Qazaq halqy buryn ónerdi alalamaǵan, bólip-jaryp jiktemegen. Bárin birdeı baǵalaǵan. Sportty da ónerdiń tóresi sanap, dáriptegen. Sportty ónerden bólip tastap otyrǵan – myna zaman. Iaǵnı ǵarysh pen atom zamany, kompıýter dáýiri.
Baıaǵyda qazekem bir toılasa «otyz kún oıyn oınap, qyryq kún toıyn» jasaıtyn. Sonda tek án aıtyp, aıtysýmen shektelmeıtin. Mundaı toı-tomalaqta jan-jaqtan aǵylǵan el balýandaryn beldestirip, tulparlaryn báıgege salyp, kókpar tartyp, máre-sáre bolatyn. «Qyz qýý», «aýdaryspaq», «teńge ilý», «jamby atý» jáne taǵy da basqa ulttyq sport túrleriniń qyzyǵyna batyp, toı-tomalaqtarynyń ajaryn asha túsetin. Al qas qaraıyp, kesh batsa, «altybaqan» teýip, «aqsúıek» oınap, boı sergitetin. Toı-tomalaq turmaq, qazaqtyń as berý salty da báıgesiz ótpeıtin. Bul sózderimizge kóneden jelisi úzilmegen halyq aýyz ádebıeti men onyń jazba nusqalary dálel bola alady.
Sodan soń balýandar tek ortaǵa shyǵyp kúrespeı, tórde otyryp ta kúsh synasatyn bolǵan. Mysaly, bir jaǵynda otyrǵan balýandy ekinshisi ornynan turmaı-aq kóterip alyp, ekinshi jaǵyna otyrǵyza salatyn bolǵan. Qarsylasyn ornynan qozǵaı almaı, qara terge túsetinderi de bolǵan.
Ulttyq sportyn joǵary baǵalap, dáripteı bilgen qazaq som bilekti balýandaryn kúmis kómeı ánshileri men sýyryp salma aqyndarynan tıtteı de kem sanamaıtyn. Balýandary áıgili ánshilerimen jáne aıtysker aqyndarymen birge júretin. Atbegileri men shabandozdary da kópshilik nazarynan tys qalmaıtyn. Gastrolge shyqqan ártisterdeı olar da el aralap, toı-tomalaqtyń sánin keltirip júretin. Olar da toı-tomalaqty uıymdastyrýshy belsendilerdiń aýzynan túspeıtin, kózderinen tasa qalmaıtyn.
Keıingi jyldary sport salasyndaǵylar da óner ıelerinen qalyspaı, shoý- bıznesti damytýda. Alýan túrli shoý uıymdastyryp, sporttyń da óner ekendigin dáleldeýde. Mundaı shoýlar tipti teledıdardy jaýlap alýda. Mysaly, muz ústindegi mánerlep syrǵanaýshylar shoýy. Sporttyń osy túrindegi nebir úzdikter iriktelinip alynady da, olar kórermender aldynda tartymdy etip óner kórsetýge (syrǵanap shyǵýǵa) tyrysady. Gımnastıkalyq shoýlar da tamyryn jaıyp barady.
Al Olımpıada oıyndarynyń ashylý jáne jabylý saltanattaryn áserli etip uıymdastyrý jetilgen ústine jetile túsýde. Tipti dáýirlep bara jatqany sondaı, mundaı úrdis endi fýtbol men basqa da sport túrlerine jaıylyp barady. Álem chempıonattarynyń, tipti ÝEFA-nyń Chempıondar lıgasy dodasynyń fınaldyq oıyndary bastalmas buryn teatrlandyrylǵan qoıylymdar qoıý ádetke aınalyp ketti.
Sport ónerden bólinip qalyp edi, endi sport ónerdi ózine tartyp jatqandaı. Bolashaqta óner ataýlysyn ózine táýeldi etip qoısa da, tańdanbańyz…
Bir anyq
Qazir sport ónerden bólinip qalyp, óz betinshe kúneltýde. Sportshylar burynǵydaı ánshiler sııaqty halyq qoshemetine ıe bola almaı keledi. Tek Olımpıada chempıony nemese álem chempıony bolyp kózge túskenderi ǵana halqyna qalaýly, eline eleýli tulǵa bola alady. Bile bilsek, sportta eren jetistikke jetý múlde ońaı emes. Tek naǵyz myqty ǵana sporttyń eń bıik shyńdaryn baǵyndyra alady. Munda tamyr-tanystyqtyń ózi ondaı bıikterge shyǵara almaıdy. Tek qas sheberler men naǵyz myqtylar ǵana Olımpıada júldegeri bola alady. Iaǵnı sportta juldyzdy qoldan jasaý áste múmkin emes.
Nurǵazy Sasaev, “Alash aınasy”
