2024 جىلعى 25 قىركۇيەكتە اقتاۋ قالاسىندا «قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتى» كەاق قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە اقپارات مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن «SARAP» ەكسپەرتتىك كلۋبىنىڭ «ەنەرگەتيكالىق ساياسات جانە ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىكتىڭ قوعامدىق ساناداعى كورىنىسى» تاقىرىبىنداعى وڭىرلىك وتىرىسىن وتكىزدى.
شارا بارىسىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ 2024 جىلعى 2 قىركۇيەكتە جاريالاعان «ادىلەتتى قازاقستان: زاڭ مەن ءتارتىپ، ەكونوميكالىق ءوسىم، قوعامدىق وپتيميزم» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى قاراستىرىلدى.
سونداي-اق، كۇن تارتىبىنە سايكەس اتوم ەلەكتر ستانتسياسىنىڭ قۇرىلىسى بويىنشا الداعى رەفەرەندۋم، ەنەرگەتيكالىق ساياسات جانە ماڭعىستاۋ وبلىسىنداعى ەنەرگەتيكا سالاسىنىڭ اعىمداعى جاعدايى تالقىلاندى.
كەزدەسۋگە ماڭعىستاۋ وبلىسى جانە قالالىق ءماسليحاتتاردىڭ دەپۋتاتتارى، قوعامدىق كەڭەستەر، پارتيا وكىلدەرى، عالىمدار، اتوم ەنەرگەتيكاسى سالاسىنداعى ماماندار، ازاماتتىق بەلسەندىلەر قاتىستى.
ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى تاقىرىبىندا قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ولجاس بەيسەنباەۆ كەلەسى اسپەكتىلەردى اتاپ ءوتتى.
«پرەزيدەنت بيىلعى جولداۋدا ۇكىمەتكە جاڭاوزەن، قاشاعان جانە قاراشىعاناقتاعى گاز وڭدەۋ كاسىپورىندارىنىڭ قۇرىلىسىن تەزدەتۋدى تاپسىردى. سونداي-اق، 2025 جىلدى «جۇمىسشى ماماندىقتار» جىلى دەپ جاريالادى. بۇل، ارينە، ادال ەڭبەك، ماڭداي تەرىمەن قىزمەت ەتىپ جۇرگەن ازاماتتاردىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋگە جاسالعان قادام. قازاقستاندا اەس سالۋ جالعىز ءوزى ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەردىڭ جالعىز شەشىمى رەتىندە قابىلدانباۋى كەرەك. الايدا ول عىلىم، تەحنولوگيا، ينفراقۇرىلىم سالالارىن دامىتۋدىڭ قۋاتتى كاتاليزاتورى بولا الادى».
قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتىنىڭ ساراپشىسى باۋىرجان سەرىكباەۆ رەفەرەندۋمنىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى.
«جالپى رەفەرەندۋم وتكىزۋ مەملەكەت باسشىسى باستاعان «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» كونتسەپتسياسىنىڭ پراكتيكالىق تۇرعىدا ورىندالۋىنىڭ ءبىر كورىنىسى دەسەك بولادى. اۋىل اكىمدەرىن سايلاۋ، كەلەسى جىلدان باستاپ اۋدان جانە وبلىستىق ماڭىزى بار قالا اكىمدەرىن سايلاۋ پروتسەسىنىڭ ىسكە قوسىلاتىنى، ەلدى تولعاندىرعان ماڭىزدى سۇراقتارعا قاتىستى رەفەرەندۋم وتكىزۋ ەلىمىزدە جاڭا ساياسي مادەنيەتتىڭ قالىپتاسۋىنا ىقپال ەتەتىن وڭ وزگەرىستەر. الداعى رەفەرەندۋم وركەنيەتتى دەموكراتيالىق پروتسەستەردىڭ ورنىعۋىنا، ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىكتىڭ ارتۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى دەپ ەسەپتەيمىن».
ماڭعىستاۋ اتوم ەنەرگەتيكالىق كومبيناتى» جشس بن-350 رەاكتورلىق قوندىرعىسىنىڭ ديرەكتورى مارات مولداعۇلوۆ وز بايانداماسىندا قازاقستاندا اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعى تۋرالى ءسوز قوزعادى.
«اتوم ەنەرگەتيكاسى ەنەرگيامەن جابدىقتاۋدى دامىتۋعا جانە ەكونوميكانىڭ تۇراقتى وسۋىنە ىقپال ەتەتىن نەگىزگى فاكتورلاردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى. ول سەنىمدى، ەكولوگيالىق تازا جانە جوعارى ءتيىمدى ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋدى قامتاماسىز ەتكەندىكتەن قازىر الەمدە تاپتىرماس ەنەرگيا كوزى بولىپ وتىر. وعان قوسا، قازاقستاندا اەس سالۋ كومپانيالاردى دامىتۋ، بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ جانە جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ ەسەبىنەن جەرگىلىكتى ونەركاسىپكە پايدا اكەلەدى. جەرگىلىكتى كومپانيالار جۇمىستىڭ ەداۋىر بولىگىن ورىندايدى، بۇل ولاردىڭ الەۋەتىن ارتتىرۋعا جانە ءوندىرىستىڭ وسۋىنە ىقپال ەتەدى. جوعارى تەحنولوگيالىق جوبالارعا قاتىسۋ جەرگىلىكتى ماماندارعا تاجىريبە جيناقتاۋعا جانە كاسىبي وسۋگە مۇمكىندىك بەرەدى».
ش.ەسەنوۆ اتىنداعى كاسپي تەحنولوگيالار جانە ينجينيرينگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گۋمانيتارلىق عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى كيىكباي جاۋلين بولاشاق ەنەرگيا تاپشىلىعى پروبلەماسىن شەشۋ ءۇشىن اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.
وتىرىس قورىتىندىسى بويىنشا باسقا دا ساراپشىلار ناقتى ماسەلەلەرگە توقتالىپ، بىرقاتار ۇسىنىس جاسادى. «ماڭعىستاۋ جەرگىلىكتى باستاما ورتالىعى» قوعامدىق قورىنىڭ ديرەكتورى جاقسىگۇل ماحانبەتوۆا جولداۋدا قويىلعان مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋداعى ازاماتتىق قوعامنىڭ ءرولىن اتاپ ءوتتى، ال «Amanat» ماڭعىستاۋ وبلىستىق فيليالى اتقارۋشى حاتشىسىنىڭ ورىنباسارى انار شامشادينوۆا ساياسي شەشىم قابىلداۋداعى جاستار بەلسەندىلىگى تۋرالى وي ايتتى. پىكىرتالاس قورىتىندىسى بويىنشا قاتىسۋشىلار بىرقاتار ۇسىنىستى ورتاعا سالدى.
«SARAP» ەكسپەرتتەر كلۋبىنىڭ وتىرىسىندا قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتىنىڭ تاقىرىپقا بايلانىستى وتكىزگەن تەلەفون ارقىلى ساۋالناماسىنىڭ ناتيجەسى جاريالاندى.
رەفەرەندۋم اياسىنداعى ەلەكتورالدى قاتىسۋ بويىنشا ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 64%-ى قانداي دا ءبىر دارەجەدە رەفەرەندۋمعا بارۋعا دايىن ەكەندىگىن بىلدىرگەن. ونىڭ ىشىندە، ساۋالناما وتكىزىپ جاتقان كەزەڭدە رەسپوندەنتتەردىڭ 45,4%-ى اەس سالۋ جونىندەگى رەفەرەندۋمعا ناقتى قاتىساتىنىن ايتقان. ال، رەسپوندەنتتەردىڭ 18,6%-ى رەفەرەندۋمعا قاتىسۋعا تىرىساتىنىن حابارلاعان.
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 16,6%-ى رەفەرەندۋمعا قاتىسپايمىن دەگەن كوزقاراس بىلدىرگەن.
رەسپوندەنتتەردىڭ 10,5%-ى قاتىسۋ تۋرالى ءالى شەشىم قابىلداماعان.
قاتىسقانداردىڭ ءبىر بولىگى (8%) اقپارات الماعان جانە رەفەرەندۋم تۋرالى «ءبىرىنشى رەت ەستىگەنىن» مالىمدەگەن.
الداعى رەفەرەندۋمعا قاتىسۋ تۋرالى سۇراققا جاۋاپ قايتارۋعا قينالعانداردىڭ ۇلەسى تەك 0,9% قۇرايدى.
رەفەرەندۋمعا بارۋعا دايىن ازاماتتاردىڭ ىشىندەگى 67,4%-ى اەس قۇرىلىسىن قولداپ، 22,8%-ى قارسى داۋىس بەرۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن حابارلاعان. ال، رەسپوندەنتتەردىڭ 9,8%-ى وسىعان قاتىستى ءوز ۇستانىمىن انىقتاماعانىن ايتقان.
جالپى، قازاقستاندىق قوعامدىق دامۋ ينستيتۋتىنىڭ تەلەفون ارقىلى جۇرگىزگەن ساۋالناماسى جانە بىرقاتار ينستيتۋتتار جۇرگىزگەن الەۋمەتتانۋلىق زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى رەفەرەندۋمعا كەلۋگە دايىن ازاماتتار سانىنىڭ وسكەنىن جانە قازاقستاندا اەس سالۋ يدەياسىن قولدايتىنداردىڭ كوبەيىپ كەلە جاتقانىن بىلدىرەدى. وسىلايشا، رەفەرەندۋمدا ازاماتتاردىڭ كوپشىلىگى اەس سالۋ شەشىمىن قولدايدى دەپ بولجاۋعا بولادى.
