ءار حالىقتىڭ تاريحىندا ۇلتتى ۇيىستىرارعا، ساقتاپ قالۋعا، ورلەۋىنە سەبەپكەر بولعان جەكەلەگەن تۇلعالار، اقىل يەلەرى مەن باتىرلارى كەزدەسەدى. سونىڭ ىشىندە باتىرلار ماسەلەسىنە كەلگەندە قازاقتىڭ ەسكە الارى كوپ. سوناۋ كوك تۇرىكتىڭ زامانىنان بەرى تالاي باھادۇرلەر ءوتتى. قازاقتىڭ ۇلت رەتىندە قالىپتاسىپ، مەملەكەتتىلىگىن دامىتىپ، ونى ساقتاپ قالۋدا باتىرلاردىڭ قوسقان ۇلەسى، جانكەشتى ءىس-ارەكەتتەرى ولشەۋسىز. قازاق باتىرى قاي كەزەڭدە دە ول ەلىنىڭ، جۇرتىنىڭ بىرتۇتاستىعى ءۇشىن، تاۋەلسىزدىگى ءۇشىن قىزمەت ەتتى دەپ ايتا الامىز. باتىر ءار حالىقتا بولادى. بىراق ونىڭ فۋنكتسياسى بارىندە بىردەي ەمەس. تاريحي اسپەكتىدەن قاراعاندا قازاق باتىرى بىلەك كۇشىنىڭ عانا يەسى ەمەس. ول – ءارى جاۋىنگەر، ءارى قولباسشى، ستراتەگ، ءارى ساياساتكەر، ەل بيلەۋشى ءارى داۋ شەشەتىن ءسوز ادامى، كەدەي-كەپشىكتىڭ ءسوزىن سويلەپ، جەتىمىن جارىلقاۋشى.
باتىرلىق – مۇلىك پەن تاق ەمەس. ونى قۇجات جۇزىندە بەكىتىپ، وسيەت بويىنشا مۇراعا قالدىرۋ مۇمكىن ەمەس. سوعان قاراماستان، قازاقتا باتىرلار اۋلەتى دەگەن ۇعىم بار. باتىردىڭ ۇرپاعىنان باتىر شىعۋى – زەرگەردىڭ بالاسىنىڭ زەرگەر بولۋىنا ۇقسامايدى. زەرگەردىڭ بالاسى كوپ جاعدايدا اتاسىنان ۇيرەنگەن تاجىريبە ارقىلى ەپتى بولادى. ال باتىر، ەڭ الدىمەن، بابالارىنىڭ قانىمەن دارىعان تەك ارقىلى باتىرلىققا بەيىم بولادى.
قازاقتا باتىردان باتىر تۋعان مىسال جەتىپ-ارتىلادى. «قازاق باتىرى» دەگەن كەزدە اۋىزعا ەڭ الدىمەن ورالاتىن قابانباي، بوگەنباي، رايىمبەك، ناۋرىزباي، جانقوجا، تاما ەسەت، الىباي، يساتاي سىندى تۇلعالاردىڭ قاي-قايسىسى دا تەكتى باتىرلاردىڭ ۇرپاقتارى. جىرلاردا ايتىلاتىن ەر قوساي، ەدىگە، ەر تارعىن سىندى باتىرلاردىڭ ءبارى دە اتا-باباسىنان ۇرپاعىنا دەيىن باتىر بولعاندار. اتا كاسىپتىڭ باتىرلار اۋلەتىندە ۇرپاعىنا جالعاسۋىن «شىنجىرى ۇزىلمەۋ» دەپ اتاعان. باتىرلار ۇرپاعى ءۇشىن اتا كاسىبىن جالعاستىرماۋ – ماسقارالىق بولىپ سانالدى. اسكەري اۋلەتتەن بولعاندىقتان باتىرلار العاشقى ەرلىك جولىن كوبىنە سوعىستا ولگەن اكەسىنىڭ، تۋىسىنىڭ كەگىن الۋدان باستاعان.
«اتام مەنىڭ قانگەلدى، قازاق ءۇشىن قان بەردى. ەر تۇكەدەن مەن تۋدىم، ەر بولۋعا بەل بۋدىم…» – دەگەن ەكەن رايىمبەك باتىر بابالارىنىڭ باتىرلىعىن پاش ەتىپ.
ارعىننىڭ قانجىعالى رۋىنان تاراعان قانجىعالى بوگەنباي باتىردىڭ اتاسى الدەۋىن باتىر – ەسىم حان اسكەرىنىڭ قولباسشىسى، ال اكەسى اقشا باتىر – تاۋكە حاننىڭ 80 مىڭ قولىن باسقارعان ساردار بولعان ادام.
ال قاراكەرەي قابانبايدىڭ اتاسى مامبەت تە، اكەسى قوجاعۇل دا، قوجاعۇلدىڭ اعاسى كۇشىك تە ءوز زامانىنىڭ اتى شىققان باتىرلارى بولعان. ەل اۋزىنداعى اڭگىمەلەر دەرەگىنە قاراعاندا، جاستايىنان باتىر تانىلعان كۇشىك باتىر ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىمنىڭ تاشكەنتتى الاتىن سوعىسىنا قاتىسىپ، سول تۇرسىن حان ولگەن جىلى جامباسىنا ۋلى نايزانىڭ ۇشى ءتيىپ، 25 جاسىندا قايتىس بولادى.
قىسقاسى، تىزە بەرسەك ءار باتىردىڭ تەگىندەگى قايسارلىقتىڭ قايدان دارىعانىن تارقاتىپ كەتە بەرۋگە بولادى. بۇل ماسەلەنى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن اشۋ ءۇشىن باتىرلار ينستيتۋتىنا تولىققاندى زەرتتەۋ جاساۋ قاجەتتىگى انىق. قازاقى باتىرلار ينستيتۋتى – وزگە حالىقتاردىڭ بولمىسىنا ۇقساي بەرمەيتىنى انىق قۇبىلىس.
قورىتا ايتقاندا، باتىردىڭ تەكتىلىگى ۇرپاعىنا داريتىنىن اركەز مويىنداعان حالىقپىز. ءتىپتى قازىردىڭ وزىندە «پالەنشە باتىردىڭ ۇرپاعى ەكەن» دەپ قۇرمەت كورسەتىپ جاتامىز. ونىسى تەك باباسىنا دەگەن قۇرمەت قانا ەمەس، «مۇنىڭ دا بويىندا سول تەكتى قان اعىپ جاتىر عوي» دەگەنگە سايادى.
باعى مەن بابى شاپقانداردىڭ اتىن قامشىلايتىن قازاقتان قارادان شىقسا دا، دارەجەسى حانمەن تەڭەسكەن تۇلعالار از ەمەس. قازاقتىڭ تۇراقتى اسكەر ۇستاماعانى تاريحتا كوپ ايتىلادى. قازاقتىڭ اسكەر سانى ەركەك كىندىكتىڭ سانىمەن ەسەپتەلەدى. «تۇزگە شىقسام باتىرمىن، ۇيگە كەلسەم قاتىنمىن» دەمەكشى، ەشكىمگە سوقتىقپاي جاي جاتقان ەلدىڭ ءاربىر ازاماتى – جاۋىنگەر. بۇل دا ءبىزدىڭ گەنىمىزگە جازىلعان.
ساكەن نۇرقابەكۇلى، «الاش ايناسى».
