ەلى ىشىندە استاناعا بايلانىستى ەسىمدەر كەزدەسكەنىمەن، ولاردىڭ ءبارى بىردەي ەلوردا قۇرمەتىنە قويىلماعان ەسىمدەر ەكەنى بايقالادى. اقمولا استانا اتالماي تۇرعاندا دۇنيەگە كەلگەن ادامداردىڭ اراسىندا دا وسىنداي ايرىقشا اتتار بار. استانا كۇنى قارساعىندا وسىنداي ەسىمدەردى تۇگەندەپ كوردىك.
ءبىر كەزدە ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تۋعان كۇنىنە تۋرالانىپ بەلگىلەنگەن 6 شىلدە – قازىر استانا كۇنى. ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ مالىمەتىنشە، ەلىمىزدە استانا ەسىمدى 24 ادام تۇرادى. ونىڭ ىشىندە جەتەۋى – ايەل ادام. باس قالانىڭ قۇرمەتىنە سابيلەرىن استاناي، بايتەرەك، نۇراستان، ءاستانالي دەپ اتاعاندار دا بار. ال كەيبىر ادامداردىڭ ەسىمى استانانىڭ «استانا» اتالۋ ناۋقانىمەن بايلانىستى ەمەس بولىپ شىقتى.
«ادىرنا» ءتىلشىسى ەرەكشە ەسىمدى جاندارمەن تىلدەسىپ، ولاردىڭ اتىنىڭ ارتىندا قانداي وقيعا جاتقانىن، قوعامدا قالاي قابىلداناتىنىن سۇراپ كوردى.
استانا قۇرمەتىنە قويىلماعان استانا
استانا الپىسبايۇلى – تۇركىستان وبلىسىنىڭ تۋماسى. ول ءوز ەسىمى استانانىڭ قۇرمەتىنە قويىلماعانىن ايتادى.
«مەن 1993 جىلى دۇنيەگە كەلدىم. ول كەزدە ەلوردامىز ءالى استانا دەپ اتالماعان ەدى. بۇل ەسىمدى ماعان اكەم بەرگەن. ايتۋىنشا، اتامنىڭ ەكى ءىنىسى سوعىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان. بىرەۋىنىڭ ەسىمى استانا ەكەن. وتباسىمىزدا سول كىشى اتامىزدىڭ ەسىمى ۇمىت قالماسىن، ۇرپاعى ونىڭ اتىن جالعاستىرسىن دەگەن نيەتپەن اكەم ماعان وسى ەسىمدى قويىپتى. 1998 جىلى اقمولا رەسمي تۇردە استانا اتالىپ، جاڭا ەلوردانىڭ ءداۋىرى باستالدى. ال مەن ءۇشىن «اتامنىڭ ەسىمىن ارقالاپ ءجۇرمىن» دەگەن وي ىشكى جاۋاپكەرشىلىككە اينالدى. بۇل اتقا كىر كەلتىرمەۋ — مەنىڭ ومىرلىك ۇستانىمىم»،- دەيدى ول.
قازىرگى تاڭدا استانا شىمكەنت قالاسىنداعى «قىزعالداق» سارايىندا جۇمىس ىستەيدى. ەرەكشە ەسىم يەسى – «ح فاكتور» جوباسىنىڭ جەڭىمپازى، بىرنەشە حالقارالىق جوبالاردىڭ لاۋرەاتى.
«ەسىمىمدى ەستىگەن ادامدار ءانشى بولعانننان سوڭ وزىنە لاقاپ ات ويلاپ تاپقان دەپ ويلايدى. سەنبەي جاتاتىندارى دا بار. شىنى كەرەك، اتىم وزىمە ەرەكشە ۇنايدى. كوپ ادامنىڭ ەسىندە قالۋىما دا اسەر ەتەتىن سياقتى. مەن ەسىمىمدى ماقتان تۇتامىن»، - دەيدى تالانت يەسى.
ەلوردانىڭ اتتاسى
ال اتىراۋلىق استاناي تەمىروۆا 1998 جىلى 10 ماۋسىمدا ومىرگە كەلگەن. وسى سەبەپتى دە ونىڭ ەسىمى باس قالامىزدىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان.
«1998 جىلى 10 ماۋسىمدا بۇكىل ەل ەلوردانىڭ تۇساۋكەسەر تويىن اتاپ ءوتىپ جاتقاندا، مەن دۇنيەگە كەلگەن ەكەنمىن. سول كۇنى پەرزەنتحانادا جاتقان اناما اۋدانىمىزعا تانىمال تۇلعا ماقسىم ەلەۋوۆتەن اشىق حات كەلىپتى. ول حاتىندا اتا-اناما سابيلەرىنىڭ ەسىمىن ەلوردامىزبەن بىرگە ءوسىپ-وركەندەسىن دەگەن نيەتپەن استاناي دەپ قويۋدى ۇسىناتىنىن جازعان. اتا-انام بۇل ۇسىنىستى العاشىندا قىزىق كورىپ، اجەممەن اقىلداسقان. اجەم ءوز رۇقساتىن بەرگەننەن سوڭ ماعان ازان شاقىرىپ ات قويعان ەكەن»، - دەيدى ارۋ.
ول استانا كۇنىنىڭ ومىرىندە ەلەۋلى ءرول الاتىنىن اتاپ ءوتتى.
«باس قالامەن بىرگە ءتاي-ءتايلاپ، بىرگە ءوسىپ كەلەمىز. وسى 27 جىلدا ەلوردا دا، مەن دە ءوز جولىمىزدى تابۋعا ۇمتىلدىق. سوندىقتان بۇل كۇن – مەن ءۇشىن ءوزىمدى تاريحتىڭ ءبىر بولشەگى ەكەنىمدى سەزىندىرەتىن كۇن ءارى بىرەگەيلىگىمنىڭ بەلگىسى. استاناي – بۇل مەنىڭ اتىم عانا ەمەس، ول مەنىڭ ءومىرىمنىڭ ءبىر بولشەگى، تاريحىم، دارالىعىم. كىشكەنتاي كەزىمدە ەسىمىمە كىشكەنە ىڭعايسىزداناتىنمىن، قازىر، كەرىسىنشە، بويىمدى ماقتانىش كەرنەيدى. باسقا ەسىمدى ەلەستەتۋ دە قيىن. اتىم ارقىلى ەلوردامەن، ەلىممەن بايلانىسىمدى سەزىنەمىن»، - دەپ پىكىر ءبىلدىردى استاناي.
اتىراۋلىق ءاستانالى
اتىراۋدا تۋعان ءاستانالى ايدوسۇلى 10 ماۋسىم – العاش ەلوردا استانا رەتىندە الەمگە تانىستىرىلعان كۇنى دۇنيە ەسىگىن اشقان.
«مەن ومىرگە كەلگەن كۇنى اكەم ءسۇيىنشى سۇراپ، ءوزىنىڭ ناعاشى اتاسىنا بارعان ەكەن. سول ساتتە اتام تەلەديداردان استانا كۇنىنە ارنالعان جاڭالىقتى كورىپ وتىرىپ، شوبەرەسىنىڭ ەسىمى استانا بولسىن دەگەن شەشىم قابىلداپتى. كوپ ۇزاماي ءوزىنىڭ قۇداسىنا، ياعني مەنىڭ اكەمنىڭ اتاسىنا حابارلاسىپ، شوبەرەسىنە ەسىم ويلاستىرىپ قويعانىن ايتقان. ال ول كىسى قارسىلىق تانىتپاي، ەسىمنىڭ سوڭىنا ء«الى» دەگەن ءسوزدى قوسۋدى ۇسىنعان. وسىلايشا، جاقىندارىمنىڭ اقىلداسۋىمەن مەنىڭ اتىم ءاستانالى بولدى. بۇل ەسىم – مەن ءۇشىن تاريحى بار، وتباسىمنىڭ جىلۋلىعى مەن ەلدىڭ ەستەلىگى توعىسقان بىرەگەي بەلگى»، - دەيدى ول.
قازىرگى تاڭدا ءاستانالى الماتى قالاسىندا تۇرادى. فوتوگرافيا سالاسىندا قىزمەت ىستەپ جۇرگەن ول ەسىمىنە كوپشىلىكتىڭ تاڭدانىسپەن قارايتىنىن جاسىرمادى.
«ەسىمىمدى العاش ەستىگەن ادامدار كوبىنە تاڭعالىپ جاتادى. «مۇنداي ەسىمدى العاش ەستىپ تۇرمىز»، «قىزىق ەكەن»، «قالاي قويىلدى؟» دەپ سۇرايدى. اتىم بىردەن ەستە قالاتىن، ەرەكشە بولعاندىقتان، ادامداردىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرادى. تولىق نۇسقادا ايتاتىندار سيرەك، بىراق وزىمە بۇل ەسىم قاتتى ۇنايدى. بۇل ەسىم مەنى باسقالاردان ەرەكشەلەندىرىپ تۇرادى. ءوزىمدى تانىستىرعاندا ەرەكشە ەسىم ارقىلى ەستە قالامىن دەپ ويلايمىن. اتىم ماعان جاۋاپكەرشىلىكپەن ءومىر سۇرۋگە، ۇنەمى العا ۇمتىلۋعا شابىت بەرەدى»، - دەيدى ول.
1935 جىلى تۋعان استانابەكتىڭ ۇرپاعى نە دەيدى؟
ەلوردانىڭ اتىمەن اتتاس العاشقى ەسىمدەردىڭ ءبىرى – استانابەك. بۇل تۋرالى تۇركىستان وبلىسىنىڭ تۇرعىنى اينۇر قۇتتىحانوۆا ايتتى.
«اكەم استانابەك قۇتتىحانۇلى 1935 جىلى تۇركىستان وبلىسى شاردارا اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. ءبىر ءۇيدىڭ جالعىز ۇلى بولعان اكەمنىڭ ەسىمىن 103 جاسقا كەلگەن كەيۋانا عۇمىر جاسى ۇزاق بولسىن دەگەن نيەتپەن قويعان ەكەن. بۇرىن-سوڭدى رەسپۋبليكادا بۇنداي اتتى ەشكىمگە بەرمەگەن. قازىر، ارينە، ەلوردامىزدىڭ قۇرمەتىنە قويىلعان ەسىمدەردىڭ قاراسى كوبەيدى عوي. اۋلەتىمىزبەن اكەمىزدىڭ اتىن ماقتانىشپەن ايتامىز. ول كىسى 1998 جىلى ومىردەن وزدى. ءتىرى بولسا، اكەم بيىل 90 جاسقا كەلەر ەدى. بالكىم، استانا كۇنىن دە تويلاپ، ءماز-مەيرام بولار ما ەدىك»، - دەيدى اينۇر قۇتتىحانوۆا.
ديانا اسان
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
