تۇركيا كوشەلەرىندە كەلە جاتىپ دومبىرا تۋرالى ءان ەستىسەڭىز قايران قالماڭىز. ويتكەنى دومبىرا ءانى – تۇرىك ەلىندەگى باستى پارتيانىڭ ۇرانى بولدى. ناقتىراق ايتساق، نوعاي ءانشىسى ارسىلانبەك سۇلتانبەكوۆتىڭ «دومبىرا» ءانى. نوعاي ءتىلى مەن قازاق تىلىندە ايىرماشىلىق جوققا ءتان ەمەس پە؟ تۇركياداعى قازاقتار ارسىلانبەكتىڭ ورىنداۋىنداعى ءاندى قايتا-قايتا تىڭداۋدان ەش جالىعار ەمەس. ال تۇرىكشە اۋدارىلعان نۇسقاسىن ءتۇبى ءبىر تۇركى اعايىندارىمىز ساياسي ناۋقان تۇسىندا ەلدىك پەن تۋىسقاندىقتىڭ ناسيحات قۇرالىنا اينالدىرعان بولاتىن.
– سەدات مىرزا، ءوزىڭىز ستامبۇلدا تۋساڭىز دا، تەگىڭىز رۋمىنيالىق تاتار ۇلتىنان ەكەن. قازاق دومبىراسىنا اۋەستىگىڭىز قايدان پايدا بولدى؟
– اۋەلدە ناعاشى اپام دومبىرا تۋرالى ءجيى ايتاتىن. ول كەزدە دومبىرانى مۇلدە كورمەگەن كەزىم ەدى. 1995 جىلى ستامبۇلدىڭ قازاقتار تىعىز ورنالاسقان زەيتىنبۇرنى اۋدانىندا دومبىرامەن العاش تانىستىم. سودان باستاپ، بۇل اسپاپقا قىزىعۋشىلىعىم ارتتى. 2003-2008 جىلدارى قوجا احمەت ياسساۋي اتىنداعى قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە دومبىرا اسپابى بويىنشا ءبىلىم الدىم. كەيىن تۇركيادا تۇڭعىش رەت دومبىرا اسپابى تۋراسىندا ماگيسترلىك ديسسەرتاتسيا قورعاپ شىقتىم. قازاقتىڭ اسپابىن تۇرىك اعايىندارىمىزعا العاش رەت عىلىمي تۇرعىدا تانىستىردىق دەسەك تە بولادى.
– وقۋدان سوڭ قايدا قىزمەت ەتتىڭىز؟
– اقيقاتىن ايتۋ كەرەك، دومبىرا اسپابى بويىنشا جۇمىس تاپپاي، ستامبۇلدان 150 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان ساھاريا شاھارىندا ساكسوفونشى رەتىندە جۇمىسقا تۇردىم. نەگىزگى جۇمىس سوندا. راس 5 جىل بۇرىن زەيتىنبۇرنى اۋدانىنداعى شىعىس تۇركىستان ۇيىمىندا ءبىر جىل كولەمىندە بالالارعا دومبىرا ۇيرەتكەن كەزىم بولدى.
– ءسىزدىڭ قازاق قوعامىنداعى ۇيىرمەڭىزدىڭ اشىلعانىنا قانشا ۋاقىت بولدى؟
– ءبىر اي بۇرىن تۇركيا پرەمەر-ءمينيسترى تايىپ ەردوعاننىڭ «اق پارتياسى» ارسىلانبەك سۇلتانبەكوۆتىڭ «دومبىرا» اتتى ءانىن نوعايشادان تۇرىكشەگە اۋدارىپ، پارتيالىق ۇرانعا اينالدىردى. سونىڭ ارقاسىندا دومبىرا تۇرىك ەلىندە ابدەن ايگىلى بولدى. مۇنداعى جۇرتتىڭ ءبارى ءاندى جاتقا ايتا باستادى. ءسويتىپ، قازاق قوعامىندا دا دومبىرا ۇيىرمەسى اشىلدى.
– قازىر قانشا بالا ۇيىرمەگە قاتىسادى؟ اپتاسىنا قانشا رەت ءدارىس وتكىزەسىز؟
– وسى كۇنى ۇيىرمەمىزدە اپتاسىنا ءبىر رەت، ياعني ءاربىر سەنبىنىڭ كەشكى مەزگىلىندە 65 قازاق بالاسى ءدارىس الادى.
– اپتاسىنا ءبىر رەت قانا ءدارىس وتكىزۋ دومبىرانى شەبەر يگەرۋگە ازدىق ەتپەي مە؟
– ءجون ايتاسىز. ءبىر اپتادا ءبىر رەت قانا ءدارىس ءوتۋ – دومبىرانىڭ قۇلاعىندا وينايتىنداي دارەجەگە جەتۋگە قول جەتكىزەدى دەپ ايتا المايمىز. سول ءۇشىن كەيدە جەكسەنبى كۇنى دە قوسىمشا ءدارىس بەرەتىن كەزىمىز بولادى. بىراق، بالالاردىڭ مەكتەپتەگى ساباقتارى وتە اۋىر. شارشاپ-شالدىعىپ جۇرەدى. ولاردى قالاي ماجبۇرلەپ وقىتامىز؟ دارىستە مۇلگىپ وتىراتىندارى دا ارا-تۇرا ۇشىراسادى. بالكىم، بالالار جازعى دەمالىسقا شىققان كەزدە دومبىرا ساباقتارىنىڭ كۇنىن ارتتىراتىن شىعارمىز. ونىڭ ۇستىنە، جازدا ستامبۇلعا ەۋروپاداعى قازاق بالالارى دا كوپ كەلەدى.
– سىزدەر دومبىرا جەتىسپەۋشىلىگىن باستان كەشىپ جاتىر دەپ ەستىپ ەدىك. ماسەلە ءالى شەشىلمەدى مە؟
– تالىمگەرلەردىڭ تەڭ جارىمىنا جۋىعىنا دومبىرا جەتپەيدى. ولار دومبىرانىڭ بوساۋىن كۇتىپ، ءبىر ساعاتتاي اۋىز بولمەدە وتىرۋعا ءماجبۇر. دومبىرادان وزگە ءارتۇرلى وقۋ-قۇرالدارىنا مۇقتاجبىز. «قازاقتىڭ مىڭ كۇيى»، «قازاقتىڭ مىڭ ءانى» ءتارىزدى قۇندى اۋديو ماتەريالدارىم بولسا عوي دەپ ارماندايمىن.
ءوزىم قازاقستانداعى مۋزىكا مەكتەپتەرىندە كەڭىنەن قولدانىلاتىن «دومبىرا ۇيرەنۋ مەكتەبى» اتتى وقۋلىق بويىنشا ءدارىس وتكىزەمىن.
مەكتەپ ساباعىنان شارشاپ جۇرگەن بالالارعا بىرنارسە جازدىرۋ دا وڭاي شارۋا ەمەس. وقۋشىلاردىڭ اربىرىنە ۇلەستىرىپ، كەلەسى اپتاعا دەيىن دايىنداپ اكەلەتىن تاپسىرماسىن بەرەتىن مۋزىكالىق وقۋلىقتار بولسا، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.
– راحمەت!
اڭگىمەلەسكەن ارمان اۋباكىر
