قازىرگى ۋاقتاعى شي جينپين باسقارۋىنداعى قىتاي بيلىگى شىڭجاڭداعى ەتنيكالىق از ۇلتتارعا، ونىڭ ىشىندە، قازاق، ۇيعىر، تيبەت، دۇڭگەندەرگە سولاقاي ساياسات جۇرگىزىپ، ءارتۇرلى ىلىك-سىلتاۋمەن وقۋ-ۇيرەتۋ لاگەرلەرىنە (جۇرت ىشىندە كونتسلاگەر اتانىپ كەتكەن) جاپپاي كىرگىزىپ جاتقانى ايتىلىپ، جازىلىپ جۇرگەلى دە 2 جىلعا جۋىقتادى.
ءبىز ارينە، قىتايداعى قانداستارىمىزدىڭ، قانداس بولعاندا دا، ۇلتى قازاق ازاماتتاردىڭ حال-جاعدايىنا الاڭدايمىز.
دەربەس مەملەكەت رەتىندە قالىپتاسىپ، الەمدىك ساياسي ارەنادان وزىندىك ورنىن بەلگىلەگەن بۇگىنگى قازاقستان شەتتەگى رەسمي 5 ميلليون، بەيرەسمي 10 ميلليون قازاقتىڭ اتا قونىسى. شەكارا سىزىعىنىڭ ارعى جاعىنداعى اعايىننىڭ ءاربىرى ءۇشىن قازاقستان بيلىگى الاڭدايدى، اراشا تۇرادى. بۇل ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ بۇلجىماس مىندەتى دە.
مىنە، قىتايداعى رەپرەسسيالىق ساياسات باستالعالى بەرى قازاقستاننىڭ سىرتى ىستەر مينيسترلىگى ءتۇرلى دەڭگەيدە قىتايداعى ەتنيكالىق قازاقتارعا اراشا ءتۇسىپ-اق، كەلەدى. ونى تەرىستەۋگە جانە حاقىمىز جوق.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2011 جىلعى 22-شىلدەسىندەگى №477-IV زاڭى بار. ول – «حالىقتىڭ كوشى-قونى تۋرالى» زاڭ. وسى زاڭدا شەتتەگى ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ قازاقستانعا كوشىپ-كەلۋىنىڭ تالاپ-ەرەجەلەرى ەگجەي-تەگجەيلى جازىلعان. ءبىز سونىڭ ىشىندە ءبىر-ەكى تۇسىن مىسال ەتەيىك، ەندەشە...
جوعارىداعى زاڭنىڭ 1-تاراۋى، 1-بابىنىڭ 13-تارماعىندا بىلاي دەپ جازىلعان ەكەن:
«ورالمان – تاريحي وتانىندا تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا كەلگەن جانە وسى زاڭدا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن ءتيىستى مارتەبە العان، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەگەمەندىك العان كەزدە ونىڭ شەگىنەن تىس جەردە تۇراقتى تۇرعان ەتنيكالىق قازاق جانە ونىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەگەمەندىك العاننان كەيىن ونىڭ شەگىنەن تىس جەردە تۋىلعان جانە تۇراقتى تۇرعان ۇلتى قازاق بالالارى».
زاڭنىڭ بۇل تارماعى «ورالمان» دەگەن ساناتقا ناقتى كىمدەردىڭ جاتاتىنىن انىق كورسەتىپ تۇرسا كەرەك.
«ورالمان – تاريحي وتاتىنا، ياعني قازاقستانعا تۇراقتى تۇرۋ ماقساتىندا كەلگەن، ەتنيكالىق قازاق جانە ونىڭ ۇلتى قازاق بالالارى» دەپ تايعا تاڭبا باسقانداي جازىلعان.
ودان ءارى، زاڭنىڭ «حالىقتىڭ كوشى-قونى سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى مەن مىندەتتەرى» دەپ اتالاتىن 4-بابىنىڭ، 9-تارماعىندا بىلاي دەيدى:
«ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ تاريحي وتانىنا قونىس اۋدارۋىنا جاردەمدەسۋگە» قازاقستاننىڭ قۇزىرلى ورگاندارى مىندەتتى دەپ جازىلعان.
مىنە، قازاقستاننىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى، ىشكى ىستەر مينيسترلىگى جانە وزگە دە جاۋاپتى مەملەكەتتىك ورگاندار وسىنى نەگىزگى الا وتىرىپ، وسى كۇنگە دەيىن شاما-شارقىندا جۇمىس جاساپ كەلدى. ونىڭ بارلىعى بۇقارالىق اقپاراتتا اشىق جاريالانىپ جاتتى.
بۇل رەتتە قوعامدىق ۇيىمدار دا قىتاي بيلىگىنىڭ قۋدالاۋىنا تۇسكەن قانداستاردىڭ ماسەلەسىن مەملەكەتتىك جانە حالىقارالىق مىنبەرلەرگە جەتكىزدى. سونىڭ ىشىندە، «ادىرنا»، «جەبەۋ»، «اتاجۇرت»، «قىتاي زەرتتەۋ ينستيتۋتى»، «ەل-امانات» ت.ب. مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ، قوعامدىق قورلاردىڭ جۇمىستارىن اتاپ ايتۋعا تۇرارلىق.
دەيتۇرعانمەن، قازىر الەۋمەتتىك جەلىدە، قوعامدىق ورتادا قىتايداعى ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ ماسەلەسىن قىتايداعى ۇيعىرلار ماسەلەسىمەن بايلانىستىرۋدى، سول ارقىلى ەندى-ەندى مەملەكەتارالىق دەڭگەيدە رەتتەلىپ كەلە جاتقان قانداستار ماسەلەسىن، قازاق ماسەلەسىن قاساقانا قايتا ۋشىقتىرۋدى كوزدەگەن ۇيىمدار مەن جەكەلەگەن ازاماتتار باس كوتەرىپ، ءۇن قاتا باستادى.
ماقساتتارى – قىتايداعى ۇيعىر پروبلەماسىن قازاقتىڭ، قازاقستاننىڭ ەسەبىمەن شەشۋ بولسا كەرەك. ءبىز سولاي ۇقتىق.
باسقاسىن ايتپاساق تا، جارتى عۇمىرىن شەتتەگى قازاقتىڭ قازاقستانعا كوشىپ كەلۋىنە ارناعان، سول جولدا ادال قىزمەت ەتكەن، زاڭ جوبالارىن ازىرلەۋگە ءبىر كىسىدەي-اق ارالاسقان اۋىت مۇقيبەك دەگەن ازامات بار. قازىر «نۇر وتان» پارتياسىندا كەڭەسشى قىزمەتىندە جۇر.
مىنە، سول اۋىت مۇقيبەك جۋىردا «فەيسبۋك» جەلىسىندەگى جەكە پاراقشاسىندا مىناداي جازبا جاريالادى. الدىمەن سول جازبانى وقىپ كورىڭىزدەر:
تۇراندا تۇرىك ويناعان ۇقساپ وتقا،
تۇرىكتەن باسقا وت بولىپ جان تۋىپ پا؟
كوپ تۇرىك ەنشى الىسىپ تاراسقاندا،
قازاقتا قارا شاڭىراق قالعان جوق پا؟
ماعجان جۇماباەۆ
سوندىقتان، تۇركىنىڭ قارا شاڭىراعى بولعان ءبىز قانداستارىمىز عانا ەمەس، بۇكىل تۇرىك تەكتى ۇلتتارعا بولسۋىمىز، قول ۇشىن بەرۋىمىز كەرەك.
تۇركى بالاسى ءبىر-بىرىنە ۇركە قاراسا، الدى-الدىنا شىققان انتۇرعاننىڭ ساقالى قۇساپ، بىتىراپ جۇرسە، باياعى سول "شەتىنەن ءبولىپ ال دا بيلەي بەردىڭ" قۇربانى بولىپ قالا بەرمەيمىز بە؟!
كەرەك بولسا، قر "ازاماتتىق تۋرالى" زاڭىنا تولىقتىرۋ ەنگىزىپ، ءوز ەركىمەن ۇلتىن قازاق دەپ جازدىرعىسى كەلەتىن تۇركى تەكتەس ۇلتتار مەن ولاردىڭ ۇرپاقتارىن جەڭىلدەتىلگەن تəرتىپپەن قازاقستان ازاماتتىعىنا قابىلداۋعا قورىقپاي جول اشۋىمىز ءتيىس.
قازىرگى تاڭدا شىڭجاڭدا ساياسي قىسىم استىندا قالعان تۇركى بالاسىنا تۇركى تەكتەس تəۋەلسىز مەملەكەتتەردىڭ مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمدارى تىزە قوسا وتىرىپ، "ادام قۇقىقتارىنىڭ جالپىعا بىردەي دەكلاراتسياسىن" نەگىزگە الا وتىرىپ، بولىسسا، قىتايدىڭ اياعى اسپاننان كەلەر ەدى دەپ ويلايمىن.
قاشانعى بۇعىپ، جالتاقتاي بەرەمىز؟!
مەملەكەتى بار ۇلتتىڭ ەشكىمنەن يمەنەتىن، ءوزىن قور سانايتىن ءجونى جوق! قۇلدىق سانا -- قۇدىققا قۇلاتادى.
قازاققا دۇنيەگە ەسكى سوۆەتتىك، قىتايلىق كوزقاراسپەن ەمەس، بۇكىل تۇركىلىك بيىكتەن قارايتىن مەزگىل əلدەقاشان جەتتى!!!
اۋىت مۇقيبەك
17.02.2019
اۋىت مۇقيبەكتىڭ بۇل جازباسى ءبىزدى ءتۇرلى ويعا جەتەلەدى. شەتتەگى قازاقتىڭ ماسەلەسىن ءوزىنىڭ جەكە باس ماسەلەسىنەن ارتىق قوياتىن ازاماتتىڭ بۇل قايتكەنى دەدىك. سوسىن جازبانى ءارى وقىپ، بەرى وقىپ، اقتاپ الۋدىڭ امالىن ىزدەدىك. بالكىم، اۋىت مۇقيبەك مىرزا «تۇركى بىرلىگى» يدەياسىن ءسوز ەتپەك بولعان شىعار دەدىك.
ولاي دەسەك، نەگە اۋىت مۇقيبەك بۇل يدەياسىن وسىعان دەيىن جازعان جوق؟ نەگە قىتايداعى ۇيعىرلار مەن قازاقتار ماسەلەسىن بىرىكتىرگىسى كەلەتىن الگى جاتپيعىلدى توپتاردىڭ ءتىرىلىپ شىققان كەزىندە جازىپ وتىر؟
ەندى اۋىت مۇقيبەكتىڭ جازباسىنداعى مىنا ءبىر سويلەمدەرگە كوز جۇگىرتەيىكشى:
«قر "ازاماتتىق تۋرالى" زاڭىنا تولىقتىرۋ ەنگىزىپ، ءوز ەركىمەن ۇلتىن قازاق دەپ جازدىرعىسى كەلەتىن تۇركى تەكتەس ۇلتتار مەن ولاردىڭ ۇرپاقتارىن جەڭىلدەتىلگەن تəرتىپپەن قازاقستان ازاماتتىعىنا قابىلداۋعا قورىقپاي جول اشۋىمىز ءتيىس».
بۇل جەردە اۋىت مۇقيبەك مىرزا ۇلتىن قازاق دەپ جازدىرىپ العان كەز كەلگەن ادامعا، مەيلى ول ۇيعىر بولسىن، مەيلى ول دۇڭگەن بولسىن، ازاماتتىق بەرۋىمىز كەرەك دەگەندى اشىق ايتىپ وتىر.
راس، قازىر قىتاي بيلىگى «ۇيعىر تەرروريزمى» دەگەن تۇسىنىكتى قىتاي تۇگىلى الەمدىك دەڭگەيدە دارىپتەپ بولدى. شەگىنە جەتكىزدى. كۇللى ەۋروپا كوزىنە ۇيعىردى تەرروريست، راديكال رەتىندە تانىتتى. وكىنىشكە وراي، سولاي بولدى. سول پروتسەسس ەندى-ەندى باستالىپ جاتقاندا اۋىت مۇقيبەك نەگە «ۇيعىردى» اقتاپ سويلەگەن جوق؟ نەگە تۇركى جۇرتى تىپ-تىنىش جاتتى؟ قازىر ماسەلە اسقىنعانى بىلاي قويعاندا، شەگىنە جەتتى. ەندى الەمنىڭ الدىندا ۇيعىردى اقتاپ الۋ پروتسەسسىن باستاۋ كىمگە ۇپاي اپەرمەك؟ ارينە، ۇيعىرعا.
مەملەكەتارالىق كەلىسسوزدەر ناتيجەسىندە قىتاي بيلىگى ساياسي ۇيرەتۋ لاگەرلەرىنەن ەتنيكالىق قازاقتاردى بىرتە-بىرتە بوساتىپ جاتقانى بەلگىلى. ەندى-ەندى تىنىشتالىپ، ءبىر ىزگە ءتۇسىپ كەلە جاتقان ماسەلەگە راديكالدى سيپات بەرۋ كىمگە ءتيىمدى؟ تاعى دا ۇيعىرعا...
اۋىت مۇقيبەك مىرزانىڭ ءدال وسى ۇيعىر تاقىرىبى قوزداعان تۇستا «تۇتاس تۇركى بىرلىگى» دەگەن جالاڭ سىلتاۋدى ءسوز ەتىپ، «ۇيعىرعا دا ازاماتتىق بەرەيىك» دەگەنىن اقىلى بار ادام بىردەن ۇقتى. بۇل كىمگە ءتيىمدى؟ تاعى دا ۇيعىرعا!
اۋىت مۇقيبەك ۇسىنعان بۇل ۇسىنىس قىتايداعى ۇيعىردىڭ ماسەلەسىن قازاقتىڭ، قازاقستاننىڭ ەسەبىنەن شەشۋدىڭ سۇرانىپ تۇرعان جولى.
جوعارىدا ايتتىق، اۋىت مۇقيبەك مىرزا استاناداعى «نۇر وتان» پارتياسىندا كەڭەسشى قىزمەتىن اتقارىپ ءجۇر.
سونىمەن ءسوز ءتۇيىنى. بۇل اۋىت مۇقيبەكتىڭ جەكە ۇسىنىسى ما؟ الدە «نۇر وتاننىڭ» رەسمي پوزيتسياسى ما؟ جەكە ۇسىنىسى بولسا، اۋىت مۇقيبەك مىرزا نەگە ونىڭ انىقتاپ جازباعان؟ الدە بىلدەي ءبىر بيلىك باسىنداعى پارتيانىڭ رەسمي كەڭەسشىسى وسىنداي ولقى پىكىردى ايتا بەرە مە؟ بۇعان «نۇر وتان» پارتياسى رەسمي جاۋاپ بەرۋى كەرەك!
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
