Jańaózen oqıǵasy kezinde zardap shekken adam Aqtaý qalasyndaǵy aýrýhanada tur. 18 jeltoqsan 2011 jyl.
Mańǵystaý oblysy Jańaózen qalasy turǵyndary Qazaqstan prezıdentine hat joldap, 2011 jyly 16 jeltoqsanda Jańaózende munaıshylardyń beıbit ereýili kezinde halyqqa oq atýǵa buıryq bergen laýazymdy tulǵany anyqtaýdy talap etti. Hatqa Jańaózen oqıǵasynan soń polıııa atqan oqtan týystarynan aıyrylǵandar, jaralanǵandar, múgedek bolyp qalǵandar, jazyqsyz qamalǵandar men qamaýda zorlyq-zombylyq kórdik degen qala turǵyndary men munaıshylar jalpy sany júzge tarta adam qol qoıǵan.
Jańaózen turǵyndary Nurlybek Nurǵalıev pen Muratbaı Jumaǵalıev hatty prezıdent Qasym-Jomart Toqaevqa tapsyrý úshin Nur-Sultanǵa arnaıy kelgenderin aıtady. Olar Qazaqstandy otyz jylǵa jýyq ýaqyt basqarǵan burynǵy prezıdent Nursultan Nazarbaevqa birneshe márte joldaǵanmen nátıje bolmaǵandyqtan prezıdent aýysqan soń máseleni qaıta kóterip otyrǵandaryn aıtady.
«Jańaózendegi oqıǵaǵa baılanysty aýqymdy negizgi másele – qarýsyz halyqqa polıııanyń oq atýy. Atys qarýyn qoldanýǵa buıryq berýge quqyly birden-bir ýákiletti tulǵa, ol – Mańǵystaý oblystyq ishki ister departamentiniń bastyǵy bolýy múmkin be? Biraq polıııa – tómennen joǵaryǵa baǵynatyn, atys qarýyn qatardaǵy polıııanyń ózdiginen qoldanýy múmkin emes organ. Iaǵnı – buqara halyqqa qarsy atys qarýyn qoldanýǵa mindetti túrde bireý buıryq berdi. Demek, buıryqty bergen kim? Qarýsyz adamdarǵa oq atqandardy anyqtap, jaýapqa tartpaı Jańaózen jaǵdaıy turaqtanbaıtynyn eskertemiz» delingen hatta.
Budan bólek turǵyndar jaralanǵandarǵa, balasynan, týysynan aıyrylyp, qatty kúızelistiń saldarynan densaýlyǵynan aıyrylǵandarǵa Jańaózen oqıǵasynan zardap shekken mártebesin berýdi talap etedi.
- 2011 jyly kim oq atýǵa ruqsat berdi? Sol másele qaıta qaralsyn jáne jeti aı ereýilde turǵan munaıshylardyń moraldyq shyǵyny tólensin, zardap sheken otbasylaryna mártebe berilsin. Osyndaı talaptardy qoıyp otyrmyz. Toqaev myrza ony sheshedi dep senemiz,- dedi Muratbaı Jumaǵalıev.
Onyń sózin qoshtaǵan 2011 jyly tamaǵynan oq tıip jaralanǵan Nurlybek Nurǵalıev bas prokýratýraǵa da hat tapsyryp, Jańaózendegi jumyssyzdyq máselesin kótergennen soń birneshe jyl burynǵy buzaqylyq áreketi úshin bes jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylǵan Erjan Elshibaevtyń da isin qaıta tergeýdi talap etkenderin aıtty.
Olardyń hatyn qabyldaǵan prezıdent ákimshiligi "hatqa kimniń jaýap beretinin bilý úshin" úsh kúnnen keıin habarlasýǵa keńes berdi.
2019 jyly da Jańaózende jastar bılikten jalaqysy jaqsy jumys talap elip, narazylyq bildirgen edi. Jumyssyz jastar belsendisi Erjan Elshibaev byltyr qazan aıynda bes jylǵa sottalǵan. Onyń ústinen «Buzaqylyq» baby boıynsha qylmystyq is qozǵalǵan. Elshibaev pen onyń jaqtastary istiń saıası astary bar dep sanaıdy. Quqyq qorǵaýshylar Erjan Elshibaevty «saıası tutqyn» sanatyna qosqan.
2011 jylǵy 16 jeltoqsanda Mańǵystaý oblysyndaǵy Jańaózen qalasynda polıııa birneshe aı boıy ereýildep turǵan munaıshylarǵa qarsy oq jaýdyryp, kúshpen taratqan. Keıin resmı derek boıynsha, 17 adamnyń qaza bolyp, 100-den astam adamnyń jaralanǵany anyqtaldy.
"Jappaı tártipsizdikti uıymdastyrdy" degen aıyp boıynsha 37 adam sotqa tartylyp, onyń úsheýi tolyq aqtalyp shyqty. 21 adam shartty túrde, al 13 adam úsh jyldan alty jylǵa deıin sottalǵan bolatyn. "Ókiletin asyra paıdalandy" degen aıyppen birneshe polıeı de jaýapqa tartylǵan edi.
Jergilikti jáne halyqaralyq quqyq qorǵaý uıymdary men birqatar Batys elderi Jańaózendegi polıııa men arnaıy kúshterdiń qatygez áreketterin synap, Qazaqstan bıliginen qandy oqıǵaǵa jol bergenderdi ádil túrde anyqtap, jazaǵa tartýdy talap etken.
"Azattyq" radıosy
Foto avtory Qazıs Toǵyzbaev
