ۋتيلالىم جايىندا وسى كەزگە دەيىن قارسىلار مەن قولدايتىنداردىڭ، ۇكىمەتتىڭ ءوز ۋاجدەرى مەن تاۋەلسىز ساراپشىلاردىڭ ويىن وقىپ كەلدىم. تۇسىنگەنىم ۇكىمەت ول “سالىقتىڭ” ماقساتىن ورىندى ۋاجدەي الماي وتىرعاندارىنىڭ سالدارىنان “نە وگىز ولەدى، نە اربا سىناتىن” جاعدايعا قالعان سەكىلدى.
وتاندىق قانداي ءوندىرىستى بولسا دا قولداۋدى ءوز باسىم قولدايمىن. بىراق، ول ارنايى مەملەكەتتىك باعدارلاما ارقىلى بولسا. الدىمەن مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە ءتۇسىپ، ودان كەيىن سول سالالارعا ءبولىنىپ جاتسا. ول كەزدە بۇل قارجىلاردىڭ سوڭىنان قازىرگىدەي قوعام بەلسەندىلەرى ەمەس، انتيكور مەن پروكۋروتۋرا، پارلامەنتتىڭ “شوتنىي پالاتاسى” دەگەن سەكىلدى مەملەكەتتىك قۇزىرلى ورگانداردىڭ تىكەلەي باقىلاۋىندا بولار ەدى.
مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن تىكەلەي الىنعان قارجىنىڭ سۇراۋى دا مەملەكەتتىك دەڭگەيدە بولادى. ول جەردە ورىنسىز جاراتىلعان قارجىنى وڭاي “سپيسات” ەتە المايدى. سوندىقتان وسى “وتاندىق ءوندىرىستى قولداۋدىڭ” جۇيەسىنىڭ ءوزى ءاۋ باستان دۇرىس قۇرىلماعان. كەرىسىنشە حالىقتان تۇسەتىن قارجىنى ء“بىر قالتادان ەكىنشى قالتاعا” تىكەلەي اۋدارۋ ارقىلى، مەملەكەتتىك قاداعالاۋشى ورگانداردىڭ تىكەلەي قۇزىرەت شەڭبەرىنەن “الىستاۋ جەرگە اپارىپ ءبولىسۋ” سحەماسىنا كوبىرەك ۇقسايدى.
قاراپ وتىرساڭىز حالىقتان تۇسكەن قارجى ءبىر قوردان ەكىنشى ءبىر قورلارعا اۋدارىلۋ ارقىلى ءارتۇرلى “قولداۋلارعا” تىكەلەي ءبولىنىپ وتىرادى. سوندىقتان ناقتى ۋاجدەلگەن ارىز-شاعىم بولعان كەزدە عانا انتيكور مەن پروكۋرور “قوزعالۋى” مۇمكىن. ارينە ەكىنشى تاراپتىڭ قارسى ءۋاجىن تىڭداعاننان سوڭ. ال حالىقتان جينالعان قارجى الدىمەن مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە ءتۇسىپ ودان كەيىن بولىنەتىن بولسا، وندا جوعارىداعى قۇزىرلى مەكەمەلەر مىندەتتى تۇردە باقىلاۋعا الىپ ەسەبىن ماي شاممەن قاراۋعا مىندەتتى بولادى. ول جەردە ەشكىمنىڭ ارتىن ەشكىم جابۋعا قۇلىقتى بولماسى انىق.
ەكى جاعدايدىڭ ايىرماشىلىعىن ءتۇسىنىپ وتىرعان بولارسىزدار.
ەكىنشى ماسەلە - ءبىز ەندى مىڭ جەردەن وتاندىق اۆتوپرومدى دامىتامىز دەسەك تە، ول سالا بويىنشا الەمدىك برەندتەرمەن باسەكەگە ءتۇسۋىمىز ەكى تالاي. ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ وندىرگەن كولىكتەرىمىزدىڭ باعاسى باسەكەگە قابىلەتتى ەمەس. تىم قۇرىعاندا كورشى ەلدەرگە دە وتكىزە المايمىز. ياعني تەك ىشكى نارىققا عانا باعىتتاي الامىز. ال ىشكى نارىقتا الۋشىلاردىڭ سانى شەكتەۋلى. دەمەك ارى كەتسە الداعى ون جىلدا بۇل سالا ءتۇبى توقىرايدى دەگەن ءسوز. سوندىقتان بۇل ءومىر بويى مەملەكەتتىك دوتاتسيادا وتىراتىن سالا بولادى. ال ولاردى ءومىر بويى قولداپ وتىرارلىقتاي بۇل سالا بىزدە ستراتەگيالىق ماڭىزدى سالا ما؟
مەنىڭ ويىمشا بۇل سالا بىزدە ەشقانداي دا ستراتەگيالىق ماڭىزدى سالا ەمەس. ستراتەگيالىق ماڭىزعا يە بولۋى ءۇشىن، ول سالاسىز مەملەكەتتىڭ ءومىر ءسۇرۋى قيىن بولۋى كەرەك. ال اۆتوپرومسىز مەملەكەتىمىز ءومىر سۇرە المايدى دەپ كىم ايتا الادى؟
سوندىقتان بۇل - ەكسپو سەكىلدى يميدجدىك باعىتتاعى ءبىر سالا دەپ قابىلداۋعا بولادى.
ال ەكولوگياعا باعىتتايمىز دەگەندەرى دە “قولىڭمەن ۇستاپ كورە المايتىن” اۋاداعى ابستراكتى ۇعىم. سايدا ءىزى قالمايتىن.
مىسالى بۇل سالىقتان تۇسكەن قارجى الدىمەن مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە ءتۇسىپ، ودان كەيىن اسكەري تەحنيكالار مەن قارۋ تۇرلەرىن شىعاراتىن وندىرىسكە باعىتتالىپ جاتسا مەن كەرىسىنشە قولدار ەدىم. ويتكەنى اسكەري تەحنيكالاردى ءوزىمىز شىعارۋ - ناعىز ستراتەگيالىق سالاعا جاتادى. وعان ەشكىم داۋ ايتا الماس ەدى. ويتكەنى ءاربىر ازامات ءوزىنىڭ قارجىسىنىڭ ناقتى ءوزىمىزدىڭ اسكەرگە باعىتتالىپ جاتقانىن ءبىلىپ تۇرادى.
سوندىقتان ءدال قازىرگى “بىتىسەتىن جەردى تاپپاي” تۇرعان ەكى تاراپقا دا ءوزىمنىڭ “تورەلىگىمدى” ايتسام، تومەندەگىدەي ەكى ۇسىنىستى ۇسىنامىن:
1) “ۋتيلالىم” مەن “پەرۆيچنىي” دەگەن سالىقتار تىكەلەي مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە ءتۇسىپ، سودان كەيىن سالالارعا باعىتتالۋى كەرەك.
2) بۇل سالىقتاردان تۇسكەن قارجىنىڭ كەمىندە 50%-ى وتاندىق اسكەري تەحنيكالار شىعارۋعا باعىتتالۋى كەرەك.
سوندا عانا بارلىق تاراپ “بىتىسەدى” دەپ ويلايمىن. ەگەردە ەكى تاراپ تا قازىرگىدەي ماسەلەنىڭ تەرەڭىنە ۇڭىلمەي تەك “بەتىن قارپي بەرەتىن” بولسا، وندا بۇل ماسەلە ءالى ونداعان جىلدارعا شيەلەنىسكەن كۇيى قالا بەرمەك.
رۇستەم اشەتاەۆ
