اسىق ويناۋدى قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارىنىڭ ەڭ العاشقى ساتىسى دەسە دە بولار. سەبەبى ەڭ العاش قازاق بالاسى قولىنا اسىق ۇستايدى. ەڭ ءبىرىنشى اسىقپەن وينايتىن.
ەرتەدە قازاق حالقى اسىقتى بالا كەزدە قولىنا الىپ، جاس كەزىنەن باستاپ ويناي باستايدى. ءتىپتى بالا تۋماي جاتىپ، جاس نارەستەگە ارناپ اسىق جينايتىندار دا بولعان. اسىق ويىنىنىڭ ەرەكشەلىگى جانە ونىڭ سان قيلىلىعى: اسىقپەن ۇيدە دە، دالادا دا ويناۋعا بولادى. ەرتەدە قازاقتىڭ قىز-كەلىنشەكتەرى دە اسىق ويناعان. سونداي-اق بۇرىنعى اعا بۋىن وكىلدەرىندە اسىق ويناماي وسكەن بىردە-ءبىر ادام جوق.
حالقىمىز اسىقتى قاستەرلەگەن. مىسالى، قازاقتا «اسىعىڭ الشىسىنان ءتۇسسىن» دەگەن ىزگى تىلەك بار. اسىق ويىنىندا كىمنىڭ ساقاسى الشىسىنان تۇسسە، سول ءبىرىنشى اتادى. ياعني اسىقتىڭ الشى ءتۇسۋى ونىڭ يەسىن باسىمدىققا جەتكىزەدى. ءساتى ءتۇسىپ، جولى بولىپ تۇرعاندىعىن بىلدىرەدى.
اسىق تۇلا بويى قۇدiرەتكە تۇنعان كۇش ىسپەتتى دە. سول سەبەپتەن ەرتەدە باقسى-بالگەرلەر اسىق ارقىلى بولاشاققا بولجام جاساعان.
اسىق ويىنى – ءبىزدىڭ ۇلتتىق سپورتىمىزدىڭ ءبىر ءتۇرى. جوعارىدا جازعانىمىزداي، ەرتەدە مۇنى قازاقتىڭ ۇلى دا، قىزى دا قىزىعا ويناعان. ويتكەنى اسىق ويىندارىنىڭ تاربيەلىك ءمانى زور. مىسالى، اسىق ويىنى ەپتىلىككە، مەرگەندىككە، شاپشاڭدىققا، سەرگەكتىككە باۋليدى. اسىق ويىنى ءوزىنىڭ تۇرلەرىنە قاراي بالانىڭ كۇش-جىگەرىن ارتتىرىپ، مەرگەندىگىن، شاپشاڭدىعىن، ەپتىلىگىن جانە قىراعىلىعىن جەتىلدىرەدى. ءبىر مەزگىلدە بىرنەشە بالا وينايتىن اسىق ويىنىنىڭ تۇرلەرى جاس بالانىڭ نامىسىن جانىپ، «قاتارىمنان وزسام» دەگەن تالپىنىستى بويعا قاسيەت قىلىپ سىڭىرەدى. مۇنىڭ سىرتىندا اسىقتىڭ اتىپ وينايتىن تۇرلەرى ۇنەمى قيمىل-قوزعالىستى قاجەت ەتەتىندىكتەن، دەنەنى قىزدىرىپ، بويداعى قان اينالىمىن جاقسارتادى. ۇنەمى وتىرىپ-تۇرۋ، جۇرەلەي وتىرۋ، تىزەنى جارتىلاي بۇگۋ، جيىرىلۋ، شيرىعۋ جاس بالالاردىڭ دەنەسىن شىنىقتىرىپ، اياق-قولداعى بۋىن اۋرۋلارىنىڭ الدىن الادى.
اسىق ويىندارىنىڭ كەيبىر تۇرلەرىندە ساقا تاڭداپ الۋ كەرەك بولادى. ۇيدە وينالاتىن اسىق ويىنى تۇرلەرىندە اسىقتىڭ ادەمىسىن ساقا قىلىپ الۋعا بولادى. ال تاقىر جەرگە شەڭبەر سىزىپ، سونىڭ ورتاسىنا قاز-قاتار تىگىلگەن اسىقتاردى شەڭبەردەن اتىپ شىعارۋ ماقسات بولىپ تابىلاتىن ويىنداردا اسىقتىڭ مىقتىسىن، سالماقتىسىن ساقا قىلىپ الۋ كەرەك. ساقا تاڭداۋدىڭ ءوزى – ونەر. الىستان اتقان كەزدە اسىققا تيگەن ساقا ورنىندا قالىپ، اسىقتاردىڭ بىرنەشەۋىن شەڭبەردىڭ سىرتىنا شىعارىپ جىبەرەدى. اسىق ويناۋعا ابدەن ماشىقتانىپ العان زەرەك بالالار، قاجەت بولسا، ساقانى اسىقپەن قوسا شەڭبەردىڭ سىرتىنا شىعارىپ تا جىبەرەدى، كەرى دە قايتارا الادى. ءتىپتى قاجەتتى تراەكتوريامەن ساقاسىن شەڭبەردىڭ ورتاسىنداعى (كونداعى) اسىقتاردىڭ جانىنا جەتكىزەدى-دە. بۇل تۇرعىدا اسىق ويناۋ ونەرىنىڭ كەيبىر سىرلارى (تەحنيكاسى) بيليارد ويىنىمەن ۇقساس تا. سودان سوڭ ساقاعا قورعاسىن قۇيۋ دەگەن بولادى. بۇل – ساقانى كۇشەيتىپ، ۇتۋ مۇمكىندىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن جاسالاتىن قارەكەت. نەگىزى، مۇمكىن بولسا، دالا تاعىسى ارقاردىڭ اسىعىن ساقا رەتىندە پايدالانعان دۇرىس. ارقاردىڭ اسىعى قوي-ەشكىنىكىنە قاراعاندا ۇلكەندەۋ ءارى شىمىر بولادى.
ءوزىڭىز كوز الدىڭىزعا ەلەستەتىپ كورىڭىزشى، الىستان (بىرنەشە مەتر جەردەن) كوز ۇشىندا تۇيمەدەي بولىپ بۇلدىراعان اسىققا ساقاڭدى ءدال تيگىزۋ ناعىز مەرگەندىكتىڭ بەلگىسى ەمەس پە؟! سوندىقتان بولار، ەرتە زاماندا قازاقتان نەبىر قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەندەر شىققان. ساداق تارتۋ بولسىن، نايزا لاقتىرۋ بولسىن، قازاق جاۋىنگەرلەرى ەشكىمگە دەس بەرمەگەن.
وكىنىشكە قاراي، قازىر اسىق ويىنى ۇمىتىلا باستادى. كوپتەگەن تۇرلەرى ۇمىتىلىپ، مۇلدە وينالمايدى. ەرەجەلەرى دە سول كۇيى ساقتالماعان. سەبەبى قازىر اۋىلدا بولماسا، قالادا بالالار اسىق وينامايدى. اسىق ويناۋدىڭ وزىندىك تەحنيكالارى دا ساقتالىپ كەلە جاتقان جوق. قالا بالالارى اسىقتى ءيىرىپ، ءشيىرىپ اتۋدى بىلمەيدى. تاس لاقتىرعانداي اتىپ جىبەرەدى. ال ءبىر اياعىڭدى جەرگە تىرەپ، ءيىلىپ، سوزىلىپ تۇرىپ، ەكىنشى اياعىڭمەن اۋانى سىلكىپ قالىپ اسىق اتۋ دا ساقاڭنىڭ قانداي قارقىندى جانە پارمەندى بولاتىندىعىن قالا بالالارىنا ءتۇسىندىرىپ جاتقان جان بار ما؟ اسىق اتۋدىڭ وسى ءبىر تەحنيكاسى بوۋلينگ شارىن دۇرىس لاقتىرۋ تاسىلىنە ۇقساستاۋ. وسىلاي تالداي بەرسەك، اسىق ويىنىنىڭ، اسىق اتۋدىڭ كوپتەگەن سپورت تۇرلەرىنىڭ وزىندىك تەحنيكاسىنا سايكەس كەلەتىندىگىن بايقاۋعا بولادى. بۇل اسىق ويىنىنىڭ سان قيلىلىعى مەن الۋاندىعىن، كوپتەگەن قيمىل-ارەكەتتەردى قامتيتىندىعىن بىلدىرەدى. وكىنىشكە قاراي، ءبىز وسىنداي ۇلتتىق بايلىعىمىزعا لايىقتى دەڭگەيدە كوڭىل بولمەي، ۇمىت قالدىرىپ بارامىز.
اسىقتى جاقسى بىلەسىز بە، جوق پا؟ تەكسەرىپ كورەيىك. وڭقاي اسىق – مالدىڭ وڭ جاق اياعىنىڭ اسىعى ما، جوق الدە سول جاق اياعىنىڭ اسىعى ما؟
ايقىن جاپپار، “الاش ايناسى”
