قازاق حالقى بۇرىن ونەردى الالاماعان، ءبولىپ-جارىپ جىكتەمەگەن. ءبارىن بىردەي باعالاعان. سپورتتى دا ونەردىڭ تورەسى ساناپ، دارىپتەگەن. سپورتتى ونەردەن ءبولىپ تاستاپ وتىرعان – مىنا زامان. ياعني عارىش پەن اتوم زامانى، كومپيۋتەر ءداۋىرى.
باياعىدا قازەكەم ءبىر تويلاسا «وتىز كۇن ويىن ويناپ، قىرىق كۇن تويىن» جاسايتىن. سوندا تەك ءان ايتىپ، ايتىسۋمەن شەكتەلمەيتىن. مۇنداي توي-تومالاقتا جان-جاقتان اعىلعان ەل بالۋاندارىن بەلدەستىرىپ، تۇلپارلارىن بايگەگە سالىپ، كوكپار تارتىپ، مارە-سارە بولاتىن. «قىز قۋ»، «اۋدارىسپاق»، «تەڭگە ءىلۋ»، «جامبى اتۋ» جانە تاعى دا باسقا ۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنىڭ قىزىعىنا باتىپ، توي-تومالاقتارىنىڭ اجارىن اشا تۇسەتىن. ال قاس قارايىپ، كەش باتسا، «التىباقان» تەۋىپ، «اقسۇيەك» ويناپ، بوي سەرگىتەتىن. توي-تومالاق تۇرماق، قازاقتىڭ اس بەرۋ سالتى دا بايگەسىز وتپەيتىن. بۇل سوزدەرىمىزگە كونەدەن جەلىسى ۇزىلمەگەن حالىق اۋىز ادەبيەتى مەن ونىڭ جازبا نۇسقالارى دالەل بولا الادى.
سودان سوڭ بالۋاندار تەك ورتاعا شىعىپ كۇرەسپەي، توردە وتىرىپ تا كۇش سىناساتىن بولعان. مىسالى، ءبىر جاعىندا وتىرعان بالۋاندى ەكىنشىسى ورنىنان تۇرماي-اق كوتەرىپ الىپ، ەكىنشى جاعىنا وتىرعىزا سالاتىن بولعان. قارسىلاسىن ورنىنان قوزعاي الماي، قارا تەرگە تۇسەتىندەرى دە بولعان.
ۇلتتىق سپورتىن جوعارى باعالاپ، دارىپتەي بىلگەن قازاق سوم بىلەكتى بالۋاندارىن كۇمىس كومەي انشىلەرى مەن سۋىرىپ سالما اقىندارىنان تيتتەي دە كەم سانامايتىن. بالۋاندارى ايگىلى انشىلەرىمەن جانە ايتىسكەر اقىندارىمەن بىرگە جۇرەتىن. اتبەگىلەرى مەن شاباندوزدارى دا كوپشىلىك نازارىنان تىس قالمايتىن. گاسترولگە شىققان ارتىستەردەي ولار دا ەل ارالاپ، توي-تومالاقتىڭ ءسانىن كەلتىرىپ جۇرەتىن. ولار دا توي-تومالاقتى ۇيىمداستىرۋشى بەلسەندىلەردىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن، كوزدەرىنەن تاسا قالمايتىن.
كەيىنگى جىلدارى سپورت سالاسىنداعىلار دا ونەر يەلەرىنەن قالىسپاي، شوۋ- بيزنەستى دامىتۋدا. الۋان ءتۇرلى شوۋ ۇيىمداستىرىپ، سپورتتىڭ دا ونەر ەكەندىگىن دالەلدەۋدە. مۇنداي شوۋلار ءتىپتى تەلەديداردى جاۋلاپ الۋدا. مىسالى، مۇز ۇستىندەگى مانەرلەپ سىرعاناۋشىلار شوۋى. سپورتتىڭ وسى تۇرىندەگى نەبىر ۇزدىكتەر ىرىكتەلىنىپ الىنادى دا، ولار كورەرمەندەر الدىندا تارتىمدى ەتىپ ونەر كورسەتۋگە (سىرعاناپ شىعۋعا) تىرىسادى. گيمناستيكالىق شوۋلار دا تامىرىن جايىپ بارادى.
ال وليمپيادا ويىندارىنىڭ اشىلۋ جانە جابىلۋ سالتاناتتارىن اسەرلى ەتىپ ۇيىمداستىرۋ جەتىلگەن ۇستىنە جەتىلە تۇسۋدە. ءتىپتى داۋىرلەپ بارا جاتقانى سونداي، مۇنداي ءۇردىس ەندى فۋتبول مەن باسقا دا سپورت تۇرلەرىنە جايىلىپ بارادى. الەم چەمپيوناتتارىنىڭ، ءتىپتى ۋەفا-نىڭ چەمپيوندار ليگاسى دوداسىنىڭ فينالدىق ويىندارى باستالماس بۇرىن تەاترلاندىرىلعان قويىلىمدار قويۋ ادەتكە اينالىپ كەتتى.
سپورت ونەردەن ءبولىنىپ قالىپ ەدى، ەندى سپورت ونەردى وزىنە تارتىپ جاتقانداي. بولاشاقتا ونەر اتاۋلىسىن وزىنە تاۋەلدى ەتىپ قويسا دا، تاڭدانباڭىز…
ءبىر انىق
قازىر سپورت ونەردەن ءبولىنىپ قالىپ، ءوز بەتىنشە كۇنەلتۋدە. سپورتشىلار بۇرىنعىداي انشىلەر سياقتى حالىق قوشەمەتىنە يە بولا الماي كەلەدى. تەك وليمپيادا چەمپيونى نەمەسە الەم چەمپيونى بولىپ كوزگە تۇسكەندەرى عانا حالقىنا قالاۋلى، ەلىنە ەلەۋلى تۇلعا بولا الادى. بىلە بىلسەك، سپورتتا ەرەن جەتىستىككە جەتۋ مۇلدە وڭاي ەمەس. تەك ناعىز مىقتى عانا سپورتتىڭ ەڭ بيىك شىڭدارىن باعىندىرا الادى. مۇندا تامىر-تانىستىقتىڭ ءوزى ونداي بيىكتەرگە شىعارا المايدى. تەك قاس شەبەرلەر مەن ناعىز مىقتىلار عانا وليمپيادا جۇلدەگەرى بولا الادى. ياعني سپورتتا جۇلدىزدى قولدان جاساۋ استە مۇمكىن ەمەس.
نۇرعازى ساساەۆ، “الاش ايناسى”
