Freedom House حالىقارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمى ەۋروپا مەن ازيانىڭ 29 ەلىندەگى دەموكراتيا دەڭگەيىن باعالايتىن «وتپەلى كەزەڭدەگى ەلدەر» اتتى جىلدىق ەسەبىن جاريالادى. بايانداماعا سايكەس، ورتالىق ازيانىڭ بارلىق پوستكەڭەستىك رەسپۋبليكالارى «اۆتوريتارلىق رەجيم» مارتەبەسىن ساقتاپ قالدى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى fergana.agency-گە سىلتەپ.
ساراپشىلار حالىقتىڭ ەلدى باسقارۋعا قاتىسۋ دەڭگەيىن جەتى بالدىق جۇيە ارقىلى باعالايدى. مۇندا جەتى – مەملەكەت پەن قوعام دەموكراتياسىنىڭ ەڭ جوعارى دەڭگەيى، ال ءبىر – ەڭ تومەنگى دەڭگەي. «اۆتوريتارلى رەجيم» ايماعىندا ەكى جانە ودان تومەن ۇپايلارى بار ەلدەر بار.
2024 جىلدىڭ 11 ساۋىرىندە جاريالانعان رەيتينگ وتكەن جىلى بايقالعان جاعدايدى ەسكەرەدى. زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، زەرتتەۋشىلەر ورتالىق ازيانىڭ ءۇش رەسپۋبليكاسى بويىنشا ءوز ۇپايلارىن تومەندەتتى.
الدىڭعى ەسەپ بويىنشا قىرعىزستاندا 1,68 بالل بولسا، قازىر بۇل كورسەتكىش 1,64 بولدى. ساراپشىلار ەل بىرنەشە جىل بۇرىن «رەيتينگتىڭ از رەپرەسسيۆتى سەكتورىندا» بولعانىن، بىراق قازىر ونىڭ جاعدايى گەوگرافيالىق كورشىلەرى اراسىندا بايقالعان ۇردىسكە سايكەس كەلەتىنىن اتاپ ءوتتى.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، رەسپۋبليكا بيلىگى ازاماتتىق قوعام بەلسەندىلىگى مەن كەلىسپەۋشىلىكتى باسىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، «سوت جۇيەسى» جانە «تاۋەلسىزدىك» سياقتى اسپەكتىلەر، ونىڭ ىشىندە ساياسي استارلى كونستيتۋتسيالىق رەفورمالارعا بايلانىستى كۇرت تومەندەدى.
بەلسەندىلەردى قۋدالاۋ جانە قالاۋسىز ادامداردى قۋدالاۋ بويىنشا «تالاپتار» ۇپايى 1,32 ۇپايدان 1,29-عا دەيىن تومەندەگەن قازاقستانعا دا قاتىستى. بايانداما اۆتورلارى جوعارىدا اتالعان ەكى مەملەكەتتىڭ اراسىندا پاراللەلدى جۇرگىزدى، ويتكەنى بىرنەشە جىل بويى مۇنداعى دەموكراتيانىڭ جاعدايى ۇقساس سەبەپتەرگە بايلانىستى ناشارلاعان.
وزبەكستان ايماقتىڭ ترەندىندە بولدى - ونىڭ رەيتينگى 1,21-دەن 1,18-گە دەيىن تومەندەدى. بۇعان ەل كونستيتۋتسياسىنا، اتاپ ايتقاندا، پرەزيدەنتتىك وكىلەتتىگىن ۇزارتۋدى كوزدەيتىن تۇزەتۋلەر اسەر ەتتى.
سونداي-اق، Freedom House قىزمەتكەرلەرى تاجىكستانداعى بىرقاتار كەلەڭسىز پروتسەستەردى اتاپ ءوتتى. ولار ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا رەسەي زاڭناماسىنان كوشىرىلگەن شەكتەۋلەر ەنگىزىپ، بەلسەندىلەر مەن وپپوزيتسيونەرلەردى ۇستادى، تاۋلى باداحشان اۆتونوميالىق وبلىسى تۇرعىندارىنىڭ قۇقىعىن تاپتادى. دەگەنمەن، ەل كورسەتكىشى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا وزگەرگەن جوق، 1,04 بالدى قۇرادى. بۇل كورسەتكىش قازىردىڭ وزىندە مينيمۋمعا جاقىن.
قۇقىق قورعاۋشىلار دا تۇركىمەنستاننىڭ ۇستانىمىن ساقتاپ قالدى، بىراق بۇل رەسپۋبليكادا بۇرىن «جالعىز بالل» بولعان، ودان تومەن رەيتينگ جوق.
ورتالىق ازيا رەسپۋبليكالارىمەن قاتار بۇرىن كسرو قۇرامىندا بولعان تاعى ءۇش مەملەكەت «اۆتوريتارلىق رەجيم» ايماعىندا ورنالاسقان. بەلارۋس 1,11 ۇپاي جيناسا، رەسەي مەن ءازىربايجان 1,07 ۇپاي جينادى.
ءتىزىمنىڭ باسىندا بالتىق جاعالاۋى ەلدەرى، چەحيا، سلوۆاكيا جانە سلوۆەنيا بار. بۇل مەملەكەتتەردەگى دەموكراتيا دەڭگەيى 7 باللدان 5,20-6 باللعا دەيىنگى ارالىقتا باعالانادى.
