«بۇل بي – قازاقتى قۇرتقىسى كەلەتىندەرگە اسىل دۇنيە». سالماعى اتان تۇيەنىڭ سۇيەگىن ۋاتاتىن سوزدەردى ارى-بەرى سەرمەي كەلە، بەرىك سۇلتانوۆ دەگەن ارىپتەسىمىز بي تورەسىنىڭ باسىنان «بىلاپىتتى» قۇيا سالىپتى. «ەرىنبەگەن ەتىكشى بولادى» دەگەندەي، ەكىنىڭ ءبىرى بلوگ اشىپ، باسپاسوزگە شىعارمايتىن ويىن باسىپ جاتقانى دەموكراتيا دا، دۇرىس تا شىعار… ەكىنىڭ ءبىرى دەگەنىم ەرسىلىك بولار، بەرىك بىلدەي جۋرناليست. الدىمەن، بەرىكتىڭ نە دەگەنىن اڭدايىق.
«قارا جورعا» بابالارىمىزدان قالعان جادىگەر ەمەس. ۇرپاعىنا ءبيدى مۇرا قىلاتىنداي بابالارىما نە كورىنىپتى؟»،– دەپ كەلىپ، بۇحار جىراۋ، يۇگىنەكي، ىبىراي، اباي اتالارىمىزدىڭ ءدىن حاقىنداعى سوزدەرىن ءتىزىپ شىعىپتى. ەندى وسىنىڭ ءبارى «ءبىز ۇلگى الاتىن ادامدار، ولار بىزگە «وسى بي سەندەرگە امانات» دەپ ايتقان جوق قوي دەگەن قيسىندى وي ايتادى. دۇرىس قوي، اتا-بابامىزدىڭ مۇراعاتىن قانشا اقتارساق تا، نوتاريۋستەن بەكىتىپ، زاڭگەرمەن كەلىسىپ پىشكەن اماناتىن تاپپاسپىز. ەندى قاراڭىز، ەرتە زاماندا قىمىز اشىتۋ تەحنولوگياسىن، جىلقىنى قۇرىقتاۋ، تالقاندى ءتۇيۋ ءتاسىلى دەگەندى دە پاتەنتتەپ، كەشىرىڭىز قاعاز جۇزىندە اماناتتاپ كەتىپ پە ەكەن؟ بۇنىڭ ءبارى حالىقتىڭ تۇيسىگىندە سان عاسىردان بەرى ساقتالىپ كەلدى ەمەس پە؟ ەندەشە، «قارا جورعا» بيى دە قانىمىزعا ءسىڭىپ كەتتى دەسەك، قيسىندى شىعار. «قارا جورعا» قازاقپەن قايتا قاۋىشقان سوڭ، بالاباقشاداعى بالاسىنان زەينەتتەگى شالىنا دەيىن ەڭكەڭدەپ، بيلەپ كەتكەنى دە جىننىڭ تىرلىگى مە ەكەن؟ استانا، اتىراۋ، تالدىقورعاندا مىڭداپ، ال تويلارىمىزدا جاپا-تارماعاي بۋىنىمىزدى بۇگىپ بيلەسەك، فەنومەن دەپ باعالاۋعا بولار. شاحانوۆ ايتاتىن «اقپاراتتىق-گەنەتيكالىق بايلانىستىڭ» شاعىن كورىنىسى وسى. ونىڭ تاعى ءبىر دالەلى، كەزىندە شىعىس جەكپە-جەك ونەرىنىڭ جامپوزى مۇستافا وزتۇرىك «الاتاي» دەگەن ءفيلمىنىڭ ستسەناريىنە «قاماجايمەن» بىرگە وسى بۋىن ءبيىن دە قوسا جازعان دەسەدى. ياكي، «قارا جورعانى» قىتايدان ورالعان قانداستارىمىز عانا الىپ كەلدى دەگەن بوس ءسوز بولىپ قالادى. تۇركياداعى تۋىسقاندارىمىز دا بيلەپ كەلگەن…
ايتپاقشى، بەرىك باۋىرىمىز «قارا جورعا» – زيناعا الىپ باراتىن جولداردىڭ بىرەگەيى. سەبەبى، بي بارىسىندا قىز بەن جىگىتتىڭ ءبىر-بىرىنە وتە جاقىن بولاتىنى داۋسىز. قىزدىڭ تال شىبىقتاي بۇرالعانىن، جىلى كۇلكىسىن، ويناقتاعان كوزىن كورگەن كەز كەلگەن ەرگە شايتاننىڭ جامان وي سالاتىنى ايدان انىق» دەپ، قارا اسپاندى توندىرە كەتەدى. سوندا تۇنگى كلۋبتارداعى «تيپترونيك»، «ترانس»، «حاوس»، «رەپ» سەكىلدى جىنويناق زيناعا يتەرمەلەمەيدى ەكەن، ءيا؟ ولاردىڭ قاسىندا «قارا جورعا» ون ەسە ادەپتى ەمەس پە؟ اۋەنى دە، كيىمى دە قازاقى ءبيدى «سۇمىراي قىلىپ» كورسەتىپ، قالعاندارىن موماقان قىلۋ قاي جوباعا العىشارت بولىپتى؟ جارايدى، ءبيدىڭ تەگى قالماقتىق، يا موڭعولدىق بولسىن دەپ جەڭىلە سالايىق. بىراق سول ءبيدى جالپىقازاقتىق دەڭگەيگە شىعارىپ، ۇلتتىق برەندىمىزگە اينالدىرىپ جاتقان ءوزىمىز ەمەس پە؟ بۇعان سول قالماق، موڭعولى دا، قىتايى دا تالاسىپ جاتقان جوق. ەندەشە، ۇلتتىق تانىم ۇمتىلعان دۇنيەنىڭ بارىنە يسلامدى قارسى قويا بەرۋ سونشالىق ساۋاتتىلىق ەمەس. وسى جونىندە «قارا جورعا» ونەر ۇجىمىنىڭ ديرەكتورى جامالي ديحانۇلىن دا سوزگە تارتتىم.
«ءبىلىم بولسا، قىتايدان دا، قىرىمنان دا ۇيرەن» دەگەن ءسوز قالعان عوي. ال، ءبىز ۇرىم دا ەمەس، رەسەي ەمەس، ءوزىمىزىڭ قازاقتىڭ ءتول ءبيىن ءتىرىلىپ الىپ كەلىپ جاتىرمىز. ەندى وڭ-سولىمىزدى تانىپ، باعالاپ كەلە جاتقاندا، مۇنداي سىڭارجاق كوزقاراستار بولىپ تۇرادى. وكىنىشتىسى، ولار ءبىزدىڭ دۇنيەمىزگە ءححى عاسىردىڭ كوزقاراسىمەن قارامايدى. قازاق سوزگە توقتاعان. جۋرناليست ەكەن دەپ ويىنا كەلگەنىن ايتا بەرۋگە بولمايدى. «قارا جورعا» قالماقتىڭ ءبيى بولسا، وندا نەگە وزبەكالى جانىبەكوۆ ولە ولگەنشە بيلەپ كەتتى ونى؟ قازاق مادەنيەتىنە ولشەۋسىز ۇلەسىن قوسقان اعامىز ءبيدىڭ تەگىن اجىراتا العان شىعار ەندى… ال تالشىن قارابالينا دەگەن اپايىمىز 1945 جىلعا دەيىن «قارا جورعانى» بيلەپ كەلدى. بۇدان ارتىق قانداي دالەل كەرەك؟ تەگى بولماسا، ءان ايتپاي، بي بيلەپ، مادەنيەتتەن ماقۇرىم بولىپ وتىرايىق، وسى ما كەرەگى؟
شىنى كەرەك، ءوز باسىم سول «قارا جورعانى» جارىتىپ بيلەمەيمىن دە. بىراق، بيلەگىم كەلەدى. شەبەر بيلەيتىندەرىن كورىپ، قىزىعامىن، قىزعانامىن، ۇيرەنگىم كەلەدى. ايتپەسە، ءار تويدا «وتىزدان اسىپ بارامىنعا» وزبەك اكانىڭ قيمىلىن سالىپ، قاجىپ بىتتىك قوي.. ايتەۋىر، ۇلتتىق تانىم مەن ءدىننىڭ تەڭ بولماسا دا، تەتە جۇرگەنىن قالايتىن كوپ قازاقتىڭ ءبىرىمىز عوي. سول شەك پەن تەكتىڭ شەگىنەن اسىپ، اسىرەگە سالىنىپ، اسىرا سىلتەمەيىك! قازاقتىڭ جاۋى «قارا جورعا» ەمەس! يا تاك دۋمايۋ (“ميمينو”)
وركەن كەنجەبەك،
«وركەننىڭ ورنەگى» بلوگىنان
