تۇركىمەنستانداعى دارۆازا كراتەرىندەگى جالىننىڭ قارقىندىلىعى ءۇش ەسەگە تومەندەدى، ەندى وت تەك جاقىننان عانا كورىنەدى. بۇل تۋرالى Interesting Engineering جازدى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا”.
1971 جىلدان بەرى قاراقۇم شولىندە جانىپ تۇرعان گاز كراتەرى — دارۆازا، جۇرت اراسىندا «توزاق قاقپاسى» دەگەن اتپەن تانىمال. قازىر ول گاز قورىنىڭ ازايىپ بارا جاتقانىن ايقىن كورسەتىپ وتىر. 2025 جىلى اشحابادتا وتكەن TESC حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسياسىندا «تۇركمەنگاز» مەملەكەتتىك كومپانياسىنىڭ زەرتتەۋشىلەرى كراتەردەگى جانۋ بەلسەندىلىگىنىڭ ايتارلىقتاي تومەندەگەنىن مالىمدەدى.
دارۆازا 1971 جىلى بولعان اپات ناتيجەسىندە پايدا بولعان. سول كەزدە كەڭەستىك گەولوگتار جەر استىنداعى گاز قاباتىنا كەزدەيسوق تاپ بولادى. ادام مەن مال ءۇشىن قاۋىپتى ۋلى گازداردىڭ تارالۋىنىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا، ولار گازدى جاعىپ جىبەرۋدى شەشكەن. بۇل جالىن بىرنەشە كۇن، ءارى كەتسە بىرنەشە اپتا جانىپ بارىپ وشەدى دەپ بولجانعان. الايدا كراتەر 50 جىلدان استام ۋاقىت بويى جانىپ تۇردى.
https://youtu.be/dQ84fHXpL0U?si=ylGLGw5kxVbrKzVd«تۇركمەنگاز» تابيعي گازدى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ زەرتحانالار ديرەكتورى يرينا لۋرەۆا كراتەردىڭ قازىرگى جاعدايىنداعى ايتارلىقتاي وزگەرىستەر تۋرالى حابارلادى. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇرىن بۇل جەردەن شىققان الىپ وتتى بىرنەشە شاقىرىم جەردەن كورۋگە بولاتىن. سول سەبەپتى ونى «توزاق قاقپاسى» دەپ اتاعان. قازىر تەك ءالسىز جانۋ كوزى عانا قالعان.
وتتىڭ كولەمى ءۇش ەسەگە ازايعان. ال كراتەردىڭ ماڭىندا قالعان مەتاندى ۇستاپ قالۋ ءۇشىن ارنايى ۇڭعىمالار بۇرعىلانعان. عالىمدار جانۋ بەلسەندىلىگىنىڭ تومەندەۋىن جەر استىنداعى جانعىش گاز قورىنىڭ تاۋسىلۋىمەن بايلانىستىرادى.
ديامەترى شامامەن 70 مەتر، تەرەڭدىگى 30 مەتر بولاتىن بۇل كراتەردەگى وتتىڭ تەمپەراتۋراسى 1000 °C-قا دەيىن جەتەدى. ۇزاق جىلدار بويى تۇركىمەنستان ۇكىمەتىندە بۇل كراتەرگە قاتىستى پىكىرتالاستار بولعان. بيلىك بىرنەشە رەت جالىندى ءسوندىرۋ جوسپارىن جاريالاعان ەدى — ءبىر جاعىنان قۇندى تابيعي رەسۋرستىڭ جوعالۋىن توقتاتۋ، ەكىنشى جاعىنان اتموسفەراعا بولىنەتىن مەتان شىعارىندىلارىن ازايتۋ ماقساتىندا.
