مەملەكەت باسشىسى قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ «ادىلەتتى قازاقستان: بىرلىك، تۇراقتىلىق، دامۋ» اتتى ءحححىى سەسسياسىندا، «ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى جانە اۋماقتىق تۇتاستىعى بارىنەن قىمبات» دەگەن ەدى. راسىندا, شەكارا شەبىنقورعاۋ, ۇلى ەلدىڭ ۇلى مۇراتتارى جولىنداعى ەڭاسىل ءىسءى.
1991 جىلدان بەرى ەتەك-جەڭىن تىرنەكتەپ جيناعانەلدىڭ ءبۇگىنگى بولمىسىنا تامسانا قارايتىن الەمەلدەرى از ەمەس. ولاردىڭ ىشىندە كەڭ بايتاقجەرىمىزگە كوز الارتىپ, ەلىمىزدىڭ اۋماقتىقتۇتاستىعىن كۇيرەتۋ ءۇشىن تاسادان تاس اتاتىندارىبار ەكەنى جاسىرىن ەمەس. ارتقا شەگىنىس جاساپقاراساق, ەگەمەن ەل، بەيبىت كۇن ءۇشىن بەيمازا كۇيكەشىپ, سۇرلەۋ جولدان ءوتتى.
تاۋەلسىزدىك ءۇشىن تەگەۋرىندى تارتىس 1990 جىلدىڭقازان ايىندا دەكلاراتسيا قابىلداۋدان باستالدى. باس قۇجاتتا ازات ەلگە ءتان بارلىق بەلگىلەرىايشىقتالدى. ەڭ باستىسى, ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن قورعاۋ ءۇشىنكونستيتۋتسيالىق زاڭدا وزىندىك اسكەريقۇرىلىمداردى – قارۋلى كۇشتەردى, رەسپۋبليكالىقگۆارديانى, ىشكى جانە شەكارا اسكەرلەرىن قۇرۋقاراستىرىلدى. قازاقستاننىڭ كونستيتۋتسيالىقدامۋ ۇدەرىسىنىڭ باي تاريحى بار. قازىرگى ۋاقىتتامەملەكەتتىك قۇرىلىستىڭ تاريحي مىندەتتەرىنشەشۋدە ۇلگى بولا الادى.
ءتىپتى, حالاقارالىق ساياسي ارەنادا ەل پرەزيدەنتىقاسىم-جومارت توقاەۆ مەملەكەتتەردىڭ ەگەمەندىكتەڭدىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن قۇرمەتتەۋكەرەكتىگىن اشىق ايتىپ جۇرگەنى ءمالىم.
پرەزيدەنت، نيۋ-يوركتە وتكەن ءبىرىككەن ۇلتتارۇيىمى باس اسسامبلەياسىنىڭ 77-سەسسياسىندا «مەملەكەتتىڭ ەگەمەندى تەڭدىگى, مەملەكەتتەردىڭاۋماقتىق تۇتاستىعى, مەملەكەتتەردىڭ بەيبىت قاتارءومىر ءسۇرۋى سياقتى ەڭ ماڭىزدى ءۇش قاعيداتتىڭاراقاتىناسىن قايتا قاراۋىمىز كەرەك. بۇل ءۇشقاعيدا ءبىر-ءبىرىنە تاۋەلدى, – دەگەن ەدى.
مەملەكەت باسشىسى ايتقان ءۇش قاعيدا, ءۇش تاعان ءوزورنىن ساقتايتىن بولسا, مەملەكەتتەر اراسىنداعىىنتىماقتاستىق نىعايا تۇسەرى ءسوزسىز.
جالپى، قازاقستان ۇلتتىق مۇددەلەردى قورعاۋدى ۇستانىپ، اۋماقتىق تۇتاستىقتى قورعاۋعا باسىمدىق بەرگەنى امبەگە ايان.
ءسوزدىمىزدىڭ باسىندا تىلگە تيەك ەتكەن مەملەكەتتىكشەكارا- اۋماقتىق تۇتاستىق پەن قاۋىپسىزدىكتىڭنەگىزى. ويتكەنى, وتان-شەكارادان باستالادى. قازاقستاننىڭ قارىشتاپ دامۋىنداعى باستاپقىنۇكتەدە شەكارا شەبىنەن باستالعانى داۋسىز.
تاۋەلسىزدىكتى ساقتاۋ، اۋماقتىق تۇتاستىقتى قامتاماسىز ەتۋ – تىنىشتىق پەن تۇراقتىلىقتىڭ مىزعىماس قورعانى. ەلدىگىمىزدى ايشىقتايتىن باعا جەتپەس بۇل قۇندىلىقتىڭ، ياعني «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك شەكاراسى تۋرالى» زاڭنىڭ كۇشىنە ەنگەنىنە بۇگىن تۋرا 27 جىل تولدى. 1993 جىلدىڭ 26 اقپانىندا وسى تاريحي ءراسىمنىڭ ءساتى ءتۇستى. تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى كەزەك كۇتتىرمەس باستى مىندەتتىڭ ءبىرى – كورشىلەس ەلدەرمەن ءوزارا كەلىسىپ، شەكارانى بەكىتۋ ەدى. ەلباسى ن.ءا.نازارباەۆ ءتيىستى ۆەدومستۆولارعا ەلدىڭ بىرلىگىن جانە اۋماقتىق تۇتاستىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن شەكارالاس مەملەكەتتەرمەن قر مەملەكەتتىك شەكاراسىن زاڭدى تۇردە رەسىمدەۋ ۇدەرىسىن باستاۋدى تاپسىردى.
جەر كولەمى جونىنەن الەمدە توعىزىنشى ورىن الاتىن قازاق ەلىندەگى شەكارانىڭ جالپى ۇزىندىعى 13394 كم. ەۋروپا مەن ازيانىڭ تۇيىسكەن جەرىندە ورنالاسقان ءبىزدىڭ ەل بەس مەملەكەتپەن شەكتەسەدى. ءبىر قىزىعى، قازاقستان مەن رەسەي اراسىنداعى شەكارا – الەمدەگى ەڭ ۇزىن قۇرلىقتىق شەكارا بولىپ سانالادى. ۇزىندىعى – 7512 كم. قىتاي ەلىمەن ارادا 1700 كم شەكارا بولسا، ەلدىڭ وڭتۇستىگىندە تۇركىمەنستان (426 كم), وزبەكستان (2354 كم), قىرعىزستان (1241 كم) بار.
سىرت كوزگە جەڭىل كورىنگەنىمەن، شەكارانى شەگەندەۋدە ەكىجاقتى بىرقاتار مامىلەگە قول قويىلدى، شەكارالىق ماڭىزدى ۋاعدالاستىقتارعا قول جەتكىزىلدى. بۇگىندە ەگەمەندىكتىڭ 30 جىلدىعىن اتاپ ءوتىپ وتىرعان قازاق ەلى تاريحي تۇرعىدان وتە قىسقا مەرزىم ىشىندە شەكاراسىن شىن مانىندە شەگەندەپ، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنىڭ ىرگەتاسىن بەكىتىپ، تۇراقتى دامۋدىڭ سارا جولىنا ءتۇستى.
بۇگىنگى كۇندە مەملەكەت باسشىسىنىڭ شەكارالاردى دەماركاتسيالاۋ جانە دەليميتاتسيالاۋ جونىندەگى ناقتى، جەدەل جانە جان-جاقتى جۇمىسىنا ، اسكەري ءارى ساياسي ساراپشىلار وڭ باعاسىن بەرىپ، پرەزيدەنتتىڭ بۇل شەشىمىن «ساياساتتىعى ەڭ جوعارى شەبەرلىك» دەپ باعا بەرگەن بولاتىن. بۇل دەگەنىمىز, ەل اۋماعىندا, مەملەكەتتىك دەڭگەيدە قاپۋىپسىزدىكپەن تۇراقتىلىق تەگەۋرىن تاپقانىنىڭ كورءىنىسى.
ءيا، ەل ىرگەسىندە تىنىشتق بولماي، جارقىن بولاشاق جوق. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىگى تۋرالى ويلاۋىمىز قاجەت، دەپ ۇنەمى ايتىپ جۇرەدى.
«قازىرگى حالىقارالىق جاعدايعا قىسقاشا توقتالعىم كەلەدى. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، الەمدەگى جاعداي وتە شيەلەنىستى بولدى. مۇنداي قيىن جاعدايدا قازاقستان حالىقارالىق ۇيىمداردا، ءبىرىنشى كەزەكتە بۇۇ-دا داۋىس بەرۋ كەزىندە بەيتاراپ پوزيتسيانى ۇستانادى. بۇل ءبىزدىڭ ۇلتتىق مۇددەلەرىمىزگە سايكەس كەلەدى. ءبىز ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى-حالقىمىزدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعى مەن ءال-اۋقاتى. سوندىقتان ءبىز پاراساتتىلىق پەن شىدامدىلىق تانىتۋىمىز كەرەك، ارانداتۋشىلارمەن كەزدەسۋگە بولمايدى»، – دەگەن ەدى تۇركىستان حالقىمەن كەزدەسۋىندە قر پرەزيدەنتى.
شىنىمەن دە، قاسىم-جومارت كەمەلۇلى ايتانداي، «حالقىمىزدىڭ كۇشى – بىرلىكتە، پاراساتتىلىقتا جانە تولەرانتتىلىقتا».
سونداي-اق، توقاەۆ ءوز سوزىندە، «ەگەر ءبىز بۇل قۇندىلىقتارعا ادال بولماساق، ءبىزدىڭ ەلىمىزگە ۇلكەن قاۋىپ ءتونىپ تۇر. مەملەكەتتەردىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعى مىزعىماس بولۋى كەرەك. بۇل نەگىزگى قاعيدا. مەن بۇل تۋرالى ارقاشان حالىقارالىق ارەنادا اشىق جانە انىق ايتتىم. جاقىندا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ەڭ بيىك تريبۋناسىنان سويلەگەن سوزىمدە مەن بۇل تۋرالى تاعى دا ءمالىمدەگەنىم كەزدەيسوق ەمەس»، – دەگەن ەدى.
سول سەبەپتى، مەملەكەت باسشىسى ۇنەمى ەلدەگى قاۋىپسىزدىكتى باستى ورىنعا قويىپ كەلەتىنىن تارقاتىپ ايتقان بولاتىن.
