وڭتۇستىك كورەيا پرەزيدەنتى يۋن سوك يول ەلدە ەنگىزىلگەن توتەنشە اسكەري جاعدايدى التى ساعاتتان كەيىن توقتاتىلدى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى BBC News-كە سىلتەمە جاساپ.
بۇعان دەيىن توتەنشە جاعدايدى جويۋ تۋرالى ەلدىڭ ۇلتتىق اسسامبلەياسى داۋىس بەرگەن ەدى.
«ۇلتتىق اسسامبلەيا توتەنشە جاعدايدى توقتاتۋدى تالاپ ەتتى، ءبىز وسى وپەراتسيالارعا قاتىسقان اسكەري كۇشتەردى كەرى شاقىردىق. ۇلتتىق اسسامبلەيانىڭ تالابىن قابىلدايمىز جانە توتەنشە جاعدايدى مينيسترلەر كابينەتىنىڭ وتىرىسىندا جويامىز»، – دەدى يۋن سوك يول تەلەۇندەۋىندە.
وسىدان كەيىن مينيسترلەر جينالىپ، توتەنشە جاعدايدى جويۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. اسكەريلەر ءوز بولىمشەلەرىنە ورالدى.
بۇعان دەيىن سەيسەنبى كۇنى كەشكە جەرگىلىكتى ۋاقىتپەن كورسەتىلگەن ۇندەۋىندە پرەزيدەنت توتەنشە اسكەري جاعدايدى ەنگىزۋدى «كوممۋنيستىك كۇشتەر» مەن سولتۇستىك كورەيادان كەلەتىن قاۋىپ-قاتەرلەردەن كونستيتۋتسيالىق ءتارتىپتى قورعاۋ ءۇشىن قاجەتتى شارا دەپ اتادى.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، قاۋىپ تەك سولتۇستىك كورەيادان عانا ەمەس، سونداي-اق جەرگىلىكتى «مەملەكەتكە قارسى ەلەمەنتتەردەن» دە تۋىندايدى، سوندىقتان ولاردى جويۋ قاجەت. الايدا پرەزيدەنت سولتۇستىك كورەيادان قانداي ناقتى قاۋىپ-قاتەرلەر تۋىندايتىنىن ناقتىلامادى. ەكى ەل تەحنيكالىق تۇرعىدان ءالى دە سوعىس جاعدايىندا.
YTN تەلەارناسىنىڭ سايتىندا جاريالانعان پرەزيدەنتتىڭ حالىققا ۇندەۋ ماتىنىندە ول وپپوزيتسيانى مەملەكەتتىك جۇمىستى توقتاتۋعا تىرىسىپ، نەگىزگى ۇكىمەت مۇشەلەرى مەن شەنەۋنىكتەرگە يمپيچمەنت جاريالاۋعا ارەكەتتەنگەنى ءۇشىن ايىپتادى. ونىڭ ايتۋىنشا، جاڭا ۇكىمەت جۇمىسىن باستاعاننان بەرى ۇلتتىق اسسامبلەيا 22 مەملەكەتتىك قىزمەتكەرگە، ونىڭ ىشىندە بىرنەشە پروكۋرورعا، ىشكى ىستەر ءمينيسترى مەن قورعانىس مينيسترىنە يمپيچمەنت جاريالايمىز دەپ سەس كورسەتكەن.
«بۇل ەركىن كورەيا رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋتسيالىق ءتارتىبىن اياققا تاپتاپ، كونستيتۋتسيا مەن زاڭدارمەن بەكىتىلگەن زاڭدى مەملەكەتتىك ينستيتۋتتاردى بۇزۋعا، ازاماتتىق سوعىس تۋدىرۋعا باعىتتالعان انىق مەملەكەتكە قارسى ارەكەت»، – دەدى يۋن سوك يول. ونىڭ ايتۋىنشا، مۇنداي جاعداي الەمنىڭ ەشبىر ەلىندە، سونداي-اق وڭتۇستىك كورەيا تاريحىندا بولماعان.
«ءبىزدىڭ ۇلتتىق اسسامبلەيا قىلمىستىق توپتاردىڭ ورداسىنا اينالىپ، ەلدىڭ سوت-اكىمشىلىك جۇيەسىن جانە زاڭنامالىق ديكتاتۋرا ارقىلى ليبەرالدى دەموكراتيا جۇيەسىن قۇلاتۋعا تىرىسۋدا»، – دەدى ول حالىققا ۇندەۋىندە.
اسكەري جاعدايدى ەنگىزۋ شەشىمىمەن بيلەۋشى پارتيا دا، وپپوزيتسيا دا كەلىسپەدى. پارلامەنتتە كوپشىلىككە يە وڭتۇستىك كورەيا دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ كوشباسشىسى لي چجە مەن بۇل شەشىمدى كونستيتۋتسياعا قايشى دەپ اتادى. ال پرەزيدەنتتىك «حالىق كۇشى» پارتياسىنىڭ باسشىسى حان دون حۋن ونى زاڭسىز دەپ اتاپ، بۇل شەشىمدى قولدامايتىنىن مالىمدەدى.
اسكەري جاعدايدى ساقتاۋ ءۇشىن جاۋاپتى گەنەرال پاك ان سۋدىڭ بۇيرىعىندا بارلىق ساياسي قىزمەتكە، سونىڭ ىشىندە پارلامەنت، جەرگىلىكتى كەڭەستەر، ساياسي پارتيالار مەن قاۋىمداستىقتاردىڭ جۇمىسىنا، سونداي-اق ميتينگتەرگە، دەمونستراتسيالارعا جانە ەرەۋىلدەرگە تىيىم سالىنعانى ايتىلعان.
بۇيرىققا سايكەس، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى اسكەري باسقارۋ باقىلاۋىنا وتەدى. وسىعان بايلانىستى «جالعان جاڭالىقتار تاراتۋعا، قوعامدىق پىكىرمەن مانيپۋلياتسيا جاساۋعا جانە جالعان ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزۋگە» تىيىم سالىندى. بۇيرىقتى بۇزۋشىلار قاماۋعا الىنىپ، تۇتقىندالىپ، وردەرسىز ءتىنتۋ جۇرگىزىلۋى جانە جازالانانۋى مۇمكىن ەكەندىگى كورسەتىلگەن.
وڭتۇستىك كورەيادا اسكەري جاعداي سوڭعى رەت 1979 جىلى سول كەزدەگى ديكتاتور پاك چون ءحيدىڭ ولتىرىلۋىنەن كەيىن ەنگىزىلگەن بولاتىن.
وڭتۇستىك كورەيا پرەزيدەنتى اسكەري جاعداي ەنگىزىلگەنىن حابارلاعاننان كەيىن ەلدىڭ ۇلتتىق اسسامبلەياسى عيماراتىنىڭ الدىنا ادامدار جينالا باستادى. عيماراتتىڭ كىرەبەرىسىندە پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى ساپ تۇزەپ تۇردى، ال شاتىرىندا اسكەري تىكۇشاقتار بايقالدى.
دەموكراتيالىق پارتيانىڭ كوشباسشىسى بارلىق پارتيا مۇشەلەرىن پارلامەنتكە جينالۋعا شاقىردى. بۇل تۋرالى پارتيا دەپۋتاتى حون كي ۆون مالىمدەگەن. حوننىڭ ايتۋىنشا، پارلامەنت سپيكەرى ۋ ۆون سيك ۇلتتىق اسسامبلەياعا كەلگەننەن كەيىن اسكەري جاعدايدى توقتاتۋ ماسەلەسى بويىنشا داۋىس بەرۋدى ۇيىمداستىرۋعا شاقىرعان.
بۇل ۋاقىتتا وڭتۇستىك كورەيالىق Yonhap اگەنتتىگى تىكەلەي ەفيردە پارلامەنت ماڭىنا ادامداردىڭ بىرتىندەپ جينالىپ جاتقانىن كورسەتتى. عيماراتقا تەك ۇلتتىق اسسامبلەيا مۇشەلەرى، قىزمەتكەرلەر جانە جۋرناليستەر عانا كىرگىزىلدى.
ناتيجەسىندە، جينالىس زالىنا كىرە العان 300 دەپۋتاتتىڭ 190-ى اسكەري جاعدايدى توقتاتۋ تۋرالى شەشىمگە داۋىس بەردى.
سونداي-اق اسكەري قىزمەتكەرلەر ۇلتتىق اسسامبلەيا عيماراتىنا كىرۋگە تىرىستى (كەيبىرى كىرگەنى تۋرالى دا حابارلانعان), الايدا داۋىس بەرۋ اياقتالعان سوڭ، ولار عيمارات اۋماعىنان شىعا باستادى.
بي-بي-ءسيدىڭ ايتۋىنشا، پارلامەنت عيماراتىنىڭ جانىندا نارازىلىق بىلدىرۋشىلەر «اسكەري جاعدايعا جول جوق»، «ديكتاتۋرانى قۇلاتايىق» جانە «قاقپالاردى اشىڭدار» دەپ ۇرانداتقان. پارلامەنت عيماراتىنىڭ باس كىرەبەرىسىندە پوليتسيا مەن نارازىلىق بىلدىرۋشىلەر اراسىندا قاقتىعىستار بولعانى تۋرالى دا حابارلاندى.
وڭتۇستىك كورەيا كونستيتۋتسياسىنا سايكەس، پارلامەنتتىڭ كوپشىلىگى تالاپ ەتكەن جاعدايدا اسكەري جاعداي جويىلۋى ءتيىس. اسكەريلەر تۇندە پرەزيدەنت ونى جويعانعا دەيىن بۇيرىقتى ورىنداۋدى جالعاستىراتىنىن مالىمدەدى.
New York Times تۇنگى ۋاقىتتا ۇلتتىق اسسامبلەيا ماڭىنا جينالعان ادامدار سانى كوبەيىپ، پرەزيدەنتتىڭ وتستاۆكاسىن تالاپ ەتكەن ۇراندار قاتتىراق ەستىلىپ جاتقانىن حابارلادى.
پرەزيدەنتتىڭ اسكەري جاعدايدى جويۋ تۋرالى كەلىسىمىن پارلامەنت ماڭىندا جينالعاندار قۋانىشپەن قارسى الدى.
