Qazaq tarıhyndaǵy qandy shaıqastardyń ishindegi dańqty jeńisterdiń biri – Orbulaq shaıqasy. 1643 jyly qazaq qolyn bastaǵan Salqam Jáńgir jońǵar qolyn bastap kelgen Batyr qońtaıshyny tas-talqan etip utady. Elý myń áskermen kelgen jońǵarǵa 600 mergenimen qarsy turǵan qazaq qoly jaýǵa tabandy qarsylyq kórsetedi. Tashkentten 20 myń qolmen kómekke kelgen Jalańtós bahadúr jaýdyń tý syrtynan tıedi.
Orbulaq shaıqasyna arnalǵan teatrlandyrylǵan qoıylym 2015 jyly kórsetilip edi. Araǵa 4 jyl salyp Taldyqorǵanda ekinshi ret toılandy.
Taldyqorǵan ıppodromyna kirgen sátten toıdy uıymdastyrýshylardyń qanshalyqty daıyndalǵany kórinip turdy. Biz barǵan ýaqyt arqan tartý men asyq atýdan jarystyń qyzǵan sátine kelippiz.
Arada kóp ótpeı arystan júrek, qabylan bilek palýandardyń da saıysy bastaldy. Esimi elge tanymal Ulan Rysqul, Rýslan Ábdirazaqov, Elaman Erǵalı syndy palýandardyń top jaratynyn kilem shetindegi toptanǵan jurt aıtyp turdy. "Halyq aıtsa qalyp aıtpaıdy". Jurttyń boljamy rasqa shyqty. Erǵalı Elaman top jaryp, sý jańa «Lada Granta» avtokóligine ıe boldy.
Toı tórinde shapqylap júrgen balalardyń qolynan baýyrsaq kórip, satyp alǵan shyǵar dep oılaǵanbyz. Olaı emes eken. Eki tonna baýyrsaq pisirilip jurtqa tegin taratylyp jatyr eken. Gınnes rekordtar kitabyna qazaqstandyq jańalyq retinde jazylǵan baýyrsaqtan biz de aýyz tıdik.
Qaqpadan ary qaraı dendeı engen sátte aldymyzdan qus ustap, tazy ertken bir top qusbegiler men ańshylar jolyqty. Jınalǵan jurt búrkitpen sýretke túsip, balalar qazaqy tazylarmen serýendep máz-meıram boldy.
Dál sol qusbegiler alańymen qatar jerde áskerı tehnıkalar kórmesi ótip jatsa, odan ary qaraı jurtshylyq «Altyn adam», balbal tastar, batyrlar qaqpasymen "selfı" jasap jatty.
Qolóner sheberleriniń jármeńkesiniń mańy qara qurym halyqtan kórinbeı jatty. Jurt ózine kerek zattardy sol jerde satyp alyp jatsa, endi biri ustalardyń sheberligine tańdaı qaǵyp, jármeńkeni aralap júrdi.
Jamby atý men sadaq atýdan ótip jatqan jarystyń bas júldesine 150 myń teńge tigilipti. Quralaıdy kózge atqan mergenderdiń sadaq ustaýy Anglııanyń áıgili Shervýd ormanyndaǵy Robın Gýdtan kem emes.
Jigitterdiń bir bóligi sán kórsetiliminiń mańaıynda júr. Almatydan arnaıy kelgen model qyzdar etnıkalyq stıldegi kıimderimen podıýmǵa shyqqan saıyn áıelder qaýymy da kıimderine tańdaı qaǵa qarap otyr.
Tús aýa toıdyń eń shyrqaý shegi Orbulaq shaıqasynyń tarıhı sahnalanýy bastaldy. Almaty oblysynyń ákimi Amandyq Battalovtan bólek UQK burynǵy basshysy Amangeldi Shabdarbaevty, Qazaqstan Respýblıkasynyń ındýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstri Beıbit Atamqulovty, ekolog Mels Eleýsizovti qurmetti qonaqtardyń ishinen kózimiz shalyp qaldy.
Dekoraııa alańynda jurtshylyq oqıǵanyń qalaı bastalǵanyn tamashalady. Kerýenniń tonalýynan bastalǵan soǵys, jekpe-jek, qazaq aýylyna basqynshylardyń basyp kirýi, besiktegi sábıdiń naızamen túırelýi, bala men áıeldi tutqynǵa áketip, qarsylasqan adamdy órtep jiberý sekildi keremet oqıǵalar kaskaderlardyń qatysýymen kıno bolyp ótip jatty.
Oqıǵanyń eń qyzyqty sáti jurtshylyqtyń aldynda dalada órbidi. Orbulaq shaıqasynyń qalaı ótkenin jurt kóz aldynan ótkizip, ózderi de sol zamanǵa barǵandaı demderin ishine tartty. Ýly tútinge tunshyqqan jaý áskeri, mergenderdiń oǵynan qulaǵan atty ásker, maıdan dalasynan ıesiz shyǵyp jatqan attar óte áserli kórinis boldy.
Kaskader, «Kazakh union» ortalyǵynyń bastyǵy Baýyrjan Ábishev jetekshilik etken shaıqas alańy jurtshylyqqa unaǵany sonsha qazaq batyrynyń kıimimen soǵysyp, sońynan jeńisti ánmen árlegen ánshi Ibragım Eskendirdiń áni bitisimen jurt polıııa men áskerdiń qorshaýyn buzyp, batyrlarǵa qaraı lap qoıdy.
Balpyq bıdiń 315 jyldyǵy men Altyn Ordanyń 750 jyldyǵyna arnalǵan «Orbulaq» shaıqasy qoıylymynyń sońy at báıgesimen jalǵasyn tapty. Báıge dese ishken asyn jerge qoıatyn qazekeń báıgeniń bas júldesine 4 avtokólik tigilgenin de aıtyp jatty.
Almaty oblysy ishki saıasat basqarmasynyń basshysy Rýstam Alpysbaevtyń aıtýynsha, búgingi shara «Rýhanı jańǵyrý» jáne «Uly dalanyń jeti qyry» baǵdarlamalaryn júzege asyrý maqsatynda ótti. Sharaǵa 98 mıllıon teńge bólinip, onyń 61 mıllıony tarıhı kóriniske jumsalǵan.
Prezıdent Q. Toqaev osydan jeti jarym jyl buryn qazaq dalasynda qurylyp, álemdik geosaıasatqa áser etken, alyp ımperııa Altyn Ordanyń mereıtoıyn atap ótý týraly usynys aıtqan bolatyn. Prezıdenttiń usynysyn qoldaǵan oblys jurty "Orbulaq shaıqasyn" keremet qylyp atap ótti.
Ońǵar Qabden,
"Adyrna" ulttyq portaly
