وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن ۇلىتاۋ وبلىسى «جومارت» كەن ورنىندا اپات سالدارىنان 7 كەنشى كوز جۇمعان ەدى. قايعىلى وقيعاعا بايلانىستى مەملەكەت باسشىسى قاتاڭ ەسكەرتۋ بەرىپ، ۇكىمەتكە توتەنشە جاعدايدىڭ ءمان-جايىن تەكسەرۋدى جۇكتەگەنى بەلگىلى. «ەلىمىزدە بەكىتىلگەن تالاپتار ورەسكەل بۇزىلعان فاكتىلەر كوپ. نىسانداردىڭ قاۋىپسىزدىك جۇيەسىمەن جابدىقتالۋ دەڭگەيى وتە تومەن. سەبەبى كومپانيالار جوبالارعا ءتيىستى مولشەردە ينۆەستيتسيا سالمايدى. مۇنىڭ بارلىعى تەحنوگەندى اپاتتارعا، جۇمىسشىلاردىڭ قازا تابۋى مەن جاراقات الۋىنا اكەپ سوقتىرادى»، - دەدى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ.
قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ ەكى مارتە لاۋرەاتى، قر ۇعا اكادەميگى، تەحنيكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ونەرتاپقىشى ءابدىراسىل جارمەنوۆ ەل كەنىشتەرىندەگى اپاتتاردىڭ سەبەپ-سالدارى جايلى ءوز پايىمداۋلارىمەن ءبولىستى.
«عالىم رەتىندە ايتارىم، مىس شاحتالارى كومىر شاحتالارىنا قاراعاندا ەڭ قاۋىپسىز بولىپ سانالادى. ەگەر مىس شاحتاسى وپىرىلىپ تۇسسە ول قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسىنىڭ ورەسكەل بۇزىلعانىن كورسەتەدى. بۇل جەردە ەرەجەنى كاسىپورىن باسشىلارى بۇزدى ما، جۇمىسشىلاردىڭ ءوزى ساقتامادى ما ونى كوميسسيا ءادىل انىقتايدى دەپ سەنەمىن. دەگەنمەن بۇل كاسىپورىن قوجايىنىن ەشقانداي جاۋاپكەرشىلىكتەن قۇتقارمايدى، كەز كەلگەن مەكەمە باسشىلىعى ەڭبەك قاۋىپسىزدىگىن ءجىتى قاداعالاپ وتىرۋى ءتيىس»، - دەدى پروفەسسور.
ءابدىراسىل جارمەنوۆتىڭ پىكىرىنشە، كەن يگەرىپ جاتقان كومپانيالاردا اشكوزدىك پەن سالعىرتتىق باسىم.
«كەن ءوندىرۋ – ەل ەكونوميكاسىن العا تارتاتىن اۋىر ونەركاسىپ. وسى سالادا كەنشىلەرىمىز قانشاما مەتر تەرەڭدىكتە جۇمىس ىستەپ، ءومىر مەن ءولىمنىڭ ورتاسىندا ءجۇر. قاۋىپتى جۇمىس بولعان سوڭ وعان قويىلاتىن ءبىرىنشى تالاپ ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى ەكەنى ءمالىم. وكىنىشكە قاراي، ءبىزدىڭ ەلدە ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى ءجيى بۇزىلىپ، ونىڭ سوڭى وندىرىستىك جاراقاتتارعا جانە ادام ولىمىنە ۇلاسىپ جاتىر. ايتا بەرسەڭ فاكتىلەر وتە كوپ. بۇگىندە ەلىمىزدەگى وندىرىستەگى ءولىم- ءجىتىمنىڭ 75 پايىزى قازاقمىسقا تيەسىلى. بۇل توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى تىركەگەن اقپارات. وسىعان قاراپ كورپوراتسيا قاۋىپسىزدىك تالاپتارىن ساقتاپ وتىر دەپ ايتۋ قيىنعا سوعادى»، - دەدى ول.
ءابدىراسىل جارمەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا كەن ءوندىرىپ جاتقان كومپانيالاردىڭ قاۋىپسىزدىك تالاپتارىن ساقتاۋعا الەۋەتى جەتەدى. سەبەبى قازبا بايلىقتىڭ قۇنى جىل وتكەن سايىن قىمباتتاماسا ارزانداعان ەمەس.
«قازبا بايلىقتىڭ قۇنى جىل سايىن قىمباتتاپ جاتقانى بەلگىلى. وسىلاي بولا تۇرا ولار قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن جابدىقتاۋعا قاراجات جۇمساعىسى كەلمەيدى. قازىر تسيفرلىق داۋىردە ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندىقتان وزىق تەحنولوگيالار، جابدىقتار جەتكىلىكتى. كەن قوجايىندارى وسىنداي زاماناۋي جوبالارعا ءتيىستى مولشەردە ينۆەستيتسيا سالۋعا قۇلىقسىز. مۇنى مەملەكەت باسشىسى دا سىنعا الدى. بىزگە ونەركسىپتىك قاۋىپسىزدىك جۇيەسىن قايتا قاراۋ قاجەت دەپ دەپۋتاتتار دا ايتتى. مەنىڭ ءوزىم دە باقىلاۋ مەن قاۋىپسىزدىك تالاپتارىن قايتادان بەكىتىپ، قاداعالاۋدى كۇشەيتپەسە جازاتايىم وقيعالار تىيىلمايدى دەپ ويلايمىن. نەگىزى، ۇكىمەت كاسىپورىننىڭ ىشكى ىستەرىنە ارالاسا المايدى، دەگەنمەن ءوز مەنشىگىندەگى كەن ورنىن پايدالانۋعا بەرگەننەن كەيىن سول پايدالى قازبانى ءوندىرۋ مەن وڭدەۋ بارىسىندا جەكە كومپانيانىڭ مەملەكەت مۇددەسىن بۇزباۋىن قاداعالاپ وتىرا الادى. جەكەمەنشىك كومپانيا رۋدانى وندىرگەندە ۇكىمەت بەلگىلەگەن نورماتيۆتەرگە باعىنۋعا، كەن ورنىندا تەر توگىپ جۇرگەن جۇمىسكەرلەرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، ەكولوگيالىق تالاپتاردى ساقتاپ، قورشاعان ورتانى لاستاماۋعا مىندەتتى»، - دەدى عالىم.
پروفەسسوردىڭ پايىمداۋىنشا، كەن وشاقتارىندا قاۋىپسىزدىكتىڭ ساقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋ - عىلىمي-ادىستەمەلىك بازانى تالاپ ەتەتىن اۋقىمدى جۇمىس.
«مۇنىمەن اينالىساتىن ارنايى مامانداردىڭ، عالىمداردىڭ، زەرتتەۋشىلەردىڭ ورتالىعى بولۋى ءتيىس. ياعني ونەركاسىپتىك قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتەتىن مەملەكەتتىك ينستيتۋتتار بەلسەندى جۇمىس ىستەپ تۇرۋى كەرەك. الداعى ۋاقىتتا تەحنوگەندىك اپاتتاردىڭ الدىن الامىز دەسەك وسى ماسەلەنى قولعا العانىمىز ءجون بولادى»، - دەپ وي تۇيىندەدى ءابدىراسىل جارمەنوۆ.
