كۇنى كەشە ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىندە بەلگىلى كينورەجيسسەر، ستسەناريست ەرمەك تۇرسىنوۆپەن كەزدەسۋ ءوتتى. ەكى ساعاتقا سوزىلعان جيىنعا ستۋدەنتتەر مەن وقىتۋشىلار، پروفەسسورلار قاتىسىپ، تىڭ دەرەكتەرگە قانىق بولدى.
قوناققا قويىلعان سۇراقتاردىڭ العاشقىسى «بەيبارىس» كينوكارتيناسىنا قاتىستى ەدى. ەرمەك تۇرسىنوۆ اتالعان ءفيلمدى تۇسىرۋدەگى قىزىقتار مەن ءالى جاريالانباعان تاريحي فاكتىلەردى كوپكە ءمالىم ەتتى.
«بەيبارىس سۇلتاننىڭ ءومىر جولىنا دەگەن قىزىعۋشىلىعىم ستۋدەنت كەزىمنەن باستالدى. ەلدەگى قۇجاتتار مەن تاريحي مالىمەتتەردى زەرتتەگەن سوڭ، داماسك، يوردانيا، پالەستينا جەرلەرىندە بولدىم. مىسىردا بىرنەشە جىل تۇردىم. ايتپاعىم، سۇلتان جايلى جازىلعان دەرەكتەر قازاق جەرىندە باستالعانمەن، جالعاسى اراب دالاسىندا ەدى.
العاشىندا بەيبارىس سۇلتان جايلى فيلم ءتۇسىرۋ ويدا جوق ەدى. بۇل دۇنيەگە ۇلكەن دايىندىقپەن كەلدىم. رومان جازدىم. ارابشا نۇسقاسى 100 000 تيراجبەن شىقتى. 2 جىلدان كەيىن ورىسشا، قازاقشا تىلگە اۋدارىلىپ، تىڭ دەرەكتەردى كەڭىنەن قامتىدى.
قازاق دالاسىنان شىققان سۇلتان بالا كۇنىندە ءبىر تاۋىقتىڭ قۇنىنا قۇلدىققا ساتىلعان. مۇنى ءبارىمىز بىلەمىز. ايتا كەتەرلىگى، بەيبارىستانۋ ارقىلى اراب زەرتتەۋلەرىنەن ءال-فارابي تۋراسىندا ەلدە جوق مول ماعلۇمات تاپتىم».
مويىنداۋ كەرەك، بۇگىنگە دەيىن رەجيسسەردى دە، ونىڭ اتالمىش «كەلىن»، «شال» فيلمدەرىن دە كوپشىلىك سىنعا الۋعا جۇيرىك ەدى. باق بەتتەرىنەن وقىپ، كوكەيدە قالىپتاسقان وسىناۋ پىكىردى بۇگىنگى كەزدەسۋ جوققا شىعاردى. كەيىپكەردىڭ ءار ءسوزىن اسقان ىجداھاتتىلىقپەن تىڭداعان قاۋىم ءتۇرلى تاقىرىپقا تەرەڭ بويلاپ، سوزبەن جەتكىزبەس ەموتسيانى سەزىندى. وسى تۇستا ايتا كەتۋ كەرەك، تىڭدارمان مەن قوناقتىڭ اراسىندا ەركىن تۇردە اڭگىمە-سۇقبات بولىپ، ءورىستىلدى اۋديتوريا دا اقپاراتتان كەندە قالمادى. تۇرسىنوۆتىڭ تاڭداي قاعارلىق قازاقشاسىنا كۋا بولدىق.
بەيبارىس سۇلتان تۋراسىندا قىزىقتى زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىن تىڭداي بەرگىمىز كەلگەنمەن، وزگە تاقىرىپقا اۋىستىق. رەجيسسەر مۇندا دا تىڭدارماندارىن مەزى ەتكەن جوق، كەرىسىنشە، ۋاقىتتى سوزۋعا قۇلىقتى ەدىك. كەزدەسۋدە ايتىلعانداردىڭ ءبارىن مىندا قامتي الماعانىمىزبەن، وقىرماندى اڭگىمە اۋانىمەن جالپى تانىستىرا كەتەيىك.
احمەتجان ەسىموۆ: «سەن ەكەۋمىزگە قاراعاندا، گەراعا قازاقىلىققا الدەقايدا جاقىن»، - دەگەن گەرولد بەلگەر تۋراسىندا دا ادەمى ەستەلىكتەر ايتىلدى. «گەرولد اعامنىڭ بارلىق جەيدەلەرى جاپ-جاڭا، تەك ءاربىرىنىڭ شىنتاق تۇسى كونەرگەن ەدى. سەبەبى، ول سول شىنتاققا سۇيەنىپ، قازاق ءۇشىن قانشاما ەڭبەك جازىپ قالدىردى». ءيا، بالاماسى دال مەن وجەگوۆتىڭ سوزدىگىندە دە كەزدەسپەيتىن قازاقشا اتاۋلاردى قولدانىسقا ەنگىزگەن دە وسى گەرولد بەلگەر ەدى. ەر ەڭبەگىنىڭ ەلەنۋى- ۋاقىتتىڭ ەنشىسى دەپ قالا بەردىك...
فاكۋلتەت ستۋدەنتتەرى ءوز تۇلەكتەرىن ماقتانىش سانايدى. ەرمەك تۇرسىنوۆ تا ءدال وسى جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ 80-جىلدارداعى ستۋدەنتى. ەلگە ءمالىم، «ءمۇيىزى قاراعايداي» پروفەسسورلار جايىندا دا جاقسى تاعىلىمداما تىڭداي الدىق.
ستۋدەنتتىك ومىرىمەن جالعاسقان شەت ەلدەگى وقۋ تۋرالى ءسوز قوزعادىق... وسى تۇستا كەيىپكەرىمىزدىڭ قازاقىلىعى ءتانتى ەتتى. ۇشقوڭىردىڭ ەتەگىندە وسكەن بوزبالا ەرمەكتىڭ وزگە مەملەكەتتە جۇرگەندەگى ەلدى ساعىنۋىن، لوس-اندجەلەستەن تۇسكەن ۇسىنىستى ىسىرىپ، قازاقستانعا ورالۋىن ءوز باسىمىزدان وتكەرگەندەي سەزىندىك. ەلىم دەپ كەلگەن ەرمەكتىڭ 6 اي وتەر-وتپەستەن تۇرمەگە جابىلعانىن دا ەستىدىك. قازاقىلىق دەمەكشى، قوناقتىڭ مىنا ءسوزى ويىمىزدا قالىپ قويدى:
«مودا دەيمىز، زامان دەيمىز... كەشە جۇمىسقا بايلانىستى بولعان سوڭ، سكريپتونيت دەيتىن ورىنداۋشىنى تىڭداپ كوردىم. قازاقستاندىق ەكەن، «انىمەن جارىپ جاتىر» دەگەن سوڭ، قۋاندىم، جاقسى دۇنيە كۇتكەنمىن. سوسىن... بىلمەيمىن، مەن ءۇشىن مۋزىكا- قۇرمانعازىنىڭ كۇيى، موتسارتتىڭ شىعارمالارى. مەن وسىلاردىڭ تۋىندىسى جازىلعان پلاستينكانى قۇشاقتاپ كەلەمىن.
... كەيدە ءوزىمدى بۇل عاسىرعا جات ادام سەكىلدى سەزىنەمىن».
قۇرمەتتى وقىرمان، ءار نارسەگە ەكىجاقتى قاراپ ۇيرەنگەن بولاشاق جۋرناليستەر بۇگىن رۋحاني بايىپ قايتقانىن ايتتىم. ءبىر كادەڭىزگە جارار، بولماسا، وي سالار دەگەن نيەتپەن، ەرمەك تۇرسىنوۆتىڭ كەزدەسۋدە ايتقان سوزدەرىمەن ءبولىسۋدى ءجون كوردىم:
1. «جاپوندىق دوسىمنىڭ قازاقستانعا كەلگەندە ايتقانى بار ەدى: «ءبىز سەندەرگە قاراي جۇگىرسەك تە، سەندەر ءبىزدى قۋىپ جەتە المايسىڭدار»،- دەپ. ءبىز نەگە وزگەگە ۇقساۋعا، باسەكەلەسۋگە، سولاردىڭ قاتارىندا بولۋعا ۇمتىلا بەرەمىز؟ وزىندىك رۋحانياتىمىز الدەقايدا بيىك ەمەس پە ەدى؟»;
2. «اۋىلدى قاتتى ساعىنامىن. اۋىز تولتىرىپ ايتارلىق اۋىلدارىمىز ازايدى»;
3. «قازىر اتاق الۋعا، فەستيۆالعا كينو ۇسىنۋعا نيەتتى ەمەسپىن. 10-15 ۇيدەن تۇراتىن كەمپىر-شال قونىستانعان اۋىلدا كينوكورسەتىلىم جاسادىق. ءفيلمدى كورگەندەگى ەموتسيالارىن سوزبەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس. سوندا: «وسىدان ارتىق قانداي وسكار كەرەك؟» دەدىم»;
4. «حالىق زيالى قاۋىمىنان ايىرىلىپتى. سونى ءتۇسىندىم»;
5. «ەكرانعا شىققاننىڭ ءبارى كينو ەمەس»;
6. «قازىر كومپوزيتورعا دا نوتا ءبىلۋدىڭ كەرەگى جوق بولىپ كەتتى»;
مادينا وقاس
