باياعى وتكەن زاماندا بايلىعى جۇرتتان اسقان ءبىر حان بولىپتى. بۇل حاننىڭ ۇلى بولماپتى، جالعىز-اق اي دەسە اۋىزى، كۇن دەسە كوزى بار قانشايىم اتتى ءبىر قىزى بولىپتى. قىزدىڭ سۇلۋلىعى سونداي، قاراعان ادام ەسىنەن تانىپ قالادى ەكەن.
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنىندە قانشايىم قىز قىرىق قىز نوكەرىمەن سەيىل قۇرىپ، سۋعا تۇسۋگە بارادى. سۋعا ءتۇسىپ بولا بەرگەن كەزىندە قانشايىمدى كوكتەن ءبىر قاراقۇس كەلىپ، كوتەرىپ كەتەدى. قىرىق قىز شۋلاپ قالا بەرەدى.
بىرنەشە كۇنگە دەيىن حانعا ەستىرتۋگە ەل — جۇرت باتا المايدى.ءبىر اقساقالدى شال كەلىپ ەستىرتەدى. حان ەسىنەن تانىپ، تاعىنان قۇلاپ تۇسەدى. ەل – جۇرتى كەتىپ، تىنىشتىق كۇيدە حان ەسىن جيىپ، باقسى – بالگەر، قوجا – مولدا جينايدى، قىزدى ولاردىڭ ءبىرى دە بىلە المايدى، بارىنەن دە جاردەم بولمايدى.
تەك حاننىڭ ءۋازىرى نازار كەلىپ، حانمەن اقىلداسىپ، بىلاي دەيدى:
- مۇحيتتىڭ ار جاعىندا بالىقشى ءسالىم دەگەن بار، ونىڭ جەتى ونەرپاز بالاسى بار. ءبىر تاپسا سولار تابادى. جانىما بەس ءجۇز اسكەر قوسىپ بەرىپ، تەمىردەن كەمە سوققىز دا مەنى سوعان جىبەر.
حان تاباندا بارلىق ايتقان كەرەگىن دايىن قىلىپ، باس ءۋازىردى اتتاندىرادى. نازار سۋمەن جول ءجۇرىپ، ءبىر ايدا امان – ساۋ مۇحيت تەڭىزىنىڭ ار جاعىنداعى ءسالىم شالعا جەتەدى. بارسا، جەتى ونەرپاز بالالارى جوق، شالدىڭ ءوزى عانا وتىر ەكەن. ءسالىم شال اسكەرمەن كەلگەن نازاردان قورقىپ كەتەدى.
نازار ءۋازىر ءسالىم شالعا ءمان-جايىنىڭ ءبارىن بايان ەتەدى، حاننىڭ التىن ءمورىن باسىپ، ءوتىنىپ جازعان حاتىڭ بەرەدى، ادەيى ىزدەپ كەلگەنىن ايتادى. سول ارادا ءسالىم شال بالالارىن شاقىرىپ الىپ:
– ايلىق الىس، شەت جەردەن سەندەردىڭ ونەرلەرىڭدى ەستىپ جەتىپتى. ءناسىپ بولسا، بارىڭدار. ەگەر تاپساڭدار، دۇنيە-مۇلكىمەن قىزىن بەرەدى. ونەردى ىشكە ساقتاماي، سىرتقا شىعارىڭدار! – دەيدى.
سونىمەن جەتى ونەرپاز حاننىڭ باس ءۋازىرى نازارعا ەرىپ جۇرەدى. بۇلار بىرنەشە كۇن جول ءجۇرىپ، ءبىر-ەكى كۇن قالعاندا ءسۇيىنشى سۇراۋعا نازار حانعا ءبىر كىسى جىبەرەدى. ول بارىپ ءسۇيىنشى سۇراعاندا حان اياماي ءسۇيىنشى بەرىپ، الدىنان بەس ءجۇز وشاق قازدىرىپ، توي جاسايدى. امان-ساۋ جەتى ونەرپازدى الىپ نازار دا كەلەدى. حان جەتى ونەرپازدى كورىپ، قاتتى قۋانىپ، بالا قايعىسىنىڭ ءبارىن ۇمىتقانداي بولادى.
بىرەر كۇن تىنىققان سوڭ، حان قاسىنا جەتى ونەرپازدى ەرتىپ، باياعى قىزدى كوتەرىپ اكەتكەن قاراقۇستىڭ قاسىنا كەلەدى. قاراقۇس قىزدى الىپ اسپانعا ۇشادى. جەتى ونەرپازدىڭ ىشىندەگى ۇلكەنى اسپانعا ۇشا بىلەدى ەكەن، بارلىعىن سول باستاپ، قىزدى كوتەرىپ ۇشقان قاراقۇستىڭ كولەڭكە ىزىنە ءتۇسىپ قۋادى. بۇلار كوكتە جەتى كۇنى، جەتى ءتۇن ۇشادى، سەگىزىنشى كۇن دەگەندە قۇستى كورەدى. ءبىر داريانىڭ جاعاسىندا قۇس وتىر. قىز شاشىن تاراپ تۇر ەكەن. قۋعىنشىلاردىڭ دابىل قاعىپ ۇشقان ەكپىنىنەن قورقىپ، قاراقۇس قىزدى الىپ، تاعى دا اسپانعا ۇشادى. سوندا قۋعىنشىلار: «قىزدان ايىرىلدىق»، – دەپ جىلايدى. جىگىتتەردىڭ ۇلكەنى ەكىنشىسىنە: «ونەرىڭدى ىستە»، – دەدى. ەكىنشىسى اسقان مەرگەن ەكەن، قۇستىڭ ەكى قاناتىنان كوزدەپ اتقان وعى ونىڭ ەكى سانىن جۇلىپ تۇسەدى. اسپاندا شىر اينالىپ كەلىپ، قىز سۋعا تۇسكەندە، ءۇشىنشىسى سۋشىل ەكەن، سۋعا سۇڭگىپ، قىزدى الىپ شىعادى. قىز جۇتقان سۋىن الىپ قايتا قۇسىپ امان تۇرەگەلەدى.
بۇلار ەندى سۋدان قۇرعاققا شىققان كەزدە، ءبىر ۇلكەن ايداھار ءبارىن لەبىمەن جۇتىپ بارادى ەكەن. ەندى بۇلاردىڭ ءتورتىنشىسى اسقان ۇستا ەكەن، قولىنداعى ەك تاسىن ءبىر-بىرىنە سوعىستىرىپ قالعاندا بەس شاقىرىم جەردەن قورعان سوعىلادى ەكەن. ول تاسىن قولىنا الىپ، سوعىستىرىپ ەدى، بەس شاقىرىم جەردەن قورعان سوعىلدى. الگى ايداھار قورعاننىڭ سىرتىنان ورالىپ جاتىپ قالادى. بىرنەشە كۇن تاس قورعاننىڭ ىشىندە بۇلار دا جاتادى. ايداھار تاس قورعاندى سىرتىنان وراپ الىپ، قىسىپ سىعا باستايدى. بۇلار قىسىلىپ، ولەر بولعان سوڭ بەسىنشىسى دە ءوز ونەرىن پايدالانادى. بۇلاردىڭ بەسىنشىسى جەر استىنان جول سالعىش ەكەن. قولىنداعى اسىل تاسىن شاققاندا، بەس شاقىرىمداي جەر استىنان جول سالىنىپ شىعادى ەكەن. ايداھار سول كۇيىندە تاستا ورالىپ جاتىپ قالادى. بۇلار جەر بەتىنە شىققان سوڭ، ەلىنە اپاراتىن جولدىڭ قاي باعىتتا ەكەنىن بىلە الماي، ايلاسى تاۋسىلىپ، اداسادى. بۇلاردىڭ التىنشىسى جول بولجاعىش ەكەن، وقۋ وقىپ، كوزىن سياپاسا، ءبىر كۇندىك جەردەن جول كورەدى ەكەن. التىنشىسى ونەرىن ىستەپ، ءبىر كۇندىك جەردەگى جولدى تابادى. بىراق وزدەرى ارىپ-اشىپ، شارشاعان، جاياۋ جۇرە-جۇرە تاباندارى تەسىلگەن، تاماقتارى جانە جوق، اشتىقتان السىرەپ قالادى. جەتىنشىسى تاعام جاساعىش ەكەن. قوينىنداعى ءبىر اسىل تاباعىن الىپ، جولداستارىن كۇنىنە ءۇش مەزگىل تاماققا تويدىرىپ وتىرادى.
بۇلار بىرنەشە كۇن جول ءجۇرىپ، حاننىڭ اۋىلىنا جەتەدى. ءبارى دە امان. قانشايىم قىزدى دا امان الىپ كەلەدى. سونان سوڭ حان ات شاپتىرىپ توي ىستەيدى. حان ەل جۇرتى بولىپ، جەتى ونەرپازعا قاتتى ريزا بولادى. حان جەتى ونەرپازعا ريزا بولعاندىقتان:
– قىزىمدى بىرەۋىڭ جولداس قىلىپ الىڭدار، – دەيدى. سوندا تۇرىپ جەتى ونەرپازدىڭ ەڭ ۇلكەنى:
– ءبارىمىز دە ىستەگەن ونەرىمىزدى ايتىپ وتەلىك، قايسىمىزدىكى ارتىق بولسا، سول السىن، – دەيدى.
حان ماقۇل كورەدى. سوندا ەڭ ۇلكەنى تۇرىپ:
– بۇل قىزعا ىستەگەن ونەرىم بارىنەن باسىم. مەن بولماسام، بۇل جوق ەدى، – دەپ جەتى كۇن قاراقۇستىڭ ىزىمەن اسپاندا ۇشقانىن ايتادى. – سوندىقتان ماعان تيەسىلى، – دەيدى ول. ەكىنشىسى:
– سەنىڭ ونەرىڭ تاۋسىلىپ، قىزدى قاراقۇس اسپانعا الىپ بارا جاتقاندا مەن اتپاسام، قىز جوق ەدى. سوندىقتان، قىز تيەسىلى، – دەيدى. ءۇشىنشىسى تۇرىپ:
– سەن اسپاننان قۇستى اتىپ، قىزدى تۇسىرگەندە مەن ونى سۋعا سۇڭگىپ الماعاندا، قىز جوق ەدى. سوندىقتان قىز ماعان ءتيىستى، – دەيدى. سوندا ءتورتىنشىسى تۇرىپ:
– مەن تاستان قورعان سوقپاعاندا، ءبارىڭدى دە ايداھار جۇتىپ قوياتىن ەدى، قىز دا، سەندەر دە جوق ەدىڭدەر. سونىدقتان، قىز ماعان ءتيىستى، – دەدى.
– مەن بولماسام، ءبارىن دە تاستىڭ استىندا قىرىلىپ ولەر ەدىڭدەر. سوندىقتان قىز ماعان ءتيىستى، – دەيدى بەسىنشىسى. التىنشىسى تۇرىپ:
– ءبارىن دە جول تابا الماي اداساتىن ەدىڭدەر. بۇلاردى اداستىرماي، جول تاۋىپ بەرگەن مەن ەمەس پە؟! قىز ماعان ءتيىستى، – دەيدى. اقىرىندا جەتىنىسى تۇرىپ:
– مەنىڭ تاباعىمنان اس جەمەسەڭدەر، ءبارىن دە اشتان ولەر ەدىڭدەر. سوندىقتان، قىز ماعان ءتيىستى، – دەيدى.
ءبارى دە وزدەرىنىڭ ونەرىن ايتىپ، حانعا جۇگىنەدى. حان بىلگىشتەرىن جينايدى. سوندا ءبىر قاريا تۇرىپ:
– بۇل جەتەۋىنىڭ ءبارىنىڭ دە ونەرى بىردەي. بىراق قىزدى سۇڭگۋىرگە قوسىڭىز، ويتكەنى ول قىزدى باسقالارىنان بۇرىن بارىپ قۇشتى عوي. ال قالعان التاۋىنا التى حاننىڭ قىزىن اپەرىپ، التى جەرگە ءۋازىر سايلاڭىز، – دەيدى. حان قىزىڭ سۇڭگۋىرگە قوسىپ، قالعان التاۋىنا التى حاننىڭ قىزىن اپەرىپ، التى ەلدى بيلەتىپتى. ءسويتىپ، جەتى ونەرپاز مۇراتىنا جەتىپتى.
