بۇگىن سۇراقتى وسىلاي توتەسىنەن قويدىق. بۇيتپەسىمىزگە جانە بولمادى. وتكەندە «ۆرەميا» گازەتى ۇكىمەتتە كۇن ءتارتىبى وزگەرگەندىگى، ەندىگىدەن باستاپ مينيسترلەر بۇرىنعىداي جۇمىسقا ساعات 10:00-دەن ەمەس، 09:00-دەن باستاپ كەلەتىنى تۋرالى دارداي قىلىپ ماقالا جازدى.
https://time.kz/articles/zloba/2019/03/05/po-samye-pomidory
«پو سامىە پوميدورى!» اتتى ماقالادا پرەزيدەنت پارمەنىمەن جاڭا جاساقتالعان ۇكىمەتتىڭ سۋ جاڭا تىزگىنشىسى اسقار ۇزاقبايۇلىنىڭ تاڭعى 4-تەن تۇرىپ قىتاي ءتىلىن ۇيرەنەتىنىن جازىپتى. ورىس تىلىندەگى ماقالانىڭ سويلەمدەرىن سوزبە-ءسوز قازاقشاعا اۋدارىپ بەرەيىك، الدىمەن.
«دالىزدەگىلەردىڭ (ۇكىمەتتىڭ ءدالىزىن ايتادى) ايتۋىنشا، ول (اسقار مامين دەيدى) كۇن سايىن تاڭعى 4-تە تۇرىپ، دەنە جاتتىعۋلارىن جاسايدى. ونىسىن اياقتاي سالىسىمەن اعىلشىن جانە قىتاي تىلدەرىن ۇيرەنۋگە وتىرادى. ال كەشكىسىن قانشادا جاتاتىنى بەلگىسىز دەيدى». بۇل جاڭاعى «ۆرەميا» گازەتىنىڭ جازعانى.
سولاي مىنە. وتكەن جولعى ۇكىمەتتى، باقىتجان ساعىنتاەۆ باسقارعان ۇكىمەتتى تۇك بىتىرمەدى دەپ سوكتىك. يت تەرىسىن باستارىنا قاپتاپ، اقىرى وتستاۆكاعا جىبەردىك. جىبەردىك دەيمىز-اۋ، پرەزيدەنت جىبەردى. «اسەكەڭ، سوزگە ساراڭ. از سويلەيدى. ءىستىڭ ادامى» دەپ سەنگەندە، اسەكەڭ دە الىسقا بارمايتىن سياقتى. شاماسىنىڭ جەتكەنى – اتەشتەن ەرتە ويانىپ الىپ، قىتاي ءتىلىن ۇيرەنۋ بولسا، جەتىسكەن ەكەنبىز دەدىك.
جالپى، قازاق شەنەۋنىكتەرىنىڭ اراسىندا قىتاي تىلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك بۇگىن پايدا بولعان جوق. قىتاي ءتىلىن ەرەكشە ىقىلاسپەن ۇيرەنىپ جۇرگەن جالعىز اسەكەڭ ەمەس. وسىعان دەيىن دە ساياساتتىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن ساياساتشىلاردىڭ ءبىرسىپىراسىنىڭ ەسىم-سويلارى بەلگىلى بولعان.
2015 جىل. كارىم ءماسىموۆ. پرەمەر-مينيستر
قازىرگى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ توراعاسى كارىم ءماسىموۆ ول كەزدە ۇكىمەتباسى ەدى. قىتايعا مەملەكەتتىك ءىس-ساپارمەن باردى. ۋچجەن دەيتىن قىتاي قالاسىندا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك ينتەرنەت-كونفەرەنتسيانىڭ اشىلۋىندا ءسوز سويلەپ، ءوزىنىڭ قىتاي تىلىندە سويلەي الاتىنىن كورسەتتى. ءتىل ماماندارى ونىڭ قىتايشاسىن اكتسەنتسىز دەپ باعالادى.
">
2016 جىل. داريعا نازارباەۆا. ۆيتسە-پرەمەر-مينيستر
«ءبىز ءوز بالالارىمىزعا كەمىندە ءۇش ءتىلدى ۇيرەتۋىمىز كەرەك. كەمىندە. سەبەبى، جاقىن بولاشاقتا ءبىزدىڭ بارىمىزگە قىتاي ءتىلىن ءبىلۋ كەرەك بولادى. قىتاي ءبىزدىڭ ۇلى كورشىمىز. بۇل ءبىزدىڭ تاعدىرىمىز. قازىر ازداعان كىدىرىستەر بولعانىمەن، قىتاي اسا قارقىندى دامىپ كەلەدى. قىتاي – ول قىتاي. ول ەشقايدا اسىقپايدى. ول «100 جىل» كاتەگورياسىمەن ويلايدى. قىتاي ءبىزدىڭ دوسىمىز. ساۋداداعى ماڭىزدى ارىپتەسىمىز. ول ءبىزدىڭ ەكونوميكامىز ءۇشىن ەڭ ءىرى ينۆەستور».
داريعا نازارباەۆا بۇل سوزدەردى 2016 جىلدىڭ اقپانىندا ايتتى. ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا سويلەدى. ول كەزدە داريعا نۇرسۇلتانقىزى ۆيتسە-پرەمەر-مينيستر ەدى.
2018 جىل. نۇرسۇلتان نازارباەۆ. پرەزيدەنت
«بيىل نيم ەكىنشى شەت ءتىلىن وقىتۋعا كوشتى. جاھاندانۋ كەزەڭىندە شەت ءتىلىن ءبىلۋ – ماقتانىش ەمەس، قاجەتتىلىككە اينالدى. ەڭ كوپ تارالعان ءتىل – اعىلشىن ءتىلى. ەكىنشى ورىندا يسپان ءتىلى. ال ءبىز ءۇشىن قىتاي ءتىلى ماڭىزدى.
ياڭني، اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋ كوپتەگەن مۇمكىندىكتەرگە جول اشادى. جپونيادا دا، قىتايدا دا بيزنەس اعىلشىن تىلىندە. الايدا ميللياردتىق ەكونوميكا قىتاي ءتىلىنىڭ ۇستەمدىك الاتىنىن ايتادى. مەن ۇيرەنىپ كورمەدىم. بىراق، قازاقتار ءۇشىن باسقا تىلدەرمەن سالىستىرعاندا جەڭىلىرەك بولادى دەيدى».
پرەزيدەن نازارباەۆ بۇل سوزدەردى بىلتىر جەلتوقسان ايىندا ايتتى. نازارباەۆ ينتەللەكتۋالدى مەكتەپتەرىنىڭ 10 جىلدىعىنا ارنالعان جيىندا، جاستاردىڭ، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ الدىندا تۇرىپ سويلەدى.
2018 جىل. داريعا نازارباەۆا. سەناتور
«قىتاي ءتىلىن ۇيرەنىڭدەر. مەن تالاپ ەتەمىن. مەنى وسى ءسوزىم ءۇشىن ۇلتشىلدار سوگەدى. بىراق مەن بولاشاق وسىندا دەپ ەسەپتەيمىن. قىتاي نارىعى شەكسىز مۇمكىندىكتەرگە يە. حالىق سانىن قاراڭىزدار. سىزدەر ول جاقتا نە جاساساڭىزدار دا، سىزدەر ميللياردەر بولىپ شىعاسىزدار.
ورىس ءتىلىن ۇمىتۋعا بولمايدى. ءبىز ءبىر ەكونوميكالىق ايماقتامىز. كەدەندىك وداعىمىز بار. شەكارادان ەش كەدەرگىسىز وتەمىز. بۇل ۇلكەن مۇمكىندىك. بۇنى پايدالانا ءبىلۋىمىز كەرەك. ەگەر ءبىر كاسىپ باستاساڭىزدار، سول نارىق ءۇشىن قىزىقتى ما، سونى ويلانىڭىزدار».
داريعا نۇرسۇلتانقىزى بۇل سوزدەردى الماتىدا ايتتى. جاستارمەن كەزدەسۋدە ايتتى. ءوزى ايتقانداي-اق، داريعا نازارباەۆا قوعامنىڭ سىنىنا قالدى. قازاق ءتىلىن جەتىستىرىپ بىلمەيتىن، «سالەم روسسيا» دەپ ماسكەۋدە كونتسەرت بەرەتىن سەناتوردىڭ قازاق جاستارىنا ايتقان اقىلى ادىرە قالدى.
ءتۇيىن.
جالپى، كەيبىر دەرەكتەرگە سەنسەك، قازىرگى ۋاقىتتا قىتايدا 12 مىڭنان استام قازاقستاندىق ءبىلىم الىپ جاتىر ەكەن. بۇل وسىدان 10 جىل بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا 5 ەسە كوپ.
2018 جىلدىڭ قازان ايىندا قاراعاندىداعى مەكتەپتەردە قىتاي ءتىلى فاكۋلتاتيۆ ءپان رەتىندە وقىتىلا باستاعانى دا حابارلاندى. قىتاي ءتىلىن ۇيرەنۋ تۋرالى پرەزيدەنت تە، پرەزيدەنتتىڭ قىزى دا ايتتى.
2017 جىلى قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى بايلانىستىڭ ورناعانىنا 25 جىل ۋاقىت تولدى. 1991-2019 جىلدار ارالىعىندا ەكى مەملەكەت اراسىندا كوپتەگەن ديپلوماتيالىق كەلىسىمدەر جاسالدى.
وسى كۇندە قازاقستاننىڭ قىتاي الدىنداعى قارىزى 1,2 ميلليارد دوللارعا جەتكەن. بۇل ساندى باسقا باسقا ەمەس، جاڭاعى قىتاي ءتىلىن ۇيرەنىپ جاتقان اسەكەڭنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى، قازاقستاننىڭ قارجى ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆتىڭ ءوزى ايتقان.
ول از دەسەڭىز، وسى جاقىندا قازاقستان ۇكىمەتى قىتايدان 2 ميلليارد يۋان تاعى قارىز الدى. بۇل دەگەنىڭىز تەڭگەگە شاعىپ ەسەپتەگەندە 100 ميلليارد تەڭگەگە جۋىقتايدى. نەگە دەيسىز عوي؟ ەكى ەل اراسىنداعى شەكەراداعى وتكىزۋ پۋنكتتەرىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن.
2005-2017 جىلدار ارالىعىندا قىتاي ۇكىمەتى قازاقستانعا 14,7 ميلليارد دوللاردىڭ ينۆەستيتسياسىن سالعان.
2017 جىلدىڭ 1-اقپانىنداعى دەرەك بويىنشا، قازاقستانداعى قىتاي كاسىپورىندارىنىڭ سانى 2800-گە جۋىقتاعان. ونىڭ 1000-عا جۋىعى تەك قىتايدىڭ عانا قاتىسۋىمەن اشىلعان. ول كاسىپورىنداردا جۇمىس جاسايتىن قازاقستاندىقتارعا قىتاي ءتىلىن ءبىلۋ مىندەتتەلگەن.
جالپى بۇۇ دەرەگىنە سەنسەك، قازىر الەمدە 1 ميلليارد ادام قىتاي تىلىندە سويلەيدى ەكەن. ال قازاقستاندىق ستۋدەنتتەر ءۇشىن قىتاي رەسەيدەن كەيىنگى ەكىنشى ورىندا تۇرعان ەل. جوعارىدا ايتقانىمىزداي، 12 مىڭنان استام ستۋدەنت قىتايدا ءبىلىم الىپ جاتىر.
قازاقستاندا العاش رەت قىتاي ءتىلى كافەدراسى 1989 جىلى اشىلعان. قازىر قازاقستاننىڭ كوپتەگەن جوعارعى وقۋ ورىندارىندا قىتاي ءتىلىن وقىتۋ جالعاسۋدا. 2007 جىلى قازاقستاندا جاپپاي كونفۋتسي ينستيتۋتتارى اشىلا باستادى. بۇل ءبىز كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەنىڭ ءبىر پاراسى عانا....
جوعارىدا ايتقانىمىزدا-اق، قىتاي ءتىلىن ۇيرەنۋ قازاق شەندىلەرىنىڭ اراسىندا سانگە اينالعان. بۇل قاجەتتىلىك پە الدە مىندەت پە؟ نەمەسە ەكى ورتاداعى ساۋدا ينتەگراتسياسىنان با، الدە كوللونيالدىق لەپتىڭ سەزىلە باستاعانىنان با؟ ءوزىڭىز ويلانىڭىز...
سەرىك ايدىنۇلى
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
https://www.nur.kz/1782142-vstaet-v-4-utra-i-ucit-kitajskij-kak-askar-mamin-izmenil-hod-vremeni-v-pravitelstve.html
https://www.nur.kz/1758181-ucite-kitajskij-azyk-dariga-nazarbaeva-obratilas-k-molodezi.html
https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/govoryat-legko-nazarbaev-posovetoval-kazahstantsam-izuchat-358816/
https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/dariga-nazarbaeva-nedalekom-buduschem-vsem-pridetsya-288543/
