Türkımenstandaǧy Darvaza kraterındegı jalynnyŋ qarqyndylyǧy üş esege tömendedı, endı ot tek jaqynnan ǧana körınedı. Būl turaly Interesting Engineering jazdy, dep habarlaidy “Adyrna”.
1971 jyldan berı Qaraqūm şölınde janyp tūrǧan gaz kraterı — Darvaza, jūrt arasynda «Tozaq qaqpasy» degen atpen tanymal. Qazır ol gaz qorynyŋ azaiyp bara jatqanyn aiqyn körsetıp otyr. 2025 jyly Aşhabadta ötken TESC halyqaralyq ǧylymi-praktikalyq konferensiiasynda «Türkmengaz» memlekettık kompaniiasynyŋ zertteuşılerı kraterdegı janu belsendılıgınıŋ aitarlyqtai tömendegenın mälımdedı.
Darvaza 1971 jyly bolǧan apat nätijesınde paida bolǧan. Sol kezde keŋestık geologtar jer astyndaǧy gaz qabatyna kezdeisoq tap bolady. Adam men mal üşın qauıptı uly gazdardyŋ taraluynyŋ aldyn alu maqsatynda, olar gazdy jaǧyp jıberudı şeşken. Būl jalyn bırneşe kün, ärı ketse bırneşe apta janyp baryp öşedı dep boljanǧan. Alaida krater 50 jyldan astam uaqyt boiy janyp tūrdy.
https://youtu.be/dQ84fHXpL0U?si=ylGLGw5kxVbrKzVd«Türkmengaz» tabiǧi gazdy zertteu institutynyŋ zerthanalar direktory İrina Lureva kraterdıŋ qazırgı jaǧdaiyndaǧy aitarlyqtai özgerıster turaly habarlady. Onyŋ aituynşa, būryn būl jerden şyqqan alyp otty bırneşe şaqyrym jerden köruge bolatyn. Sol sebeptı ony «Tozaq qaqpasy» dep ataǧan. Qazır tek älsız janu közı ǧana qalǧan.
Ottyŋ kölemı üş esege azaiǧan. Al kraterdıŋ maŋynda qalǧan metandy ūstap qalu üşın arnaiy ūŋǧymalar būrǧylanǧan. Ǧalymdar janu belsendılıgınıŋ tömendeuın jer astyndaǧy janǧyş gaz qorynyŋ tausyluymen bailanystyrady.
Diametrı şamamen 70 metr, tereŋdıgı 30 metr bolatyn būl kraterdegı ottyŋ temperaturasy 1000 °C-qa deiın jetedı. Ūzaq jyldar boiy Türkımenstan ükımetınde būl kraterge qatysty pıkırtalastar bolǧan. Bilık bırneşe ret jalyndy söndıru josparyn jariialaǧan edı — bır jaǧynan qūndy tabiǧi resurstyŋ joǧaluyn toqtatu, ekınşı jaǧynan atmosferaǧa bölınetın metan şyǧaryndylaryn azaitu maqsatynda.
