جاڭاوزەندىكتەر 2011 جىلى ەرەۋىل كەزىندەگى "حالىققا وق اتۋ ءىسىن" قايتا تەرگەۋدى تالاپ ەتتى

ماڭعىستاۋ وبلىسى جاڭاوزەن قالاسى تۇرعىندارى قازاقستان پرەزيدەنتىنە حات جولداپ، 2011 جىلى 16 جەلتوقساندا جاڭاوزەندە مۇنايشىلاردىڭ بەيبىت ەرەۋىلى كەزىندە حالىققا وق اتۋعا بۇيرىق بەرگەن لاۋازىمدى تۇلعانى انىقتاۋدى تالاپ ەتتى. حاتقا جاڭاوزەن وقيعاسىنان سوڭ پوليتسيا اتقان وقتان تۋىستارىنان ايىرىلعاندار، جارالانعاندار، مۇگەدەك بولىپ قالعاندار، جازىقسىز قامالعاندار مەن قاماۋدا زورلىق-زومبىلىق كوردىك دەگەن قالا تۇرعىندارى مەن مۇنايشىلار جالپى سانى جۇزگە تارتا ادام قول قويعان.

جاڭاوزەن تۇرعىندارى نۇرلىبەك نۇرعاليەۆ پەن مۇراتباي جۇماعاليەۆ حاتتى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆقا تاپسىرۋ ءۇشىن نۇر-سۇلتانعا ارنايى كەلگەندەرىن ايتادى. ولار قازاقستاندى وتىز جىلعا جۋىق ۋاقىت باسقارعان بۇرىنعى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆقا بىرنەشە مارتە جولداعانمەن ناتيجە بولماعاندىقتان پرەزيدەنت اۋىسقان سوڭ ماسەلەنى قايتا كوتەرىپ وتىرعاندارىن ايتادى.

«جاڭاوزەندەگى وقيعاعا بايلانىستى اۋقىمدى نەگىزگى ماسەلە – قارۋسىز حالىققا پوليتسيانىڭ وق اتۋى. اتىس قارۋىن قولدانۋعا بۇيرىق بەرۋگە قۇقىلى بىردەن-ءبىر ۋاكىلەتتى تۇلعا، ول – ماڭعىستاۋ وبلىستىق ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى بولۋى مۇمكىن بە؟ بىراق پوليتسيا – تومەننەن جوعارىعا باعىناتىن، اتىس قارۋىن قاتارداعى پوليتسيانىڭ وزدىگىنەن قولدانۋى مۇمكىن ەمەس ورگان. ياعني – بۇقارا حالىققا قارسى اتىس قارۋىن قولدانۋعا مىندەتتى تۇردە بىرەۋ بۇيرىق بەردى. دەمەك، بۇيرىقتى بەرگەن كىم؟ قارۋسىز ادامدارعا وق اتقانداردى انىقتاپ، جاۋاپقا تارتپاي جاڭاوزەن جاعدايى تۇراقتانبايتىنىن ەسكەرتەمىز» دەلىنگەن حاتتا.

بۇدان بولەك تۇرعىندار جارالانعاندارعا، بالاسىنان، تۋىسىنان ايىرىلىپ، قاتتى كۇيزەلىستىڭ سالدارىنان دەنساۋلىعىنان ايىرىلعاندارعا جاڭاوزەن وقيعاسىنان زارداپ شەككەن مارتەبەسىن بەرۋدى تالاپ ەتەدى.

- 2011 جىلى كىم وق اتۋعا رۇقسات بەردى؟ سول ماسەلە قايتا قارالسىن جانە جەتى اي ەرەۋىلدە تۇرعان مۇنايشىلاردىڭ مورالدىق شىعىنى تولەنسىن، زارداپ شەكەن وتباسىلارىنا مارتەبە بەرىلسىن. وسىنداي تالاپتاردى قويىپ وتىرمىز. توقاەۆ مىرزا ونى شەشەدى دەپ سەنەمىز،- دەدى مۇراتباي جۇماعاليەۆ.

ونىڭ ءسوزىن قوشتاعان 2011 جىلى تاماعىنان وق ءتيىپ جارالانعان نۇرلىبەك نۇرعاليەۆ باس پروكۋراتۋراعا دا حات تاپسىرىپ، جاڭاوزەندەگى جۇمىسسىزدىق ماسەلەسىن كوتەرگەننەن سوڭ بىرنەشە جىل بۇرىنعى بۇزاقىلىق ارەكەتى ءۇشىن بەس جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان ەرجان ەلشىباەۆتىڭ دا ءىسىن قايتا تەرگەۋدى تالاپ ەتكەندەرىن ايتتى.

ولاردىڭ حاتىن قابىلداعان پرەزيدەنت اكىمشىلىگى "حاتقا كىمنىڭ جاۋاپ بەرەتىنىن ءبىلۋ ءۇشىن" ءۇش كۇننەن كەيىن حابارلاسۋعا كەڭەس بەردى.

2019 جىلى دا جاڭاوزەندە جاستار بيلىكتەن جالاقىسى جاقسى جۇمىس تالاپ ەلىپ، نارازىلىق بىلدىرگەن ەدى. جۇمىسسىز جاستار بەلسەندىسى ەرجان ەلشىباەۆ بىلتىر قازان ايىندا بەس جىلعا سوتتالعان. ونىڭ ۇستىنەن «بۇزاقىلىق» بابى بويىنشا قىلمىستىق ءىس قوزعالعان. ەلشىباەۆ پەن ونىڭ جاقتاستارى ءىستىڭ ساياسي استارى بار دەپ سانايدى. قۇقىق قورعاۋشىلار ەرجان ەلشىباەۆتى «ساياسي تۇتقىن» ساناتىنا قوسقان.

2011 جىلعى 16 جەلتوقساندا ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى جاڭاوزەن قالاسىندا پوليتسيا بىرنەشە اي بويى ەرەۋىلدەپ تۇرعان مۇنايشىلارعا قارسى وق جاۋدىرىپ، كۇشپەن تاراتقان. كەيىن رەسمي دەرەك بويىنشا، 17 ادامنىڭ قازا بولىپ، 100-دەن استام ادامنىڭ جارالانعانى انىقتالدى.

"جاپپاي تارتىپسىزدىكتى ۇيىمداستىردى" دەگەن ايىپ بويىنشا 37 ادام سوتقا تارتىلىپ، ونىڭ ۇشەۋى تولىق اقتالىپ شىقتى. 21 ادام شارتتى تۇردە، ال 13 ادام ءۇش جىلدان التى جىلعا دەيىن سوتتالعان بولاتىن. "وكىلەتىن اسىرا پايدالاندى" دەگەن ايىپپەن بىرنەشە پوليتسەي دە جاۋاپقا تارتىلعان ەدى.

جەرگىلىكتى جانە حالىقارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارى مەن بىرقاتار باتىس ەلدەرى جاڭاوزەندەگى پوليتسيا مەن ارنايى كۇشتەردىڭ قاتىگەز ارەكەتتەرىن سىناپ، قازاقستان بيلىگىنەن قاندى وقيعاعا جول بەرگەندەردى ءادىل تۇردە انىقتاپ، جازاعا تارتۋدى تالاپ ەتكەن.

"ازاتتىق" راديوسى

فوتو اۆتورى قازيس توعىزباەۆ