ايەلدەر ىستەرى جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ماسەلەلەرى بويىنشا كەڭىنەن ساراپتامالىق جانە قوعامدىق تالقىلاۋ جاساۋعا باستاماشى بولدى.
استانا قالاسىندا قر مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى ايدا بالاەۆانىڭ توراعالىعىمەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ وتىرىسى ءوتتى.
ۇلتتىق كوميسسيا توراعاسى ايدا بالاەۆا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ قازىرگى قوعام ءۇشىن اسا ماڭىزدى مىندەتتەردىڭ بىرىنە اينالعانىن ايتتى.
ول ازاماتتىق سەكتور مەن قوعامدىق پىكىر كوشباسشىلارىنىڭ وسى جاعىمسىز قۇبىلىسپەن كۇرەسۋدىڭ ءتيىمدى شارالارىن ازىرلەۋگە جانە ىسكە اسىرۋعا بەلسەندى قاتىسۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى.
«مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى» قر كودەكسىنە ەنگىزىلگەن وزگەرىستەردى قوسا العاندا، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ءۇشىن جازانى قاتاڭداتۋ ءۇشىن بىرقاتار پارمەندى شارالار قابىلداندى. 1 شىلدەدەن باستاپ پوليتسيا ءوتىنىش بەرۋشىدەن تۇرمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى تىركەۋدىڭ انىقتاۋ سيپاتىنا كوشتى. جاڭا تۇزەتۋلەر جابىرلەنۋشىلەردىڭ ءوتىنىشىنسىز اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ءىس قوزعاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ول ءۇشىن كۋاگەرلەردىڭ، كورشىلەردىڭ جاۋاپتارى، بەينەباقىلاۋ كامەرالارى مەن بەينەتىركەۋىش جازبالارى جەتكىلىكتى بولادى.
ءبىز ناقتى ءىس-قيمىل باعدارلاماسىن ازىرلەۋ ارقىلى جۇمىستى كۇشەيتۋىمىز كەرەك. ۇلتتىق كوميسسيا باسىمدىقتاردى انىقتاۋعا باعىتتالعان بىرنەشە باستامالار مەن جوبالاردى ۇسىندى»، - دەدى بىرنەشە ساندارعا توقتالا وتكەن ايدا بالاەۆا.
1 شىلدەدەن باستاپ تۇرمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك كۇشەيگەننەن كەيىن 4 اي ىشىندە جاۋاپقا تارتىلعاندار سانى ارتقان.
ەگەر وسى جىلدىڭ ەكىنشى توقسانىندا 7 مىڭ ادام جاۋاپقا تارتىلسا، ءۇشىنشى توقساندا ولاردىڭ سانى 27 مىڭ ادامعا جەتكەن. بيىل 60 مىڭ قۇقىق بۇزۋشى اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى. ولارعا قاتىستى 75 مىڭ قورعانىس ۇيعارىمى شىعارىلدى. سوت ارقىلى قۇقىق بۇزۋشىلاردىڭ مىنەز-قۇلقىنا 12 مىڭ ەرەكشە تالاپ قويىلدى. جالپى، قابىلدانىپ جاتقان ۇيىمداستىرۋشىلىق جانە قۇقىقتىق شارالاردىڭ ناتيجەسىندە وسى جىلدىڭ 10 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وتباسىلىق-تۇرمىستىق قاتىناستار سالاسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتار تۋرالى حابارلامالاردى تىركەۋ 20%، ونىڭ ىشىندە قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار 4,2%، وتباسىلىق-تۇرمىستىق قاتىناستار بويىنشا جاسالعان اۋىر قىلمىستار 12% تومەندەدى.
پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ زاڭناما جانە سوت-قۇقىقتىق رەفورما كوميتەتىنىڭ توراعاسى سنەجاننا يماشەۆا ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ جونىندەگى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەرگە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ جونىندەگى جۇمىستى ىسكە اسىرۋ تۋرالى ايتىپ بەردى.
قۇقىق قورعاۋشى ايمان وماروۆا وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا جانە جازانىڭ بۇلتارتپاستىعىنا قارسى ءىس-قيمىلدى كۇشەيتۋ جونىندەگى ۇسىنىستارىن ورتاعا سالدى.
قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ انالار كەڭەسىنىڭ توراعاسى نازيپا شاناي رۋحاني-ادامگەرشىلىك تاربيە مەن اتا-انالاردىڭ وسى ۇدەرىستەگى ءرولىن ارتتىرۋ تۋرالى ءسوز قوزعادى.
وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى ءىس-قيمىل بويىنشا جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ قورىتىندىسىندا بىرقاتار زاڭنامالىق جانە ۇيىمداستىرۋشىلىق-پراكتيكالىق باستامالار دايىندالىپ، تانىستىرىلدى.
ۇلتتىق كوميسسيا مۇشەلەرى ايەلدەر مەن بالالارعا قارسى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتى كريميناليزاتسيالاۋدى، سونداي-اق زورلىق-زومبىلىقتىڭ قايتالانۋىن بولدىرماۋ مەن الدىن الۋ شارالارىن ازىرلەۋدى اتاپ ءوتتى.
ولار قىلمىستىق كودەكسكە قىلمىستىڭ دەربەس قۇرامى رەتىندە «وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىق» جەكە بابىن ەنگىزۋدى ۇسىندى. بۇل مۇنداي جاعدايلاردىڭ الدىن الۋدان بولەك، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ – پوليتسيا، پروكۋراتۋرا جانە سوت قىزمەتكەرلەرىنىڭ ارنايى كاسىبي دايارلىعىن قالىپتاستىرۋدا كومەك دەپ سانايدى.
سونداي-اق، «تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ تۋرالى» زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزۋ ۇسىنىلادى.
ماسەلەن، «تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋعا جۇرتشىلىقتىڭ قاتىسۋى» اتتى جاڭا باپ قوسۋ. ول وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋعا قوعامنىڭ بەلسەندى اتسالىسۋىنا باعىتتالعان بىرقاتار شارالاردى قاراستىرادى.
زاڭناماعا «ەكونوميكالىق زورلىق-زومبىلىق» تۋرالى نورمانى ەنگىزۋگە ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. بۇل نورما وتباسىلىق زورلىق-زومبىلىققا تاپ بولعان ايەلدەردى جۇيەلى قولداۋدى رەتتەۋگە باعىتتالعان. وسىلايشا، زارداپ شەككەندەرگە قاجەتتى قولداۋدى قامتاماسىز ەتەتىن زاڭدى تەتىكتەردى بەلگىلەۋ ۇسىنىلادى.
بۇدان باسقا، 2018 جىلى باس پروكۋراتۋرا قابىلداعان «وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىقسىز قازاقستان» جول كارتاسىن تيراجداۋ ۇسىنىلدى. بۇل جوبا تۇركىستان وبلىسىنىڭ ەكى اۋدانىندا پيلوتتىق جوبا رەتىندە ءساتتى جۇزەگە اسىرىلدى. ساراپشىلار ونى ىسكە اسىرۋدى ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىنە كەڭىنەن تاراتۋدى ۇسىنادى.
سونداي-اق سمارتفونداردا ءموبيلدى قوسىمشا ازىرلەۋ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر. ونىڭ كومەگىمەن ىقتيمال قۇرباندار تۋىستارى مەن تانىستارىنا ءوز ومىرىنە قاۋىپ ءتونىپ تۇرعانى تۋرالى حابارلاي الادى.
ودان بولەك، وتىرىس قاتىسۋشىلارى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىققا قارسى ءىس-قيمىل جونىندەگى كەشەندى جوسپارعا ەنگىزىلەتىن نەگىزگى باعىتتاردى تالقىلادى. ۇلتتىق كوميسسيا بۇل باعىتتاعى جۇمىستى باستادى.
كوميسسيا مۇشەلەرى الدىن الۋ شارا ماسەلەلەرىندە ۆەدومستۆوارالىق ءوزارا ءىس-قيمىلدى كۇشەيتۋ قاجەتتىگىنە توقتالىپ ءوتتى. 25 قاراشادا باستالاتىن «زورلىق-زومبىلىقسىز 16 كۇن» اكتسياسى اياسىندا اقپاراتتىق-ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى، اۋقىمدى ءىس-شارالار جۇرگىزىلەتىن بولادى.
«ءبىز ءۇشىن قۇقىق بۇزۋشىلاردى جازالاپ قانا قويماي، وسى قىلمىستاردىڭ قايتالانۋىن بولدىرمايتىن جۇيە قۇرۋ ماڭىزدى. بۇل ءبىزدىڭ وتباسىنداعى زورلىق-زومبىلىققا قارسى كۇرەستەگى شەشۋشى ءسات. ءبىز قوعامىمىزداعى ايەلدەر مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بىرلەسىپ جانە دايەكتى تۇردە ارەكەت ەتۋىمىز كەرەك»، - دەدى ايدا بالاەۆا.
وتىرىس قورىتىندىسى بويىنشا ۇلتتىق كوميسسيا وتباسىلىق-تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق ماسەلەلەرىن تالقىلاۋ ءۇشىن بىرقاتار ساراپتامالىق كەزدەسۋلەرگە باستاما جاساۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.
