قازاق تاريحىنداعى قاندى شايقاستاردىڭ ىشىندەگى داڭقتى جەڭىستەردىڭ ءبىرى – وربۇلاق شايقاسى. 1643 جىلى قازاق قولىن باستاعان سالقام جاڭگىر جوڭعار قولىن باستاپ كەلگەن باتىر قوڭتايشىنى تاس-تالقان ەتىپ ۇتادى. ەلۋ مىڭ اسكەرمەن كەلگەن جوڭعارعا 600 مەرگەنىمەن قارسى تۇرعان قازاق قولى جاۋعا تاباندى قارسىلىق كورسەتەدى. تاشكەنتتەن 20 مىڭ قولمەن كومەككە كەلگەن ءجالاڭتوس ءباھادۇر جاۋدىڭ تۋ سىرتىنان تيەدى.
وربۇلاق شايقاسىنا ارنالعان تەاترلاندىرىلعان قويىلىم 2015 جىلى كورسەتىلىپ ەدى. اراعا 4 جىل سالىپ تالدىقورعاندا ەكىنشى رەت تويلاندى.
تالدىقورعان يپپودرومىنا كىرگەن ساتتەن تويدى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ قانشالىقتى دايىندالعانى كورىنىپ تۇردى. ءبىز بارعان ۋاقىت ارقان تارتۋ مەن اسىق اتۋدان جارىستىڭ قىزعان ساتىنە كەلىپپىز.
ارادا كوپ وتپەي ارىستان جۇرەك، قابىلان بىلەك پالۋانداردىڭ دا سايىسى باستالدى. ەسىمى ەلگە تانىمال ۇلان رىسقۇل، رۋسلان ابدىرازاقوۆ، ەلامان ەرعالي سىندى پالۋانداردىڭ توپ جاراتىنىن كىلەم شەتىندەگى توپتانعان جۇرت ايتىپ تۇردى. "حالىق ايتسا قالىپ ايتپايدى". جۇرتتىڭ بولجامى راسقا شىقتى. ەرعالي ەلامان توپ جارىپ، سۋ جاڭا «لادا گرانتا» اۆتوكولىگىنە يە بولدى.
توي تورىندە شاپقىلاپ جۇرگەن بالالاردىڭ قولىنان باۋىرساق كورىپ، ساتىپ العان شىعار دەپ ويلاعانبىز. ولاي ەمەس ەكەن. ەكى توننا باۋىرساق ءپىسىرىلىپ جۇرتقا تەگىن تاراتىلىپ جاتىر ەكەن. گيننەس رەكوردتار كىتابىنا قازاقستاندىق جاڭالىق رەتىندە جازىلعان باۋىرساقتان ءبىز دە اۋىز تيدىك.
قاقپادان ارى قاراي دەندەي ەنگەن ساتتە الدىمىزدان قۇس ۇستاپ، تازى ەرتكەن ءبىر توپ قۇسبەگىلەر مەن اڭشىلار جولىقتى. جينالعان جۇرت بۇركىتپەن سۋرەتكە ءتۇسىپ، بالالار قازاقى تازىلارمەن سەرۋەندەپ ءماز-مەيرام بولدى.
ءدال سول قۇسبەگىلەر الاڭىمەن قاتار جەردە اسكەري تەحنيكالار كورمەسى ءوتىپ جاتسا، ودان ارى قاراي جۇرتشىلىق «التىن ادام»، بالبال تاستار، باتىرلار قاقپاسىمەن "سەلفي" جاساپ جاتتى.
قولونەر شەبەرلەرىنىڭ جارمەڭكەسىنىڭ ماڭى قارا قۇرىم حالىقتان كورىنبەي جاتتى. جۇرت وزىنە كەرەك زاتتاردى سول جەردە ساتىپ الىپ جاتسا، ەندى ءبىرى ۇستالاردىڭ شەبەرلىگىنە تاڭداي قاعىپ، جارمەڭكەنى ارالاپ ءجۇردى.
جامبى اتۋ مەن ساداق اتۋدان ءوتىپ جاتقان جارىستىڭ باس جۇلدەسىنە 150 مىڭ تەڭگە تىگىلىپتى. قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندەردىڭ ساداق ۇستاۋى انگليانىڭ ايگىلى شەرۆۋد ورمانىنداعى روبين گۋدتان كەم ەمەس.
جىگىتتەردىڭ ءبىر بولىگى ءسان كورسەتىلىمىنىڭ ماڭايىندا ءجۇر. الماتىدان ارنايى كەلگەن مودەل قىزدار ەتنيكالىق ستيلدەگى كيىمدەرىمەن پوديۋمعا شىققان سايىن ايەلدەر قاۋىمى دا كيىمدەرىنە تاڭداي قاعا قاراپ وتىر.
ءتۇس اۋا تويدىڭ ەڭ شىرقاۋ شەگى وربۇلاق شايقاسىنىڭ تاريحي ساحنالانۋى باستالدى. الماتى وبلىسىنىڭ اكىمى اماندىق باتتالوۆتان بولەك ۇقك بۇرىنعى باسشىسى امانگەلدى شابدارباەۆتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءمينيسترى بەيبىت اتامقۇلوۆتى، ەكولوگ مەلس ەلەۋسىزوۆتى قۇرمەتتى قوناقتاردىڭ ىشىنەن كوزىمىز شالىپ قالدى.
دەكوراتسيا الاڭىندا جۇرتشىلىق وقيعانىڭ قالاي باستالعانىن تاماشالادى. كەرۋەننىڭ تونالۋىنان باستالعان سوعىس، جەكپە-جەك، قازاق اۋىلىنا باسقىنشىلاردىڭ باسىپ كىرۋى، بەسىكتەگى ءسابيدىڭ نايزامەن تۇيرەلۋى، بالا مەن ايەلدى تۇتقىنعا اكەتىپ، قارسىلاسقان ادامدى ورتەپ جىبەرۋ سەكىلدى كەرەمەت وقيعالار كاسكادەرلاردىڭ قاتىسۋىمەن كينو بولىپ ءوتىپ جاتتى.
وقيعانىڭ ەڭ قىزىقتى ءساتى جۇرتشىلىقتىڭ الدىندا دالادا ءوربىدى. وربۇلاق شايقاسىنىڭ قالاي وتكەنىن جۇرت كوز الدىنان وتكىزىپ، وزدەرى دە سول زامانعا بارعانداي دەمدەرىن ىشىنە تارتتى. ۋلى تۇتىنگە تۇنشىققان جاۋ اسكەرى، مەرگەندەردىڭ وعىنان قۇلاعان اتتى اسكەر، مايدان دالاسىنان يەسىز شىعىپ جاتقان اتتار وتە اسەرلى كورىنىس بولدى.
كاسكادەر، «Kazakh union» ورتالىعىنىڭ باستىعى باۋىرجان ابىشەۆ جەتەكشىلىك ەتكەن شايقاس الاڭى جۇرتشىلىققا ۇناعانى سونشا قازاق باتىرىنىڭ كيىمىمەن سوعىسىپ، سوڭىنان جەڭىستى انمەن ارلەگەن ءانشى يبراگيم ەسكەندىردىڭ ءانى بىتىسىمەن جۇرت پوليتسيا مەن اسكەردىڭ قورشاۋىن بۇزىپ، باتىرلارعا قاراي لاپ قويدى.
بالپىق ءبيدىڭ 315 جىلدىعى مەن التىن وردانىڭ 750 جىلدىعىنا ارنالعان «وربۇلاق» شايقاسى قويىلىمىنىڭ سوڭى ات بايگەسىمەن جالعاسىن تاپتى. بايگە دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن قازەكەڭ بايگەنىڭ باس جۇلدەسىنە 4 اۆتوكولىك تىگىلگەنىن دە ايتىپ جاتتى.
الماتى وبلىسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ باسشىسى رۋستام الپىسباەۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى شارا «رۋحاني جاڭعىرۋ» جانە «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» باعدارلامالارىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا ءوتتى. شاراعا 98 ميلليون تەڭگە ءبولىنىپ، ونىڭ 61 ميلليونى تاريحي كورىنىسكە جۇمسالعان.
پرەزيدەنت ق. توقاەۆ وسىدان جەتى جارىم جىل بۇرىن قازاق دالاسىندا قۇرىلىپ، الەمدىك گەوساياساتقا اسەر ەتكەن، الىپ يمپەريا التىن وردانىڭ مەرەيتويىن اتاپ ءوتۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتقان بولاتىن. پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسىن قولداعان وبلىس جۇرتى "وربۇلاق شايقاسىن" كەرەمەت قىلىپ اتاپ ءوتتى.
وڭعار قابدەن،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
