«مەكتەپتىڭ جانى – مۇعالىم. مۇعالىم قانداي بولسا، مەكتەبى ءھام سونداي بولماقشى. ياعني، مۇعالىم ءبىلىمدى بولسا، بىلگەن ءبىلىمىن باسقاعا ۇيرەتە بىلەتىن بولسا، ول مەكتەپتەن بالالار كوبىرەك ءبىلىم الىپ شىقپاقشى» دەگەن بايتۇرسىنۇلى احمەت اتامىزدىڭ ءسوزى ءومىرىن بىلىممەن ساباقتاستىرعان ءار جاننىڭ كوكەيىندە تۇرارى ءسوزسىز.
ناعىز ءبىلىمنىڭ قايناعان ورتاسى، قارا شاڭىراق قازۇۋ-دىڭ تابالدىرىعىن اتتاعانىمدا، بولاشاعىمدى تىكەلەي ۇستازدىقپەن بايلانىستىردىم. ەندى مىنە، ايقىندالعان ماقساتتىڭ ورىندالۋىنا از قالدى. ومىردە ادام بالاسى يگەرگەن ماماندىقتار كوپ بولسا، ال سول ماماندىق يەلەرىنىڭ مىندەتتى تۇردە ۇستازدىڭ الدىنان ءبىلىم نارىمەن سۋسىندارى انىق. تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ دامۋ جولىندا مۇعالىمنىڭ اتقارار ەڭبەگى زور. ەلباسىمىز ايتقانداي، باسەكەگە قابىلەتتى مامان دايىنداۋ ءۇشىن دە ونىڭ ۇستازى مىقتى بولار بولسا، جەتەر جەتىستىگى دە جەمىستى بولماق. ارينە، بولاشاقتا بىلىمگەرلەرىمنىڭ تەك ءبىلىمدى ەمەس، اقىلدىلىعىنىڭ ماڭىزدىلىعىنا باسا نازار اۋدارعىم كەلەدى. ەگەر ەلىمىزدىڭ گۇلدەنۋىن، وزگە مەملەكەتتەردەن وزىق بولۋىن قالاساق، بۇل تۇرعىدا انا ءتىلىمىزدىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن ەستەن شىعارماۋىمىز قاجەت. «ادىرنا ۇلتتىق پورتالىنا» بەرگەن سۇحباتىندا دۋلات يسابەكوۆ بىلاي دەيدى: «...راسىمەن، ۇلت بولۋ ءۇشىن، بىزگە كوپ دۇنيە كەرەك. ەڭ باستىسى، قازاققا ءتان ءداستۇرىم، ءتىلىم، ءدىنىم، ءدىلىم بولۋى كەرەك. قازاق بارىنە قابىلەتتى. «مەن قازاقپىن!» دەپ دۇرسىلدەپ سوعىپ تۇرعان جۇرەك بولسا بولعانى». راسىندا دا، ۇلتتىق بايلىقتارىمىزدى ساقتاي وتىرىپ، وزگەنىڭ قۇندىلىقتارىن قۇرمەتتەي الامىز. سول سەبەپتى، بىلىمگە قۇشتار جانداردىڭ الدىمەن ءوز تىلىندە سويلەپ، تۋعان ەلىنىڭ وتكەن تاريحىمەن تەرەڭ تانىس بولۋىن جۇيەلى باقىلاۋ قاجەت. «ءسوزى جوعالعان جۇرتتىڭ ءوزى دە جوعالادى»، دەمەيدى مە ۇلتىمىزدىڭ جاناشىرى بولعان احمەت اتامىز. بۇل ماسەلەنى ءار مەكتەپ، جوعارى وقۋ ورىندارىندا ۇستازدار قولعا الىپ، ءارى قاراي دامىتىپ وتىرسا، ەلىمىزدە ءوز جۇرتىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتەر جاناشىرلارىمىز كوبەيە تۇسەر ەدى. ال ولاردىڭ سانى ارتار بولسا، ءبىز دامىعان 50 مەملەكەت بىلاي تۇرسىن، 30 مەملەكەتتىڭ قاتارىنان كورىنەتىنىمىز عاجاپ ەمەس. ەندەشە، مەنىڭ ەلىم ءۇشىن ايانىپ قالماسىم انىق. جۇرتىنا ادال قىزمەت ەتەر ۇرپاق تاربيەلەۋ – تىكەلەي ۇستازعا دا بايلانىستى ەكەندىگى داۋسىز. ال ۇستازدىڭ ءوز ەڭبەگىنە ادال بولۋىنىڭ ءوزى ۇلكەن جەتىستىك. ارينە، ادالدىقپەن قوسا ءبىلىم، بىلىكتىلىك، ەڭبەكقورلىق يىق تىرەسە جۇرەتىنى تاعى بار. وسىعان وراي، تەك ۇستازدىق مىندەتىمدى اتقارىپ قانا قويماي، ۇلتىما پايدامدى ەسەلەپ تيگىزگىم كەلەدى. قازىرگى تاڭدا احمەت بايتۇرسىنۇلى مۇراجاي-ۇيىندە عىلىمي قىزمەتكەر بولىپ قىزمەت اتقارامىن. كەلۋشىلەرگە مۇراجاي تاريحىن ۇعىندىرىپ، مۇندا احمەت اتامىز تۇرعانىن جانە ونىڭ وشپەس ەڭبەكتەرى مەن ىستەرىن ايتۋدان جالىقپايمىن. ولاردىڭ احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ءومىر جولىن، ەرلىك ەڭبەكتەرى جونىندەگى دەرەكتەردى اسا قىزىعۋشىلىقپەن تىڭداعاندارىن سەزىنىپ، عىلىمعا دەگەن سەزىمىم دە كۇشەيە ءتۇستى. قانشالىقتى جان قيارلىقپەن حالقىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتكەندىگىن ايتىپ، ءبىزدىڭ دە ەلىمىز ءۇشىن ەڭبەك قىلۋىمىزدى، ءبىر ءسوز بولسىن قازاق تىلىندە سويلەۋىمىزدى ۇعىندىرعاندا، زامانداستارىمنىڭ وڭ نيەتىن بايقاپ ىشتەي قۋانىپ قالاتىنىم تاعى بار. ارينە، زامان اعىمىنان قالماي، وزگە تىلدەردى مەڭگەرگەن وتە دۇرىس. ايتسە دە، ءوز انا ءتىلىڭدى بىلمەي جاتىپ، وزگە تىلدە سايراپ تۇرعان قازاقتىعىمىزعا سىن. احمەت اتامىز دا قازاق-ورىس مەكتەبىندە وقىعانىمەن، قانىنا قىزمەت قىلدى. وسى ورايدا ءاليحان بوكەيحانۇلىنىڭ: «ۇلتىنا قىزمەت ەتۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن»،-دەگەن ويلى ءسوزى ەرىكسىز ەسكە تۇسەدى. ەندەشە، مىنەزدى ۇرپاقتىڭ تاربيەلەنۋىنە ءبىزدىڭ دە اتسالىسارىمىز ايقىن.
مەكتەپ قابىرعاسىندا وقىپ جۇرگەنىمىزدە مۇنىڭ سىرىن اسا ۇعىنا قويماعانىمىز انىق. باسقاسىن قويعاندا، «ادەبيەت تانىتقىش» ەڭبەگىندەگى مەتونيميا، مەتافورا، گيپەربولا، ەپوس، ت.ب. سىندى حالىقارالىق تەرمينگە اينالىپ كەتكەن سوزدەردى قازاقىلاندىرىپ، ءوز ءتىلىمىزدىڭ دە بايلىعىنىڭ جەتەتىندىگىن باسا كورسەتكەن احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ بۇل ەڭبەگى اسا باعالى. ەندەشە، ۇلتتىڭ ۇستازى بولعان جاناشىرىمىزدىڭ سالىپ كەتكەن سارا جولىنا نەگە تۇسپەسكە؟ نەگە ءوز قۇندىلىعىمىز جەتىپ ارتىلىپ جاتقاندا، وزگەنىڭ ەتەگىنە جارماسۋىمىز ءتيىس؟ ارينە، الماسۋ كەرەك. دەگەنمەن، ءوز بايلىعىمىز الدىڭعى شەپتە تۇرۋى قاجەت. مىنە، مەنى مازالايتىنى دا وسى ماسەلە. ءار نارسەنى الدىمەن وزىمىزدەن باستاساق، اينالامىزدى دا يكەمدەي الامىز. ەلىمىزدىڭ گۇلدەنۋى اياسىندا وسىنداي قازاقىلىعىمىزدى ساقتاپ، قازاق تەرىمسوزىن ەنگىزەر بولساق، ۇلتتىڭ دامۋىنا دا زور ىقپالىن تيگىزبەك. ال بولاشاق مامان رەتىندە بۇل دا مەنىڭ الدىما قويعان ماقساتتارىمنىڭ ءبىرى.
ءيا، بولاشاق – ءبىزدىڭ قولىمىزدا. بىزگە سەنىم ارتىپ كەتكەن كەشەگى جاناشىرلارىمىزدىڭ ۇمىتتەرىن ادال اقتاي ءبىلۋىمىز قاجەت. سوندا عانا ءبىزدىڭ دە ادالدىقپەن، ەرلىكپەن جاساعان ناسيحات دۇنيەلەرىمىز حالىق جادىندا وشپەس مۇرا بولىپ ساقتالارى انىق.
جانسايا سمان
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
