Wisevoter ۇيىمىنىڭ دەرەگىنە سايكەس، 2023 جىلعى 20 اقپانداعى جاعداي بويىنشا قازاقستان سۋيتسيد ستاتيستيكاسىندا 178 ەلدىڭ ىشىندە 19-شى ورىندا تۇر. بۇل رەتتە قازاقستان ءوز-وزىنە قول جۇمساۋدىڭ ۇزاقتىعى مەن بالالىق شاقتى قورعاۋ بويىنشا ەلدەردىڭ رەيتينگىندە 180-ءنىڭ ىشىندە 50-ءشى ورىنعا يە بولدى.
Wisevoter حالىقارالىق زەرتتەۋلەرگە سىلتەمە جاساي وتىرىپ، جاسوسپىرىمدەردىڭ اتا-انالارى مەن مۇعالىمدەرىنىڭ ءوز ماسەلەلەرىنە نەمقۇرايلى قاراۋى سالدارىنان ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ تۋرالى شەشىم قابىلداعانىن، وسىلايشا ەرەسەكتەردىڭ نەمقۇرايلىلىعى مەن قاتىگەزدىگىنە نارازىلىق بىلدىرەتىنىن حابارلايدى.
ال دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ رەيتينگىندە قازاقستان سۋيتسيد ستاتيستيكاسى جوعارى ەلدەردىڭ ءۇشىنشى توبىنا كىرەدى. بۇل تىزىمدەگى مەملەكەتتەردە جاستار مەن جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى تابيعي ەمەس ءولىم سەبەپتەرىنىڭ ىشىندە سۋيتسيد كوش باستاپ تۇر.
سۋيتسيد – دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ كۇردەلى ماسەلەسى، ونى ءتيىمدى شەشۋ ءۇشىن كەشەندى ءتاسىلدى قاجەت ەتەدى. ءسۋيتسيدتىڭ الدىن الۋ تەك مەديتسينالىق عانا ەمەس، سونىمەن قاتار الەۋمەتتىك، تاربيەلىك جانە قۇقىقتىق شارالاردى قاجەت ەتەتىنىن ءتۇسىنۋ ماڭىزدى. دەگەنمەن، قوعامداعى سۋيتسيدتىك كوزقاراستى الدىن الۋ ءۇشىن نەستەۋ كەرەك؟
الدىمەن، ءبىلىم بەرۋ ناۋقاندارىن جاقسارتۋ كەرەك. سۋيتسيدتىك ويلاردىڭ الدىن الۋداعى نەگىزگى قادامداردىڭ ءبىرى – سۋيتسيد بەلگىلەرى مەن قاۋىپتەرى تۋرالى حالىقتىڭ حاباردارلىعىن ارتتىرۋ. پسيحيكالىق دەنساۋلىق تۋرالى حاباردارلىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن ءبىلىم بەرۋ ناۋقاندارىن وتكىزۋ ستيگمانى ازايتۋعا جانە ادامداردى كومەك سۇراۋعا ىنتالاندىرۋعا كومەكتەسەدى.
مامانداردى وقىتۋ. مەديتسينا قىزمەتكەرلەرىن، مۇعالىمدەردى، الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەردى جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىن سۋيتسيدتىك نيەت بەلگىلەرىن تانۋعا جانە پسيحولوگيالىق العاشقى كومەك كورسەتۋگە ۇيرەتۋ ماڭىزدى. مۇنداي وقىتۋ داعدارىسقا ارالاسۋ ادىستەرىن جانە داعدارىس جاعدايىندا ادامدارمەن قارىم-قاتىناس داعدىلارىن وقىتۋدى قامتۋى مۇمكىن.
پسيحولوگيالىق جانە مەديتسينالىق قولداۋ
ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ مەن ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋدىڭ جوعارى دەڭگەيىنىڭ نەگىزگى سەبەبى پسيحيكالىق دەنساۋلىق پروبلەمالارى بولىپ تابىلادى. مازاسىزدىق، دەپرەسسيا جانە باسقا دا جاعىمسىز ەموتسيالارمەن كۇرەسەتىن جاستار بۇرىنعىدان دا كوپ. جاستار اراسىنداعى سۋيتسيد ءاردايىم دەرلىك بەلسەندى، ءجيى ەمدەلەتىن پسيحيكالىق دەنساۋلىق ماسەلەسى اياسىندا ورىن الادى. بارلىق پسيحيكالىق بۇزىلۋلاردىڭ 50% -ى 14 جاستا، 75%-ى 24 جاستا باستالادى. كوپتەگەن جاعدايلار انىقتالمايدى جانە ەمدەلمەيدى.
پسيحولوگيالىق كومەككە قول جەتكىزۋ ماڭىزدى. ساپالى پسيحولوگيالىق كومەككە كەڭىنەن قول جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت. پسيحوتەراپيا قىزمەتتەرىن دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنە ەنگىزۋ جانە پسيحوتەراپەۆتتەردىڭ كونسۋلتاتسيالارىن سۋبسيديالاۋ كومەك كورسەتۋدەگى كەدەرگىلەردى ايتارلىقتاي ازايتۋى مۇمكىن.
داعدارىس جاعدايىندا ادامدار ءۇشىن تاۋلىك بويى جۇمىس ىستەيتىن سەنىم تەلەفوندارىنىڭ بولۋى ماڭىزدى شارا بولىپ تابىلادى. بۇل جولدار ءانونيمدى بولۋى جانە بىلىكتى قولداۋ كورسەتۋى كەرەك. قازاقستاندا 111 بايلانىس نومىرىنە حابارلاسۋ قاجەت.
الەۋمەتتىك قولداۋ
قولداۋ توپتارىن قۇرۋ قاجەت. دەپرەسسياعا تاپ بولعان ادامدار مەن ولاردىڭ وتباسىلارىنا قولداۋ كورسەتۋ توپتارىن قۇرۋ ءسۋيتسيدتىڭ الدىن الۋدىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى بولۋى مۇمكىن. مۇنداي توپتاردا ادامدار ءوز تاجىريبەسىمەن ءبولىسىپ، ەموتسيونالدى قولداۋ الا الادى.
ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا، جۇمىسسىزدىقتى ازايتۋعا، كەدەيشىلىك پەن الەۋمەتتىك تەڭسىزدىككە قارسى تۇرۋعا باعىتتالعان الەۋمەتتىك باعدارلامالاردى ازىرلەۋ دە سۋيتسيدتىك سەزىم دەڭگەيىن تومەندەتۋگە كومەكتەسەدى.
زاڭنامالىق شارالار
ءوزىن-ءوزى ءولتىرۋ قۇرالدارىنا قول جەتكىزۋدى شەكتەۋ: اتىس قارۋىنا، ۋلى زاتتارعا جانە وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋدىڭ باسقا قۇرالدارىنا قول جەتكىزۋدى شەكتەۋگە باعىتتالعان زاڭنامالىق شارالار سۋيتسيد دەڭگەيىن ايتارلىقتاي تومەندەتۋى مۇمكىن.
حالىقتىڭ وسال توپتارىن قورعاۋدىڭ قۇقىقتىق شارالارىن قاداعالاۋ. بالالار، جاسوسپىرىمدەر جانە قارتتار سياقتى وسال توپتاردى قورعاۋعا ارنالعان زاڭداردى ەنگىزۋ جانە كۇشەيتۋ دە ءسۋيتسيدتى ازايتادى.
سونىمەن قاتار، ءتىپتى سۋيتسيدتىك مىنەز-قۇلىق باسقالاردى مانيپۋلياتسيالاۋ نەمەسە «جازالاۋ» ارەكەتى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن ەسكەرسەك، مۇنداي ارەكەتتەردى «نازار اۋدارۋعا» جاتقىزا وتىرىپ، ەشقاشان جەتكىلىكتى تۇردە بايسالدى قابىلداۋعا بولمايدى. كوڭىل-كۇيدىڭ ءتۇسۋى، ءوزىن-ءوزى باعالاۋدىڭ تومەندىگى، ۇيقىنىڭ بۇزىلۋى جانە تابەت، زەيىندى شوعىرلاندىرا الماۋ، ساباققا كەلمەۋ، سوماتيكالىق شاعىمدار جانە سۋيتسيدتىك الاڭداۋشىلىق - اياقتالعان سۋيتسيدتەردىڭ وتە كەڭ تارالعان بەلگىلەرى. سونداي-اق، سۋيتسيد بولعاننان كەيىن قوعامداعى باسقا ادامدار، اسىرەسە قايتىس بولعان بالالاردىڭ دوستارى مەن سىنىپتاستارى ءۇشىن سۋيتسيد قاۋپى ارتۋى مۇمكىن.
قازاقستاندا سۋيتسيد جاسايتىنداردىڭ كوبى جاستار. 5 پەن 18 جاس ارالىعىنداعى جاس قازاقستاندىقتاردىڭ ءوز-وزىنە قول جۇمساۋ ارەكەتتەرىنىڭ سانى ءبىر جىلدا 17,8%-عا ءوستى: 253-تەن 298 جاعدايعا دەيىن. ولاردىڭ ناقتى سانى الدەقايدا كوپ بولۋى مۇمكىن، ويتكەنى سالدارى جوق ءساتسىز سۋيتسيد ارەكەتتەرى كوبىنەسە ەش جەردە تىركەلمەيدى. مىسالى، رەسەيدە تىركەلمەگەن جاسوسپىرىمدەردىڭ وزىنە-ءوزى قول جۇمساۋ ارەكەتتەرى تىركەلگەننەن 15 ەسە كوپ. قازاقستاندا مۇنداي اقپارات جالپىعا قولجەتىمدى ەمەس.
قوعامداعى سۋيتسيدتىك كوزقاراستاردىڭ الدىن الۋ كەشەندى جانە كوپ قىرلى كوزقاراستى تالاپ ەتەدى. مەملەكەتتىڭ، مەديتسينالىق مەكەمەلەردىڭ، ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ جانە جالپى قوعامنىڭ بىرلەسكەن كۇش-جىگەرى عانا سۋيتسيد دەڭگەيىن ايتارلىقتاي تومەندەتۋگە اكەلۋى مۇمكىن. ءاربىر ادام باسقالارعا ءىلتيپات پەن قامقورلىق كورسەتۋ ارقىلى بۇل قايعىلى جاعدايدىڭ الدىن الۋعا ۇلەس قوسا الاتىنىن ەستە ۇستاعان ءجون.
