20 جەلتوقسان. قازاق ەلى لاتىن الىپپەسىنە قادام باسقان كۇن

249
Adyrna.kz Telegram

بۇگىن، 20 جەلتوقسان — قازاق ەلى لاتىن الىپپەسىنە كوشكەن كۇن، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ءتىلشىسى.

1928 جىلى قازاق كسر ورتالىق اتقارۋ كوميتەتى لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى قاۋلى قابىلداعان بولاتىن. ونىڭ ماقساتى – قازاق جازۋىن اراب الىپبيىنەن لاتىن الىپبيىنە اۋىستىرۋ بولدى. قاۋلى قابىلدانعاننان كەيىن قازاقستاندا لاتىن گرافيكاسى نەگىزىندەگى جاڭا جازۋ جۇيەسى ەنگىزىلدى. بۇل شەشىم شىققانعا دەيىن ۇزاق تالقىلاۋلار، تۇركولوگتاردىڭ سەزدەرى، ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ رەسپۋبليكاارالىق ءماسليحاتتارى سان رەت وتكەن ەدى.

لاتىن الىپبيىنە كوشۋ قازاق ءتىلىنىڭ گرامماتيكالىق قۇرىلىمىنا ۇيلەسىمدىلىگىن ارتتىرۋ، ساۋاتتىلىق دەڭگەيىن كوتەرۋ جانە جاڭا زامان تالابىنا ساي عىلىم مەن ءبىلىمدى دامىتۋ ءۇشىن قاجەتتى قادام رەتىندە باعالاندى.

1929 جىلى جاڭا ءالىپبي قازاق حالقى اراسىندا كەڭىنەن ەنگىزىلىپ، مەكتەپتەردە وقىتىلىپ، باسپاسوزدە قولدانىلدى. بىراق بۇل وزگەرىس ۇزاققا بارمادى. 1940 جىلى كەڭەس ۇكىمەتى كيريلليتساعا كوشۋدى باستادى. لاتىن ءالىپبيى 1939 جىلعا دەيىن قولدانىلدى.

1991 جىلى قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان سوڭ، ۇلتتىق جاڭعىرۋ مەن مادەني قايتا ورلەۋ يدەيالارى قايتادان كوتەرىلدى. وسى كەزەڭدە قازاق ءتىلىن جانە ۇلتتىق مادەنيەتتى جاڭعىرتۋ ماقساتىندا لاتىن الىپبيىنە كوشۋ يدەياسى دا قايتا تالقىلانا باستادى. 1993 جىلى قازاقستاندا جاڭا تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە العاشقى قازاق ءتىلى تۋرالى زاڭ قابىلداندى. بۇل زاڭدا قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە بەكىتىپ، وعان كوشۋ ءۇشىن بىرقاتار شارالار بەلگىلەندى.

2017 جىلى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن لاتىن الىپبيىنە كوشۋ تۋرالى جاڭادان باعدارلامالىق جوسپار قابىلداندى. بۇل كەزەڭدە ۇلتتىق ءتىلدىڭ دامۋىنا باعىتتالعان قادامداردىڭ ءبىرى رەتىندە قازاق ءتىلىنىڭ لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋى ماڭىزدى بولىپ سانالدى.

2018 جىلى لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋ بويىنشا ارنايى ۇلتتىق ءالىپبي جوباسى جاريالاندى. 2019 جىلى پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ 2025 جىلعا دەيىن قازاق ءتىلىنىڭ لاتىن گرافيكاسىنا تولىق كوشەتىنىن مالىمدەدى. وسى ماقساتتا بىرنەشە كەزەڭدەردە لاتىن ءالىپبيىنىڭ جوبالارى ۇسىنىلدى. بۇگىنگى تاڭدا كوپتەگەن جاڭا ءالىپبي جوبالارى تەكسەرىلىپ، تالقىلانۋدا. 2021 جىلى جاڭا قازاق لاتىن ءالىپبيىنىڭ سوڭعى نۇسقاسى بەكىتىلىپ، قازىرگى ۋاقىتتا ونى ەنگىزۋ كەزەڭ-كەزەڭىمەن جۇزەگە اسىرىلۋدا.

پىكىرلەر