مۇزارتتار مەن مۇزبالاقتار
2019 جىلدى تامىز ايىنىڭ ورتاسىندا ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءۇش جىگىتى تاۋدا قالدى. شاماسى، ماڭگىلىككە. تاۋ قىرعىزدىكى. جاي تاۋ ەمەس، شىڭ. مىنالار – شىڭعا شىققىشتار. قالىپتاسقان اتاۋى – الپينيزم. باتىس ەۋروپا ءوز ءالپىسىن بىرقاتار ۇعىمعا ءسىڭىستىرىپ جىبەرگەن. ء"الپى جايىلىمى" دەگەن تىركەس بار عىلىمدا. قازاق ونى "بيىك تاۋدىڭ توسكەيى" دەپ بىلەدى.
حوش، الگى ءۇش ءالپينيستىڭ بىرەۋى وكپەسى قابىنىپ كوز جۇمادى. بىرەر سايتتان "وكپەسى ءىسىنىپ" دەگەندى كوزىمىز شالدىق. ورىسشادان اۋدارعان تۇرلەرى. قازاق وكپەگە قاتىستى ء"ىسىنىپ" ەمەس، "قابىنىپ" دەيدى. ەڭ بولماسا بۇقار جىراۋدى وقىماعان بۇگىنگىنىڭ تىلشىسىنە نە دەرسىڭ! ابىلاي حانعا "وكپەڭمەنەن قابىنبا، وتىڭمەنەن جارىلما" دەگەندە جىراۋ بابامىز قازىرگى جۋرناليستەر سياقتى ءوز قالتاسىنان جاڭا ءسوز شىعارماعان، ەجەلگى دە ۇعىنىقتى سوزدەرى قيىستىرىپ ايتا قويعان.
1993 جىلى شەرحان مۇرتازا باسقارىپ، ەرجۇمان سمايىل بار تىرلىگىن تىندىراتىن "ەگەمەن قازاقستان" گازەتىنىڭ اقپارات ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ەدىك. ەل جاڭا، ارمان بيىك، تالاپ جوعارى، جۇمىس باستان اسادى. الماتى قايناپ جاتىر. شەتەلدەرمەن بايلانىس، شەكارا، ارميا، قارجى، ۇلتتىق مۇددە، ءتىل، كاسىپكەرلىك، جەكەشەلەندىرۋ، ەكولوگيا، سپورت – نە كەرەك، تاقىرىپ جەتكىلىكتى. ايماقتاردىڭ ءوزى اپتاسىنا ءۇش رەتتەن تىكەلەي بايلانىسقا شىعىپ، جەدەل اقپاراتتارىن جەتكىزەدى. ءيا، "تىكەلەي بايلانىستا – ءتىلشى" دەگەن ايدار اشقانبىز.
سول جىلدىڭ تامىز ايىنىڭ باسىندا نومىرگە سۋىت حابار ازىرلەدىك. ۆالەري حريششاتىي دەگەن ءالپينيسىمىز جەڭىس شىڭىنا شىعامىن دەپ وپات بولىپتى. ءبىر ءوزى ەمەس. قاسىندا وتانداس جولداسى جانە ءۇش شەتەلدىك بولعان كورىنەدى. سول توپتان تەك ءبىر اعىلشىن امان قالعان. دەرەۋ نومىرگە ازىرلەنگەن سۋىت حابارعا "مۇزبالاقتار قۇلايدى مۇزارتتاردان" دەپ تاقىرىپ قويدىق. مارقۇم ەرجۇمان اعامىز تاقىرىپتى ماقتادى.
حريششاتىي – سول تۇستا شاڭعىشى سميرنوۆ سياقتى جاڭا مەملەكەتتىڭ مارتەبەسىن اسىرعاننىڭ ءبىرى. وسى ەكەۋىنە ريزا بولاتىنىمىز: كەڭەس وداعى قۇلاعان سوڭ رەسەيگە كەتىپ قالماي، قازاقستاننىڭ كومانداسىندا سايىسقا ءتۇستى. سميرنوۆ سول 1993 جىلى اقپاندا شۆەتسيانىڭ فالۋن قالاسىندا وتكەن الەم چەمپيوناتىندا قازاقستاننىڭ تۋىن ءۇش مارتە كوتەرتكەن. كەلەر جىلعى قىسقى وليمپيادادا قازاقستان ساپىندا جارىسقا شىعارىن مالىمدەگەن. "بارەكەلدى" دەپ جۇردىك.
ۆالەرا بولسا، 1992 جىلى ەۆەرەسكە كوتەرىلدى. سونىڭ ارقاسىندا سپورتشىلارى الەمنىڭ ەڭ بيىك شىڭىن باعىندىرعان مەملەكەتتەردىڭ تىزىمىنە قازاقستان دا قوسىلعان. مىنا جەڭىس شىڭىنا ويناپ ءجۇرىپ شىعاتىن. ماسەلەن، قىستىڭ كوزى قىراۋدا كوتەرىلگەن. ەندى، اجالدى قاراساڭىزشى.
بۇلار جەڭىس شىڭى مەن وعان يىقتاسقان چاپاەۆ شىڭى اراسىندا 5200 مەتر بيىكتە دەم الۋعا توقتاعاندا يليا دەگەن سەرىكتەرى القىنىپ، كەيىندەپ قالىپتى. ۆالەرا سونىڭ قورجىنىن كوتەرىپ كومەكتەسۋگە 50 مەتردەي تومەندەگى سايعا قايتا تۇسەدى. "50 مەتر تومەن" دەگەن 50 مەتر جەر ەمەس، كەمى ءبىر شاقىرىمدىق ەڭىس بولۋى كەرەك.
وسى كەزدە چاپاەۆ شىڭىنان مۇز بەن قار ارالاسقان الاپات كوشكىن سىرعيدى. ءۇش شەتەلدىككە "قىرعا قاراي قاشىڭدار" دەپ داۋىستاعان ۆالەرا سەرىگىن قۇتقارۋعا اسىعادى. بيىكتەن تومەن جوسىعان كوشكىننىڭ جىلدامدىعى سۇمدىق ەمەس پە، بۇلار ەشتەڭەگە ۇلگەرمەگەن. بەس ادامدىق توپتان پول پوتتەر دەگەن اعىلشىن عانا ءتىرى شىعىپتى. بىرەۋىنىڭ دەنەسى تابىلعان. ۆالەري حريششاتىيدىڭ، يليا يودەستىڭ جانە پاتريك ۋەستتىڭ دەنەلەرى ماڭگىلىك مۇزداق استىندا قالدى.
بىرنەشە ساعاتتان سوڭ، باسقا لاگەردەگى الپينيستەر كومەككە جەتەدى. ەنى 300 مەتر، تەرەڭدىگى 15 مەتر، ال ۇزىندىعى بىرنەشە شاقىرىمعا سوزىلعان قار مەن مۇز كوشكىنى استىنان كىمدى قايدان تابارسىڭ؟ مىناۋ عالامدىق جىلىنۋ اسەرىنەن الاتاۋدىڭ توبەسىندەگى ماڭگى مۇزدار كىشىرەيىپ كەلەدى. كىم ءبىلسىن، جەڭىس مەن چاپاەۆ شىڭدارى اراسىنداعى مۇزداق ەرىسە، مارقۇمداردىڭ ءمايىتى كورىنىپ تە قالار.
حريششاتىيدى، ودان باسقا ەۆەرەستكە كوتەرىلگەن الماتىلىقتار ەرۆاند يلينسكي مەن يۋري گولودوۆتى كەزىندە سىرىم كۇدەرين دەگەن قازاق العاش الپينيزمگە باۋلىدى. جيىرما جاسىندا سول سىرىم اتاقتى ابالاكوۆ ەكسپەديتسياسى قۇرامىندا جەڭىس شىڭىنا اتتانعان. قاسىندا ورال ۇسەنوۆ، سەمباي مۇساەۆ سىندى الپينيستەر بولىپتى. سىرىمنىڭ ءوزى كاۆكازدا جارتاسپەن قوسا شىڭىراۋعا قۇلاعان. ول وقيعادان كەڭەستىڭ التى ءالپينيسى قازا تاۋىپ ەدى.
تالابى اسقاندار مەن تابانى تايعاندار
تاۋ اتاۋلىنىڭ بيىگى – گيمالاي. قازاقتار ورىس پەن قىتايعا باعىنباعان كەزىندە بۇلاناي دەسە كەرەك. ودان وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىندا ءبىر قاۋىم ەل اتپەن اسىپ، كاشميرگە جەتكەن. كاشمير جاعىنا ءبىز دە گيمالايعا كوز سالعانبىز. اتپەن استى دەۋ مۇمكىن ەمەس. الدىمەن ەلىسحان باستاعان باتىرلار مۇمكىن ەمەستى مۇمكىن ەتكەن. قيا قۇز بەن جالتىر مۇزعا كيىز توسەپ، شىعىپ كەتكەن. مارقۇم حاليفا التايدىڭ "ەستەلىكتەرىم" اتتى داستانى سوعان ارنالعان.
ەلىسحان باستاپ جۇرگەن باستىعىمىز،
سىزدەرگە، ءسىرا، بولماس قاستىعىمىز.
باستىقپەن ءتىل قاتىسىپ سويلەسىلسە،
الاسىز انىق جاۋاپ ناقتىلى ءسىز، – دەيدى گيمالاي اسىپ ەندى باسقا جۇرتتىڭ شەكاراشىلارىمەن قاقتىعىسقاندا باتىردىڭ قاراماعىنداعىلاردىڭ ءبىرى ءۇندى وفيتسەرىنە.
ەكىنشى جولى گيمالايدى قاليبەك باتىر باستاعان تاعى بىرنەشە اۋىل 1951 جىلى باسىپ ءوتتى. ول تۋرالى اعىلشىن تىلىندە سوناۋ الپىسىنشى جىلدارى شىققان كىتاپتى كورگەنبىز. قازاقشالاعاندا "كوممۋنيزمنەن اتپەن قاشىپ قۇتىلعان قازاقتار" دەپ اتالادى. مۇقاباسىندا بارىس ىشىك كيگەن قاليبەك باتىردىڭ ات ۇستىندەگى سۋرەتى بار.
بيىك تاۋدا ءجۇرۋ ادامعا وڭايعا سوقپايدى. مۇندا اۋا تومەندەگىدەي تىعىز ەمەس. سوندىقتان وتتەگى جەتپەيدى. الپينيستەر وتتەگى تولى تۇمىلدىرىق كيەدى. سونىڭ وزىندە تىنىس الۋ جيىلەپ، باس اينالادى، كوز قاراۋىتادى. قۇلاق جاڭعىرىپ كەتەدى. تامىردا قاننىڭ ۇيىپ قالۋ كادىك.
اسقاردان ەش تۇمىلدىرىقسىز اسىپ وتكەن قازاقتاردىڭ ەكى توبىنان دا شىعىن بولدى. اسىرەسە جاس بالالاردىڭ كوپ ولگەنىن حاليفا التاي اقساقال دا، قاليبەك باتىردىڭ ۇلى، "ازاتتىق" راديوسى قازاق رەداكتسياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى – حاسەن ورالتاي دا جازعان.
گيمالايدىڭ ەڭ بيىگى ەۆەرەست پەن باسقا دا 8 مىڭ مەترلىك شىڭدارعا شىعام دەگەندەر جاندارىنا جەرگىلىكتى حالىق – شەرپالاردى ەرتىپ الاتىنى بەلگىلى. ارينە، اقىسىن تولەيدى. شەرپا – ناعىز تاۋ حالقى. بۇرىن قوداس ۇستايتىن. بيىك تاۋ قويناۋىنداعى القاپتارعا جەمىس اعاشىن ەگىپ، ەگىن سالاتىن. الپينيستەر كوبەيگەن كەيىنگى زاماندا شەرپا اتاۋلىنىڭ نەگىزگى كاسىبى – الگىلەرگە سەرىك بولۋ. جۇكتەرىن كوتەرەدى، قوستارىن تىگەدى، وتتارىن جاعادى. جارتاس پەن مۇزعا قادا قاعىپ، ارقاندارىن بايلايدى. سوندا "شىڭدى باعىندىردى" دەگەن اتاق شەتتەن كەلگەن الپينيسكە بۇيىرماق. شەرپاعا بالا-شاعاسىن اسىرايتىن ناپاقا بولسا جەتەدى، ولار ءۇشىن ەۆەرەست پەن باسقا دا سەگىز مىڭ مەتردەن بيىك اسقارلارعا شىققان ەشقانداي مۇرات ەمەس.
سونىڭ وزىندە نەپالدىڭ ەۆەرەستكە جاقىن اۋىلدارىندا تۇراتىندار اراسىندا اتاقتى بولعاندار بار. انگ ريتا دەگەن شەرپا ون رەت باسقالاردى سۇيەمەلدەپ ەۆەرەستىڭ ۇستىنە كوتەرىلگەن. بارىندە وتتەگى تۇمىلدىرىعىنا تۇمسىق تىقپاعان. كامي ريتا دەگەن بىرەۋى الەمنىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسىنە 24 رەت شىققان. ارمانداپ ەمەس، شەتەلدىكتەردىڭ شاشباۋىن كوتەرىپ، مۇنى "جۇگىن كوتەرىپ" دەگەن ماعىنادا تۇسىنەرسىزدەر، ىستەگەن بۇل ءىسى ءۇشىن گيننەستىڭ رەكوردتار كىتابىنا اتى جازىلىپتى.
ءبىر عاجابى، شەرپالار توپ باستاۋشىنى "ساردار" دەيدى. جالپى پاكستاننىڭ كاشمير ايماعىندا، ونىڭ ورتالىعى مۇزافاراباد قالاسىندا "ساردار" دەگەن ءسوزدى بىرنەشە رەت قۇلاعىمىز شالدى. ءوز ورتامىزدا سوڭعى رەت "ساردار" اتانعان امانگەلدى يمانوۆ ەدى.
حوش. نەگىزگى ارقاننىڭ ارقاۋىنان اۋىپ بارادى ەكەنبىز. قازاقتار بۇلانايدان قىتاي كوممۋنيستەرىنە باعىنباۋ ءۇشىن اسىپ وتسە، شەرپالار دجومولۋنگماسىنا بالا-شاعاسىن اسىراۋ قامىمەن كوتەرىلەدى. ءيا، ولاردىڭ تىلىندە "دجومولۋنگما" – "ومىرلىك قۋات سىيلايتىن قۇدىرەتتى انا" دەگەندى بىلدىرەدى. ەۆەرەست – وسى تاۋدى زەرتتەگەن اعىلشىن عالىمنىڭ اتى. تاعى دا الگى ەۋروپالىقتاردىڭ تىقپالاۋى.
قازاقتار مەن شەرپالار ەرتەڭگى ۇرپاقتىڭ اماندىعى جولىندا باسىن بايگەگە تىكسە، باسقالار مۇندا اتىن شىعارۋ مەن قۇمارىن قاندىرۋ ءۇشىن ارنايى كەلەدى. بىراق ەۆەرەستىڭ ەتەگىنە باستاپ ولار ءۇشىن دە ء"ومىر نە ءولىم" دەگەن تار جول، تايعاق كەشۋ باستالماق. الەم شاتىرى اتانعان تاۋعا شىعۋعا نەپال ۇكىمەتىنەن رۇقسات الۋدىڭ ءوز ون ءبىر مىڭ اقش دوللارى تۇرادى. باسقا شىعىن دا شاش-ەتەكتەن. تالايلار سول اقشاعا اينالىپ كەلگەندە اجالىن ساتىپ الىپ ءجۇر.
بىلتىر، 2018 جىلعى ورمەلەۋ ماۋسىمى اياقتالعاندا بۇعان دەيىن ۇزىن-سانى 293 ادام قازا تاپتى دەگەن مالىمەت بولعان. ال وسى 2019 جىلعى كوكتەمدە ەۆەرەستكە شىعۋ ماۋسىمى باستالعاندا 200-دەن استام الپينيست بىردەن كەلگەن. جولعا تالاس، توبەلەس بولعان. تاۋلىكتەپ كەزەك كۇتۋدىڭ سوڭى جانە 10 شىڭعا شىققىشتىڭ قازا تابۋىمەن تىندى. كوبى كۇتە-كۇتە السىرەگەن. الگى گيپوكتسيادان كوز جۇمعان. ودان باسقا تايىپ كەتۋ، ارقان ءۇزىلۋ، توبەدەن تاس قۇلاۋ، ۇستىدەن كوشكىن باسۋ، ايازدا ءۇسۋ، اشتان قاتۋ سياقتى تاعى ونداعان قاتەر بار.
تاباندارى تايىپ وپات بولعاندار تىزىمىندە ءۇش قازاقستاندىق تۇر: زينۋر حاليتوۆ، گريگوري لۋنياكوۆ جانە مۇرات عاليەۆ. بۇل قارالى وقيعا 1990 جىلعى 6 قازاندا بولدى. ونىڭ جاي-جاپسارىن دا سول كەزدەگى "سوتسياليستىك قازاقستان" گازەتىنە جاريالاپ ەدىك.
1997 جىلى گيمالاي تاۋلارىنداعى كوشكىن استىندا كومىلىپ ولگەندەر تىزىمىنە ەڭ اتاقتى ءالپينيسىمىز اناتولي بۋكرەەۆ پەن شىڭعا شىعۋشىلاردى كينوعا تۇسىرۋگە ماماندانعان وپەراتور دميتري سوبولەۆتى قوسۋعا تۋرا كەلدى. ءوز اجالىنان ءبىر جىل بۇرىن بۋكرەەۆ ەۆەرەستكە شىعامىز دەپ قاتەرگە ۇشىراعان كوممەرتسيالىق توپتاعىلاردىڭ ۇشەۋىن ءوز باسىن بايگەگە تىگىپ قۇتقاردى. توپتىڭ باسقا سەگىز مۇشەسى قازا تاپتى. سول ەرلىگى ءۇشىن اناتوليگە اقش-تىڭ دەۆيد سوۋلس اتىنداعى سىيلىعى بەرىلگەن. وكىنىشتى جەرى، ونىڭ ءوزىن كوشكىننەن ەشكىم ساقتاي المادى.
قۇرباننىڭ كوپتىگى ەڭ بيىك تاۋ توبەسىنەن الەمگە قاراۋعا قۇمارلار لەگىن ازايتا قويمايدى. ءبىز ستۋدەنت بولعان جەتپىسىنشى جىلداردىڭ سوڭىندا ەندى تانىلعان جاس اقىن مۇحتار شاحانوۆتا:
قادالعان كوز تالارلىق،
جىگەر وتىن جانار عىپ،
ەۆەرەستكە شىققانداردىڭ ءتىزىمى،
ساۋساقپەنەن سانارلىق، – دەگەن ولەڭ جولدارى بولدى. راس، ولەڭ ارى قاراي الپينيزمگە ەش قاتىسسىز، ەجەلگى ريمدە ۇستالىپ قالعان عاشىقتاردىڭ ءوزىن-ءوزى پىشاقتاۋى تۋرالى.
شاحانوۆ شابىتتانعان شاقتا الەم شاتىرىنىڭ توبەسىنە كوتەرىلگەندەر سانى راسىندا، ساۋساقپەن سانارلىق – كسرو عارىشكەرلەرىنەن دە از ەدى. بەرىدە بۇل شىڭدى مىڭعا جۋىق ادام باعىندىردى. قازا تاپقانداردىڭ سانى ءۇش جۇزدەن اسقانىن ەسكەرگەندە اسقار تاۋعا شىققىسى كەلگەن اسقاق ارمان جولىندا ءتورتتىڭ ءبىرى ماڭگىلىككە گيمالايدا قالادى ەكەن.
ەرلىك كورسەتكەندەر مەن ەلەسكە ەرگەندەر
شىڭعا شىعۋدىڭ جوعارىداعى قاۋىپتەرىنەن باسقا تاعى ءبىر وقىس تۇسى بار. ول – ەلەسكە ەرۋ. تەگىس جەردە ادامدى ساعىم عانا الدايدى. ال بيىك تاۋ ۇستىندە ادامعا ءتۇرلى نارسە ەلەستەۋى مۇمكىن. مۇنى "قاتەرلى ايماق" اتالاتىن تۇسقا اياق باسقاندار باستان وتكىزەدى. ادەتتە "قاتەرلى ايماقتىڭ" بەرگى شەگى تەڭىز دەڭگەيىنەن 5 مىڭ مەتردەن باستالادى دەسەدى.
ءبىر كەزدە قىسقى وليمپيادا استاناسى بولعان ينبۋرگ قالاسىنىڭ عالىمدارى بيىك تاۋ ۇستىندە وتكەن 83 وقىس جاعدايدى تىركەپ، انىق-قانىعىن زەرتتەدى. سونىڭ 41-ىندە ادامدار ەلەسكە ەرگەن. كەيبىرەۋلەرى الدەبىر شاقىرعان داۋىستى ەستيدى. كەيبىرەۋى بۇعان دەيىن قازا تاپقان دوسىن كورەدى. ۇشىنشىلەرىنىڭ الدىندا الدەبىر عيمارات پايدا بولادى.
بۇل ەلەستى قازاق ادەبيەتىندە ورالحان بوكەي كەرەمەت سۋرەتتەپ كەتكەن. اتاقتى "قار قىزى" حيكاياسىندا. ايتپاقشى، سول حيكايادا ءبىزدىڭ قازىرگى بيلىكتى قامشىمەن وسقانداي ەتەتىن بىرنەشە سويلەم بار ەدى-اۋ: "...وكىمەت سوڭعى كەزدە ءار بالانىڭ باسىنا پوسوبيەنى كوبەيتىپ جاقسى بولدى. اسىرەسە ەر-ازاماتتار جاعى ريزا. "شاماڭ كەلسە، تابا بەر،- دەيدى ايەلدەرىنە. سەلسوۆەتتەن بولماسا، سوۆحوزدان قايىر جوق، تابا بەر..." ال، وبالى قانە، اۋىل ايەلدەرى شاماسىنشا-اق بوسانىپ جاتىر. ءار ۇيدە 7-8 بالا بار..." ءۇزىندىنىڭ سوڭى. وسىلاي جازعان ورالحان اعامىزدىڭ "نەگە بالا تابا بەرەسىڭدەر؟" دەپ انالاردى ايىپتاعان قازىرگى بيلىكتى كورمەي كەتكەنى دە دۇرىس بولعان-اۋ.
حوش، ءبىز تاعى باسقا سوراپقا ءتۇسىپ كەتىپپىز، ەلەسكە ورالايىق. جازۋشىنىڭ حيكاياسىنان ىزدەپ وتىرعان ءۇزىندىمىز مىنانداي:
"...وسى كەزدە اق قوزىنىڭ جۇنىنەن جاسالعان اق وتاۋعا ۇستىندە قىپ-قىزىل كەبىنى بار قار قىزى كىردى. كىردى دە ءتور الدىندا قول-اياعىن تاڭىپ تاستاعانداي قور بولىپ سۇلاي جاتقان نۇرجاننىڭ باسىن كوتەرىپ: "تۇر، تۇر، جىگىتىم، تاڭ اتتى، كۇن شىقتى" دەدى جالىنىپ. نۇرجان ءوز باسىن كوتەرۋگە قانشا ارەكەت جاساسا دا، تاس بايلاپ تاستاعانداي، قوزعالتا المادى: "سەن كىمسىڭ؟ الدە پەرىشتە، الدە ادام..." دەدى ەرنىن زورعا قيمىلداتىپ. قار قىزى: "قار قىزىمىن..." نۇرجان ءالى ماۋجىراپ جاتىر: "قار قىزى... مىناۋ سۇپ-سۋىق ولكەدە سىڭسىتىپ ءان سالاتىن ارۋ سەن ەكەنسىڭ عوي". قار قىزى: ء"يا، مەنمىن"..." ءۇزىندىنىڭ سوڭى.
بيىك تاۋ، قىسقى اياز. ەكىنشى تاۋلىككە سوزىلعان اشتىق. ءۇش سەبەپ قوسىلا كەلە نۇرجان كورەتىن ەلەسكە كادىمگى ۇشتاعان تۇعىر بولماق. "قار قىزىن" كوركەم شىعارما دەسەك، ومىردە ناقتى بولعان وقيعانى بىلتىرعى ساپارىمىزدا فرانتسيادان ەستىدىك.
وسى ەلدىڭ ەليزابەت رەۆول اتتى ءالپينيسى گيمالايدىڭ بيىكتىگى 8 مىڭ مەتردەن استاتىن ءبىر شىڭى نانگاپارباتقا پاكستان اۋماعى ارقىلى شىقپاق بولعان. 2018 جىلدىڭ 25 قاڭتارىندا قاسىندا پولياك توماش ماتسكەۆيچ بار، ەكەۋى ماقساتتارىنا جەتەدى. بىراق شىڭ باسىندا ەركەكتىڭ كوزى قاراۋىتىپ، ودان مۇلدە كورمەي قالادى. ەرتەسىندە اۋزىنان قاندى كوبىك اققان توماش ولەدى. قۇتقارۋشىلار ەليزابەتكە 6 مىڭ مەترلىك دەڭگەيدە كۇتىپ تۇرعاندارىن، ارى قاراي بارۋ مۇمكىن ەمەستىگىن حابارلايدى. ولاردان 800 مەتر جوعارىداعى ايەل ەكىنشى ءتۇن ايازدا قار قۋىسىنا تۇنەيدى.
ءوز ايتۋىنا قاراعاندا، سول ءتۇنى كوزىنە قۇتقارۋشىلار ەلەستەيدى. "بىزگە اياق كيىمىڭدى بەرسەڭ، ساعان ىستىق شاي بەرەمىز" دەيدى. ايەل اياعىنداعى قالىڭ ەتىگىن شەشىپ، لاقتىرىپ جىبەرىپتى.
تاڭ اتا ونى موتوردىڭ گۇرىلى وياتقان. شىن قۇتقارۋشىلاردىڭ تىكۇشاعى 6300 مەتر دەڭگەيدەگى اياداي قىر ۇستىنە قونىپتى. وعان دەيىن 500 مەترلىك تومەنگە ءتۇسۋى كەرەك. ءبىر اياعىنداعى تاۋعا ارنالعان ەتىگىن تۇندە ەلەسكە ەرىپ تومەنگە لاقتىرىپ جىبەرگەن ەليزابەت جالتىراپ جاتقان مۇزداق پەن جالاما جارتاستاردان جانىن جالداپ ءوتىپ، ءولدىم دەگەنگە تىكۇشاق الدىنا قۇلايدى.
وسى وقيعانى تىڭداپ وتىرعاندا ويىمىزعا تاعى دا ورالحاننىڭ "قار قىزى" ورالدى. الىس تاۋدا جالعىز وتىرعان قوڭقايدىڭ تراكتورشى نۇرجانعا "پيماڭ جاڭا ەكەن، شەشىپ بەر" دەپ مىلتىق كەزەيتىن ءساتى بار ەمەس پە!
تاعى قوسارىمىز بيىك تاۋ ۇستىندە داۋىس ەستىلگەندە كوپ ادام كەرى جاققا جۇگىرەدى. بۇل دا – ەلەستىڭ كوپ تاراعان ءتۇرى. وسى تۋرالى تۇسىرىلگەن فيلم بولعان. بوزبالا شاعىمىزدا كورگەن ەدىك، ەندى اتى ەستە جوق. بىراق ونداعى كەيىپكەردىڭ جان داۋىسى شىققان دوسىن قۇتقارامىن دەپ كەرى باعىتقا جۇگەرگەن ءساتى ەستە. الپينيستەر ومىرىندە مۇنىڭ بىرنەشە مىسالى بار ەكەن. ونى تەرىپ جازۋعا ماقالانىڭ كولەمى كوتەرمەيدى.
جالعىز ايتارىمىز، ءبىزدىڭ ۆالەري حريششاتىي ەلەس داۋىسقا ەرمەگەن. ارتتا قالعان دوسىنا كومەككە جۇگىرگەن. سوسىن تاۋ باسىنان الىپ كوشكىن سىرعىعانىن كورىپ اعىلشىندارعا "قىرعا قاراي قاشىڭدار" دەپ ايقايلاپ ۇلگەرگەن. دەمەك، ەلەسپەن ەمەس، ەرلىكپەن قازا تاپقان!
ال 2019 جىلعى تامىز ايىنىڭ ورتاسىندا سول تاۋلاردا قۇتقارۋ كۇتكەن ءۇش ءالپينيستىڭ باستان نەنى كەشكەنى كەيىن انىقتالا جاتار. ازىرگە ولاردىڭ تاعدىرى ءبىزدىڭ تاۋعا تابىنۋشىلار مەن تاۋدى تابىندىرۋشىلار تۋرالى مىنا اڭگىمەمىزگە كىلت قانا بولدى.
inform بيۋرو
