Qytaıdaǵy uıǵyr máselesi qazaqtyń esebinen sheshilmek pe?

3712
Adyrna.kz Telegram

Qazirgi ýaqtaǵy Shı Jınpın basqarýyndaǵy Qytaı bıligi Shyńjańdaǵy etnıkalyq az ulttarǵa, onyń ishinde, qazaq, uıǵyr, tıbet, dúńgenderge solaqaı saıasat júrgizip, ártúrli ilik-syltaýmen oqý-úıretý lagerlerine (jurt ishinde konlager atanyp ketken) jappaı kirgizip jatqany aıtylyp, jazylyp júrgeli de 2 jylǵa jýyqtady.

Biz árıne, Qytaıdaǵy qandastarymyzdyń, qandas bolǵanda da, ulty qazaq azamattardyń hal-jaǵdaıyna alańdaımyz.

Derbes memleket retinde qalyptasyp, álemdik saıası arenadan ózindik ornyn belgilegen búgingi Qazaqstan shettegi resmı 5 mıllıon, beıresmı 10 mıllıon qazaqtyń ata qonysy. Shekara syzyǵynyń arǵy jaǵyndaǵy aǵaıynnyń árbiri úshin Qazaqstan bıligi alańdaıdy, arasha turady. Bul bizdiń bıliktiń buljymas mindeti de.

Mine, Qytaıdaǵy repressııalyq saıasat bastalǵaly beri Qazaqstannyń Syrty ister mınıstrligi túrli deńgeıde Qytaıdaǵy etnıkalyq qazaqtarǵa arasha túsip-aq, keledi. Ony teristeýge jáne haqymyz joq.

Qazaqstan Respýblıkasynyń 2011 jylǵy 22-shildesindegi №477-IV Zańy bar. Ol – «Halyqtyń kóshi-qony týraly» Zań. Osy zańda shettegi etnıkalyq qazaqtardyń Qazaqstanǵa kóship-kelýiniń talap-erejeleri egjeı-tegjeıli jazylǵan. Biz sonyń ishinde bir-eki tusyn mysal eteıik, endeshe...

Joǵarydaǵy Zańnyń 1-taraýy, 1-babynyń 13-tarmaǵynda bylaı dep jazylǵan eken:

«Oralman – tarıhı otanynda turaqty turý maqsatynda Qazaqstan Respýblıkasyna kelgen jáne osy Zańda belgilengen tártippen tıisti mártebe alǵan, Qazaqstan Respýblıkasy egemendik alǵan kezde onyń sheginen tys jerde turaqty turǵan etnıkalyq qazaq jáne onyń Qazaqstan Respýblıkasy egemendik alǵannan keıin onyń sheginen tys jerde týylǵan jáne turaqty turǵan ulty qazaq balalary».

Zańnyń bul tarmaǵy «Oralman» degen  sanatqa naqty kimderdiń jatatynyn anyq kórsetip tursa kerek.

«Oralman – tarıhı otatyna, ıaǵnı Qazaqstanǵa turaqty turý maqsatynda kelgen, etnıkalyq qazaq jáne onyń ulty qazaq balalary» dep taıǵa tańba basqandaı jazylǵan.

Odan ári, Zańnyń «Halyqtyń kóshi-qony salasyndaǵy memlekettik saıasattyń negizgi qaǵıdattary men mindetteri» dep atalatyn  4-babynyń, 9-tarmaǵynda bylaı deıdi:

«Etnıkalyq qazaqtardyń tarıhı otanyna qonys aýdarýyna járdemdesýge» Qazaqstannyń quzyrly organdary mindetti dep jazylǵan.

Mine, Qazaqstannyń Syrtqy ister mınıstrligi, Ishki ister mınıstrligi jáne ózge de jaýapty memlekettik organdar osyny negizgi ala otyryp, osy kúnge deıin shama-sharqynda jumys jasap keldi.  Onyń barlyǵy buqaralyq aqparatta ashyq jarııalanyp jatty.

Bul rette qoǵamdyq uıymdar da Qytaı bıliginiń qýdalaýyna túsken qandastardyń máselesin memlekettik jáne halyqaralyq minberlerge jetkizdi. Sonyń ishinde, «Adyrna», «Jebeý», «Atajurt», «Qytaı zertteý ınstıtýty», «El-Amanat» t.b. memlekettik emes uıymdardyń, qoǵamdyq qorlardyń jumystaryn atap aıtýǵa turarlyq.

Deıturǵanmen, qazir áleýmettik jelide, qoǵamdyq ortada Qytaıdaǵy etnıkalyq qazaqtardyń máselesin Qytaıdaǵy uıǵyrlar máselesimen baılanystyrýdy, sol arqyly endi-endi memleketaralyq deńgeıde rettelip kele jatqan qandastar máselesin, qazaq máselesin qasaqana qaıta ýshyqtyrýdy kózdegen uıymdar men jekelegen azamattar bas kóterip, ún qata bastady.

Maqsattary – Qytaıdaǵy uıǵyr problemasyn qazaqtyń, Qazaqstannyń esebimen sheshý bolsa kerek. Biz solaı uqtyq.

Basqasyn aıtpasaq ta, jarty ǵumyryn shettegi qazaqtyń Qazaqstanǵa kóship kelýine arnaǵan, sol jolda adal qyzmet etken, Zań jobalaryn ázirleýge bir kisideı-aq aralasqan Aýyt Muqıbek degen azamat bar. Qazir «Nur Otan» partııasynda keńesshi qyzmetinde jur.

Mine, sol Aýyt Muqıbek jýyrda «Feısbýk» jelisindegi jeke paraqshasynda mynadaı jazba jarııalady. Aldymen sol jazbany oqyp kórińizder:

Turanda túrik oınaǵan uqsap otqa,
Túrikten basqa ot bolyp jan týyp pa?
Kóp túrik enshi alysyp tarasqanda,
Qazaqta qara shańyraq qalǵan joq pa?

Maǵjan Jumabaev

Sondyqtan, Túrkiniń qara shańyraǵy bolǵan biz qandastarymyz ǵana emes, búkil túrik tekti ulttarǵa bolsýymyz, qol ushyn berýimiz kerek.
Túrki balasy bir-birine úrke qarasa, aldy-aldyna shyqqan anturǵannyń saqaly qusap, bytyrap júrse, baıaǵy sol "Shetinen bólip al da bıleı berdiń" qurbany bolyp qala bermeımiz be?!
Kerek bolsa, QR "Azamattyq týraly" zańyna tolyqtyrý engizip, óz erkimen ultyn QAZAQ dep jazdyrǵysy keletin Túrki tektes ulttar men olardyń urpaqtaryn jeńildetilgen tərtippen Qazaqstan azamattyǵyna qabyldaýǵa qoryqpaı jol ashýymyz tıis.
Qazirgi tańda Shyńjańda saıası qysym astynda qalǵan Túrki balasyna Túrki tektes Təýelsiz Memleketterdiń memlekettik emes uıymdary tize qosa otyryp, "Adam quqyqtarynyń jalpyǵa birdeı deklaraııasyn" negizge ala otyryp, bolyssa, Qytaıdyń aıaǵy aspannan keler edi dep oılaımyn.
Qashanǵy buǵyp, jaltaqtaı beremiz?!
Memleketi bar ulttyń eshkimnen ımenetin, ózin qor sanaıtyn jóni joq! Quldyq sana -- qudyqqa qulatady.
Qazaqqa dúnıege eski sovettik, qytaılyq kózqaraspen emes, búkil túrkilik bıikten qaraıtyn mezgil əldeqashan jetti!!!

Aýyt Muqıbek

17.02.2019

 

 

Aýyt Muqıbektiń bul jazbasy bizdi túrli oıǵa jeteledi. Shettegi qazaqtyń máselesin óziniń jeke bas máselesinen artyq qoıatyn azamattyń bul qaıtkeni dedik. Sosyn jazbany ári oqyp, beri oqyp, aqtap alýdyń amalyn izdedik. Bálkim, Aýyt Muqıbek myrza «Túrki birligi» ıdeıasyn sóz etpek bolǵan shyǵar dedik.

Olaı desek, nege Aýyt Muqıbek bul ıdeıasyn osyǵan deıin jazǵan joq? Nege Qytaıdaǵy uıǵyrlar men qazaqtar máselesin biriktirgisi keletin álgi jatpıǵyldy toptardyń tirilip shyqqan kezinde jazyp otyr?

Endi Aýyt Muqıbektiń jazbasyndaǵy myna bir sóılemderge kóz júgirteıikshi:

«QR "Azamattyq týraly" zańyna tolyqtyrý engizip, óz erkimen ultyn QAZAQ dep jazdyrǵysy keletin Túrki tektes ulttar men olardyń urpaqtaryn jeńildetilgen tərtippen Qazaqstan azamattyǵyna qabyldaýǵa qoryqpaı jol ashýymyz tıis».

Bul jerde Aýyt Muqıbek myrza ultyn qazaq dep jazdyryp alǵan kez kelgen adamǵa, meıli ol uıǵyr bolsyn, meıli ol dúńgen bolsyn, azamattyq berýimiz kerek degendi ashyq aıtyp otyr.

Ras, qazir Qytaı bıligi «uıǵyr terrorızmi» degen túsinikti Qytaı túgili álemdik deńgeıde dáriptep boldy. Shegine jetkizdi. Kúlli Eýropa kózine uıǵyrdy terrorıst, radıkal retinde tanytty. Ókinishke oraı, solaı boldy. Sol proess endi-endi bastalyp jatqanda Aýyt Muqıbek nege «uıǵyrdy» aqtap sóılegen joq? Nege túrki jurty typ-tynysh jatty? Qazir másele asqynǵany bylaı qoıǵanda, shegine jetti. Endi álemniń aldynda uıǵyrdy aqtap alý proessin bastaý kimge upaı ápermek? Árıne, uıǵyrǵa.

Memleketaralyq kelissózder nátıjesinde Qytaı bıligi saıası úıretý lagerlerinen etnıkalyq qazaqtardy birte-birte bosatyp jatqany belgili. Endi-endi tynyshtalyp, bir izge túsip kele jatqan máselege radıkaldy sıpat berý kimge tıimdi? Taǵy da uıǵyrǵa...

Aýyt Muqıbek myrzanyń dál osy uıǵyr taqyryby qozdaǵan tusta «tutas túrki birligi» degen jalań syltaýdy sóz etip, «uıǵyrǵa da azamattyq bereıik» degenin aqyly bar adam birden uqty. Bul kimge tıimdi? Taǵy da uıǵyrǵa!

Aýyt Muqıbek usynǵan bul usynys Qytaıdaǵy uıǵyrdyń máselesin qazaqtyń, Qazaqstannyń esebinen sheshýdiń suranyp turǵan joly.

Joǵaryda aıttyq, Aýyt Muqıbek myrza Astanadaǵy «Nur Otan» partııasynda keńesshi qyzmetin atqaryp júr.

Sonymen sóz túıini. Bul Aýyt Muqıbektiń jeke usynysy ma? Álde «Nur Otannyń» resmı pozıııasy ma? Jeke usynysy bolsa, Aýyt Muqıbek myrza nege onyń anyqtap jazbaǵan?  Álde bildeı bir bılik basyndaǵy partııanyń resmı keńesshisi osyndaı olqy pikirdi aıta bere me? Buǵan «Nur Otan» partııasy resmı jaýap berýi kerek!

«Adyrna» ulttyq portaly

 

 

 

 

Pikirler