قازاق پەن جىلقى – ەگىز ۇعىم. قازاق جىلقى تەكتەس، جىلقى مىنەزدەس حالىق دەپ جاتاتىنىمىز تاعى بار. راسىندا دا، قازەكەڭ دە جىلقى مالىنداي الىس كەتسە، كىسىنەسىپ، جاقىن جۇرسە، تەبىسىپ عۇمىر كەشەدى ەكەن-اۋ.
ال ەندى وسى قازاقتاي اتتىڭ قۇلاعىندا وينايتىن ۇلت جەر بەتىندە جوق. سودان بولار، ۇلتتىق سپورت دەسە، كوز الدىمىزعا شاباندوز بەن كوكپارشىنىڭ ەلەستەيتىنى. ات ۇستىندەگى كوكپارشىنىڭ ءادىس-ءتاسىلىن بىردە-ءبىر سپورتشى جاساي الا ما ەكەن؟ ءاي، قايدام. ات ۇستىندەگى قازاق كوكپارشىلارىنىڭ قيمىلىن كورگەن ەۋروپا كەنتاۆردى كورگەندەي تامساندى. سول الەمدى تاڭعالدىرعان ۇلتتىق ويىندارىمىزدى ءوز ەلىندە «ماڭدايدان سيپامايتىنىن» تورتكۇل دۇنيە قايدان ءتۇسىنسىن.
كوكتەم شىعا كەرەكۋلىك شاباندوزدار دا قىزۋ دايىندىققا كىرىسىپ كەتتى. الدا رەسپۋبليكالىق دودا كۇتىپ تۇر. قىس بويى اتقا تاقىمى تيمەگەن كوكپارشىلاردىڭ تاقىمدارى دا بوس ەكەنى كورەر كوزگە كورىنىپ-اق تۇر. ۇنەمى دايىندىقتى قاجەت ەتەتىن بۇل سپورت تۇرىمەن اينالىساتىنداردىڭ شەكەسىنىڭ شىلقىپ تۇرعانى دا شامالى.
ارنۇر سارين، قايىرباەۆ اتىنداعى پاۆلودار وبلىستىق ۇلتتىق-حالىقتىق سپورت مەكتەبىنىڭ باپكەرى:
– كوكپار دەپ ايعايلايتىندار كوپ. ءبىر ايتىلادى دا قالادى. سوعان قولداۋ بەرىپ، كومەكتەسسە عوي. بىزگە كەلەم دەۋشىلەر كوپ بولعانىمەن، ات جاعى، سايمان جەتىسپەيدى. ات قورانىڭ ءوزى ستاندارتقا جاتپايدى.
بيىل ەل قازىناسىنان قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىندارىن دامىتىپ، قولداۋ ءۇشىن 30 ميلليون تەڭگە ءبولىنىپتى. ال ۇلتتىق ونەرىنە وڭ قاباعىمەن قارايتىن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى ءوز كوكپارشىلارى مەن شاباندوزدارىنا 300 ميلليون تەڭگە بولگەن. بۇل دەگەنىڭىز، ون ەسە كوپ. جۋىردا ەلباسى ءوز جولداۋىندا بۇقارانى جاپپاي سپورتقا تارتۋدى تاپسىرعانى بەلگىلى. مىسالى، جاپونيادا مەكتەپتەگى دەنە شىنىقتىرۋ ءپانىنىڭ ورنىنا دزيۋدو ساباعى وتكىزىلەدى ەكەن. «نەلىكتەن ءبىز دە سول جاپوندار قۇساپ، كوكپاردى وليمپيادالىق سپورت تۇرىنە ەنگىزبەسكە» دەگەن ساۋال كوكەيدە تۇرعانى انىق.
قامباربەك مۇسابەكوۆ، قر سپورت جانە تۋريزم مينيسترلىگىنىڭ سپورت كوميتەتىنىڭ باس مامانى:
– مەنىڭ بىلۋىمشە، ءبىزدىڭ باسشىلار وسى باعىتتا كەلىسسوزدەر جۇرگىزىپ، تەر توگىپ ءجۇر. ال شىنتۋايتىنا كەلسەك، وليمپيادالىق سپورت تۇرىنە ەنۋ ءۇشىن، الدىمەن الەمدىك ارەنادا ابىروي جيناۋىمىز قاجەت.
بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە ۇلتتىق سپورت ويىندارىن ناسيحاتتاپ، تەر توگىپ جۇرگەن 120 مىڭعا جۋىق قازاقستاندىق ازامات بار ەكەن.تاۋبە. دەسەك تە، يپپودروم جانە سايىس وتكىزەتىن عيماراتتار سالۋعا كەلگەندە قارجى جەتىسپەيدى دەيدى ماماندار. ماسەلەن، رەسپۋبليكادا اسىل تۇقىمدى جىلقى باپتايتىن جالعىز زاۋىت بار ەكەن. ونىڭ ءوزى – قوستانايدا. بىلەتىندەردىڭ پىكىرىنشە، ۇلتتىق جىلقى سپورتىنا قوماقتى قارجى قۇيمايىنشا، ءىس ىلگەرى باسپايتىن كورىنەدى.
نابيدۋللا كيكەباەۆ، «قازاق تۇلپارى» جىلقى زاۋىتىنىڭ باسشىسى:
– وسى سالانى ءبىر دامىتىپ الساق، قارجىلىق جاعىنان ءوزىن-ءوزى-اق الىپ كەتەدى. باتىس ەلدەرىنىڭ تاجىريبەسى كورسەتكەندەي، توتاليزاتوردا وينايتىن ادامدار وسىمەن عانا ءومىر سۇرەدى. بۇل – تولاعاي تابىس ءارى ءتاپ-ءتاۋىر ناسيحات.
بىلتىر ۇلتتىق سپورتتى جانداندىرۋ ماقساتىندا پاۆلودار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا ۇلتتىق سپورت ءبولىمى اشىلعان بولاتىن. مۇندا توعىزقۇمالاقتان باستاپ، كوكپارعا دەيىنگى ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنىڭ بارلىعى قامتىلعان. جاڭا رەكتور جانمىرزا نۇرماعامبەتوۆتىڭ باستاۋىمەن اشىلعان سۋ جاڭا ءبولىم، اتقۇمار قازاق بالاسىن وسىدان بىلاي ديپلوممەن قامتاماسىز ەتپەك. بۇگىنگى تاڭدا رەسپۋبليكالىق دودالاردا وبلىس نامىسىن قورعاپ جۇرگەن ۇلتتىق سپورت كوماندالارىنىڭ نەگىزىن وسى ينستيتۋت ستۋدەنتتەرى قۇرايدى. قازاقستاندا بايگە مەن كوكپاردى كاسىپ ەتىپ، ناپاقا تاۋىپ جۇرگەندەر بارشىلىق. ال ەل ۇكىمەتى وسى سالانى ءوز قامقورلىعىنا السا، بولاشاقتا سالعان تيىندارى تەڭگە بولىپ قايتاتىنى انىق. ازىرشە بولىنگەن قارجى تۇرماق، تيىننىڭ سىلدىرى دا ەستىلمەيدى. ال ۇلتتىق سپورت ۇلتجاندى ازاماتتاردىڭ ارقاسىندا عانا ولمەستىڭ كۇنىن كورىپ كەلە جاتقانىن كوبى بىلە بەرمەيدى… بىرىنشىدەن، قارجى قول بايلاۋ بولسا، ەكىنشىدەن، وسى جارىستاردى وتكىزەتىن يپپودرومدار جوقتىڭ قاسى. قالا تۇرعىندارىنىڭ سۇيىكتى ورنى بولعان، الامان بايگەلەر وتكەن يپپودرومدى زاڭسىز جەر تەلىمى دەپ جاۋىپ تىندى. دايىن تۇرعان كەشەندى جاۋىپ تاستاعان شەنەۋنىكتەردىڭ سەندىرۋىنشە، يپپودرومعا قاراستى جەر تەلىمى سوناۋ 2000 جىلى زاڭسىز بەرىلگەن. قىسقى مانەجدى ايتاسىز، جازعى ستاندارتتى دەنى دۇرىس يپپودروم تابا الماي وتىرعان وبلىس قۇراماسىنان جوعارى بيىكتەردى دامەتۋدىڭ ءوزى ابەستىك-اۋ. سوندا ۇلان-بايتاق جەرىمىزدە ۇلتتىق ويىنىمىزدى ۇلىقتاۋ ءۇشىن ۇلتاراقتاي جەردىڭ تابىلماعانى ما؟..
وڭعار قابدەن، پاۆلودار وبلىسى. “الاش ايناسى”
