Türkiia köşelerınde kele jatyp dombyra turaly än estıseŋız qairan qalmaŋyz. Öitkenı dombyra änı – türık elındegı basty partiianyŋ ūrany boldy. Naqtyraq aitsaq, noǧai änşısı Arsylanbek Sūltanbekovtyŋ «Dombyra» änı. Noǧai tılı men qazaq tılınde aiyrmaşylyq joqqa tän emes pe? Türkiiadaǧy qazaqtar Arsylanbektıŋ oryndauyndaǧy ändı qaita-qaita tyŋdaudan eş jalyǧar emes. Al türıkşe audarylǧan nūsqasyn tübı bır türkı aǧaiyndarymyz saiasi nauqan tūsynda eldık pen tuysqandyqtyŋ nasihat qūralyna ainaldyrǧan bolatyn.
– Sedat myrza, özıŋız Stambūlda tusaŋyz da, tegıŋız rumyniialyq tatar ūltynan eken. Qazaq dombyrasyna äuestıgıŋız qaidan paida boldy?
– Äuelde naǧaşy apam dombyra turaly jiı aitatyn. Ol kezde dombyrany mülde körmegen kezım edı. 1995 jyly Stambūldyŋ qazaqtar tyǧyz ornalasqan Zeitınbūrny audanynda dombyramen alǧaş tanystym. Sodan bastap, būl aspapqa qyzyǧuşylyǧym artty. 2003-2008 jyldary Qoja Ahmet Iаssaui atyndaǧy Qazaq-türık universitetınde dombyra aspaby boiynşa bılım aldym. Keiın Türkiiada tūŋǧyş ret dombyra aspaby turasynda magistrlık dissertasiia qorǧap şyqtym. Qazaqtyŋ aspabyn türık aǧaiyndarymyzǧa alǧaş ret ǧylymi tūrǧyda tanystyrdyq desek te bolady.
– Oqudan soŋ qaida qyzmet ettıŋız?
– Aqiqatyn aitu kerek, dombyra aspaby boiynşa jūmys tappai, Stambūldan 150 şaqyrym jerde ornalasqan Sahariia şaharynda saksofonşy retınde jūmysqa tūrdym. Negızgı jūmys sonda. Ras 5 jyl būryn Zeitınbūrny audanyndaǧy Şyǧys Türkıstan ūiymynda bır jyl kölemınde balalarǧa dombyra üiretken kezım boldy.
– Sızdıŋ Qazaq qoǧamyndaǧy üiırmeŋızdıŋ aşylǧanyna qanşa uaqyt boldy?
– Bır ai būryn Türkiia premer-ministrı Taiyp Erdoǧannyŋ «Aq partiiasy» Arsylanbek Sūltanbekovtyŋ «Dombyra» atty änın noǧaişadan türıkşege audaryp, partiialyq ūranǧa ainaldyrdy. Sonyŋ arqasynda dombyra Türık elınde äbden äigılı boldy. Mūndaǧy jūrttyŋ bärı ändı jatqa aita bastady. Söitıp, Qazaq qoǧamynda da dombyra üiırmesı aşyldy.
– Qazır qanşa bala üiırmege qatysady? Aptasyna qanşa ret därıs ötkızesız?
– Osy künı üiırmemızde aptasyna bır ret, iaǧni ärbır senbınıŋ keşkı mezgılınde 65 qazaq balasy därıs alady.
– Aptasyna bır ret qana därıs ötkızu dombyrany şeber igeruge azdyq etpei me?
– Jön aitasyz. Bır aptada bır ret qana därıs ötu – dombyranyŋ qūlaǧynda oinaityndai därejege jetuge qol jetkızedı dep aita almaimyz. Sol üşın keide jeksenbı künı de qosymşa därıs beretın kezımız bolady. Bıraq, balalardyŋ mekteptegı sabaqtary öte auyr. Şarşap-şaldyǧyp jüredı. Olardy qalai mäjbürlep oqytamyz? Därıste mülgıp otyratyndary da ara-tūra ūşyrasady. Bälkım, balalar jazǧy demalysqa şyqqan kezde dombyra sabaqtarynyŋ künın arttyratyn şyǧarmyz. Onyŋ üstıne, jazda Stambūlǧa Europadaǧy qazaq balalary da köp keledı.
– Sızder dombyra jetıspeuşılıgın bastan keşıp jatyr dep estıp edık. Mäsele älı şeşılmedı me?
– Tälımgerlerdıŋ teŋ jarymyna juyǧyna dombyra jetpeidı. Olar dombyranyŋ bosauyn kütıp, bır saǧattai auyz bölmede otyruǧa mäjbür. Dombyradan özge ärtürlı oqu-qūraldaryna mūqtajbyz. «Qazaqtyŋ myŋ küiı», «Qazaqtyŋ myŋ änı» tärızdı qūndy audio materialdarym bolsa ǧoi dep armandaimyn.
Özım Qazaqstandaǧy muzyka mektepterınde keŋınen qoldanylatyn «Dombyra üirenu mektebı» atty oqulyq boiynşa därıs ötkızemın.Mektep sabaǧynan şarşap jürgen balalarǧa bırnärse jazdyru da oŋai şarua emes. Oquşylardyŋ ärbırıne ülestırıp, kelesı aptaǧa deiın daiyndap äkeletın tapsyrmasyn beretın muzykalyq oqulyqtar bolsa, nūr üstıne nūr bolar edı. – Rahmet!
Äŋgımelesken Arman Äubäkır
