپتەپ تارتۋ كەرەك. ءبىز بۇرىن سانىمىز 55.- 60 پايىز بولعاندا دا سولتۇستىككە ادام تارتتىق، ال كەلەشەكتە 80 پايىز بولماقپىز، بۇل ماقساتقا قازاقتار جەتەدى، تابىلادى.
ءبىر ايتارىم، ءبىز بۇل قالالاردى سالماساق، ونى كەيىن انالار سالادى، ول كەزدە بىراق تىم كەش بولادى.
ەندى مىنا تارازداعى دۇڭعان اۋىلدارىنىڭ قاق ورتاسىنا، تالاس وزەنىنىڭ بويىنا ءبىر قالا سۇرانىپ تۇر.
نەگە قالا سالۋ كەرەك دەيسىز عوي؟
بىزدەگى ۇساق ۇلتتار - اگرارلىق، اۋىل حالقى بوپ كەلەدى. بۇلار اۋىلدىق جەرلەردە وتىرىپ كوبەيىپ الىپ، كەيىن سانى جەتكەندە ىلاڭ شىعارۋى مۇمكىن. اۋىل ولاردىڭ مادەنيەتى، ءتىلى، ءتۇرى ءۇشىن ۇلكەن قورعان. ال قالا - حالىقتاردى اسسيميلياتسيالاۋ مەكەنى. بىزگە ولاردىڭ قالالانعانى كەرەك.
رەسەي ۇكىمەتى ءۇشىن اباكان قالاسىنىڭ قانداي ەكونوميكالىق ماڭىزى بار؟ ەشقانداي. بۇل قالالار رەسەي يمپەرياسى ءۇشىن - ورىس شاقىرعان قالالار بولاتىن، قازىر اباكاندا 90 پايىز ورىس، 10 پايىز قارا ورىس - حاكاستار تۇرادى. ۋفا دا، يركۋتسك قالاسى دا سول، بۇل قالالاردا ورىس باشقۇرت پەن بۋرياتتان دا كوپ، جالپى ورىس قالالارىنىڭ ءبارى سونداي. بۇل قالالار بۇرىن ستراتەگيالىق ورىس شاقىرعىش بەكىنىس بوپ قۇرىلعان ەدى، قازىر ورىس قالالارىنا اينالدى. ورىس ءسىبىر حالىقتارىن ءوز قالالارىندا جەڭدى.
قىتاي قازىر ءۇرىمجىنى ۇلكەيتىپ ۇلكەن قالا سالدى، ولار جالپى شىڭجاڭعا قالالار سالىپ ول قالالارعا قىتايىن توگىپ كومىپ جاتىر. قازىر ۇرىمجىدەگى ۇيعىر سانى قىتايدان ەكى ەسە از ەكەن، كەيىن مەجە ءۇش ەسە، ءتورت ەسە بولعاندا ۇيعىر ءبىرجولا جەڭىلەدى، تىپىر ەتە الماي قالادى.
بىزدە دە وسى سحەما جۇمىس ىستەۋى ءتيىس. كەلەشەك قاۋىپ كورەتىن جەردەن، وزبەك، دۇڭعان، ۇيعىر، كارىس سىندى حالىقتار تىعىز وتىرعان جەرلەردىڭ قاق ورتاسىنا، تۇرعىندارىنىڭ سانى 70 پايىز قازاق بولاتىن جاڭا، زاماناۋي جاقسى قالالار سالىنۋى كەرەك.
سوسىن ەلىمىزدەگى ۇساق حالىقتاردان ءبىز ينتەگراتسيا تالاپ ەتۋ ءۇشىن ولاردى الدىمەن سول سالىنباق قالالارعا شاقىرىپ، ولاردى ءبىر مادەني ورتاعا ىڭعايلاپ، ەتەنە ارالاسىپ، قازاقتار ولاردىڭ كوزدەرىنە كادىمگىدەي جاقسى مامان، سوت، كاسىپكەر، وكىمەت بولىپ كورىنۋى كەرەك. بۇل ورتادا قازاق بولۋ پرەستيج بولۋ كەرەك، سول كەزدە عانا پروتسەسس باستالادى. قىسقاسى، بۇل حالىقتار بىزبەن بىرگە قالالانۋى كەرەك.
ايتپەسە قىستاقتارىنان شىقپايتىن بۇل اگرارلىق حالىقتار ءۇشىن جانىنداعى قازاقتار قازىر تەك بەس - التى قويدىڭ سوڭىندا جۇرگەن بەيشارا كورشى بوپ كورىنەدى. سوسىن ونداي بەيشارانى ولار قايدان سىيلاسىن، ودان ء"بىزدى سىيلامايدى" دەپ ءبىز رەنجيمىز.
قىسقاسى، بۇل ۇلتتىق انكلاۆتارمەن ءبىز قازىردەن اينالىسىپ، ۋجە ولارعا قاتىستى جاڭا جاسىرىن ساياسات جۇرگىزە باستاۋىمىز كەرەك، مىندەتتى تۇردە. ولاردى ءبىر ايماقتا شوعىرلاندىرىپ ءوز ەركىنە قالدىرۋ دەگەنىمىز - قازىردەن مەملەكەتتىڭ دەنەسىنە ءىرىڭ - جارا ءوسىرۋ دەگەن ءسوز. وسىنى قازىردەن ويلاسايىق، اينالىسايىق، ايتپادى دەمەڭىزدەر، كەيىن ءبارى كەش بولادى، وپىق جەپ قالامىز.
