"ۇلت ۇياسى ۇلىتاۋدا 16 ماۋسىم - ۇلتتىق قۇرىلتاي وتەدى دەپ جاتىرمىز. ال ەندى ەلدى ەلەڭدەتكەن، ۇلتىم دەگەن جانداردى الاڭداتقان ۇلتتىق قۇرىلتايعا كىم بارادى؟ بۇعان دەيىن ۇلت دەگەن ءسوزدى ايتۋعا قورىققاندار بارا ما؟ ۇلتتىڭ ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەن ناعىز قوعام قايراتكەرلەرى شاقىرىلا ما؟ الدە "باياعى جارتاس، ءبىر جارتاس" بولىپ، ارتىق-اۋىس سويلەمەيتىن، باس شۇلعيتىندار عانا قاتىسا ما؟ ۇلت قۇرىلتايىنا ۇلت جاناشىرلارىن شاقىرماسا ءبارى بەكەر!" بۇل پىكىردى "قارا شاڭىراق", "QAZAQ alemi" ۇلتتىق جوبالارىنىڭ اۆتورى، بەلگىلى تاريحشى، قوعام قايراتكەرى تۇرار ساتتارقىزى Adyrna.kz ۇلتتىق پورتالىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا ايتتى.
جاڭا قازاقستان، ادىلەتتى قازاقستان دەپ جاتىرمىز... ۇلتىنىڭ ەرتەڭىنە الاڭدايتىن، ۇلت بولاشاعىن ويلايتىن قازاقتىڭ اناسى رەتىندە ۇلتتىق قۇرىلتايدا قانداي ماسەلە كوتەرىلەدى دەگەن ساۋال مەنى دە مازالايدى. "قاستەرلى تاۋەلسىزدىگىمىزدى، ەل بىرلىگىن جانە قوعامدىق كەلىسىمدى نىعايتۋ – ءبىزدىڭ نەگىزگى مىندەتىمىز. بۇل رەفورمالار قۇر اتاق-ابىروي ءۇشىن قولعا الىنعان جوق. مۇنىڭ ءبارىن جاڭا، ادىلەتتى قازاقستان قۇرۋ ءۇشىن جاساپ جاتىرمىز. حالقىمىزدا «كەڭەسىپ پىشكەن تون كەلتە بولمايدى» دەگەن ءسوز بار. بابالارىمىز ماڭىزدى ماسەلەنى القالى جيىندا شەشكەن. مەن وسى ءداستۇردى جاڭعىرتىپ، ۇلتتىق قۇرىلتاي قۇرۋ تۋرالى باستاما كوتەردىم. وعان قوعامنىڭ ءتۇرلى توپ وكىلدەرى، بەدەلدى ءارى بەلسەندى ازاماتتار شاقىرىلادى", - دەگەن ەكەن مەملەكەت باسشىسى.
ال ەندى ەلدى ەلەڭدەتكەن، ۇلتىم دەگەن جانداردى الاڭداتقان ۇلتتىق قۇرىلتايعا كىم بارادى؟
بۇعان دەيىن ۇلت دەگەن ءسوزدى ايتۋعا قورىققاندار بارا ما؟ شاقىرىلعاندار جايلى ەشقانداي حابار جوق؟ ۇلتتىق قۇرىلتايدا ۇلتتىق دەڭگەيدەگى قانداي ماسەلە كوتەرىلەدى؟ ۇلتتىڭ ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەن ناعىز قوعام قايراتكەرلەرى شاقىرىلا ما؟ الدە "باياعى جارتاس، ءبىر جارتاس" بولىپ، ارتىق-اۋىس سويلەمەيتىن، باس شۇلعيتىندار عانا قاتىسا ما؟ رەفەرەندۋمدى وتكىزىپ تاستادىق، رەفورماعا، وزگەرىسكە بەت بۇردىق دەپ جاتىرمىز. حالىقتى ەستيتىن كۇن ەندى تۋادى دەپ «بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ» قۋانىپ جاتىرمىز. بىراق ۇلتتىق قۇرىلتايعا حالىقتىڭ اراسىندا ءجۇرىپ، ۇلت ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەن ۇلت جاناشىرلارى بارماسا، ول قانداي ۇلتتىق قۇرىلتاي؟
ادەتتەگىدەي حالىقتىڭ نازارىن باسقاعا اۋدارۋ ءۇشىن «ورامال، حيدجاپ دەپ شۋلادىق، كەشەدەن بەرى الەۋمەتتىك جەلىدە ەركەكتىڭ ەركەككە ۇيلەنۋىن» تالقىلاپ جاتىر.
ۇلت بولىپ ۇيىسايىق دەسەك، ۇساق-تۇيەكتى، وسەك-اياڭدى قويىپ، ەل بولاشاعىن ويلاۋىمىز كەرەك. ۇلت ماسەلەسى كوتەرىلەتىن ۇلتتىق قۇرىلتاي ماسەلەسىن نازاردان تىس قالدىرمايىق. جوعارىدا ايتىلعان پرەزيدەنتتىڭ سوزىنە كەلسەك، قۇرىلتايدىڭ وتىرىسىندا قوعام ازاماتتارىنىڭ مەملەكەت ىسىنە اتسالىسۋى مۇمكىندىگى مەن قۇندىلىقتار جايلى ءسوز بولماق. مەملەكەتتىڭ باستى قۇندىلىعى – حالىق دەسەك، سول حالىق اراسىنان شىققان، قوعام، ۇلت، ۇرپاق ماسەلەسىن كوتەرىپ جۇرگەن ازاماتتار ۇلتتىق قۇرىلتايعا بارىپ ءوز ويىن جەتكىزۋى كەرەك دەپ ويلايمىن.
حالىق بولەك، بيلىك بولەك،-دەگەن اڭگىمە «ەسكى قازاقستاندا» قالىپ، «جاڭارعان قازاقستاندا» ەستيتىن پرەزيدەنت، ەستيتىن ۇكىمەت، ەستيتىن بيلىك بولۋى مىندەتتى. سوندا عانا حالىق پەن بيلىك اراسىنداعى «كەدەرگى» جويىلىپ، حالىقتىڭ سەنىمى نىعايادى.
ەرتەڭىن ويلاعان ەل، مەملەكەت ءۇشىن حالىق پىكىرى ءبىرىنشى ورىندا بولۋى ءتيىس. حالىقتا جاڭارعان قازاقستاندى قۇرۋعا اتسالىسقىسى كەلەدى. حالىق – مەملەكەتتىڭ كۇش-قۋاتى. ال بيلىك سول حالىقتىڭ قىزمەتشىسى. سونى ۇمىتپاسا ەكەن. قاڭتار وقيعاسىنا دەيىن ۇرپاق تاربيەسىنە، ۇلت ەرتەڭىنە الاڭداماعان كەيبىرەۋلەردىڭ قازىر «ۇلت، ۇرپاق» دەپ ۇرانداتىپ جۇرگەنىنە قايران قالامىن. اقتار كەلسە، اق تۋ، قىزىلدار كەلسە، قىزىل تۋ كوتەرىپ شىعاتىن، مۇنداي جاندار ۇلتتىق قۇرىلتايعا بارىپ جاتسا، تاڭ قالمايمىن. بىراق ۇلتتىق قۇرىلتاي دەگەن سوڭ، ۇلت بولاشاعى تالقىلاناتىن تاريحي جيىن بولعاندىقتان، بۇل جيىنعا پرەزيدەنتتىڭ ءوزى جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋى كەرەك دەپ سانايمىن.
ۇلتىم دەپ جۇرگەندەر بارماسا، ونىڭ قاي جەرى ۇلتتىق قۇرىلتاي بولماق؟! وعان حالىقتان شىققان، شىرىلداپ جۇرگەندەر بارا ما؟
ۇلتتىق قۇرىلتايعا بارسام، ۇرپاق تاربيەسىنە الاڭدايتىن، وسى ماسەلەنى كوپ جىلدان بەرى كوتەرىپ عانا قويماي، «قارا شاڭىراق»، «QAZAQ alemi»، «سارىجايلاۋ»، «ەرتەگى – ەل ەرتەڭى» سىندى ۇلت بولاشاعىنا قاجەت جوبالاردىڭ اۆتورى جانە جۇزەگە اسىرىپ جۇرگەن جان، قازاقتىڭ اناسى رەتىندە مەنىڭ دە قوعامدى بىرىكتىرۋ جانە ونى دامىتۋ، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ رۋحاني-ونەگەلىك تاربيەسىنە قاتىستى يدەيالارىم مەن ۇسىنىستارىمدى ايتار ەدىم. بىراق ءبىزدى كىم شاقىرسىن؟! ەگەر بيلىك شىن مانىندە حالىقتىڭ ءۇنىن ەستىگىسى كەلسە، حالىق ءۇنىن ەستىپ عانا قويماي، ونى جەتكىزىپ تە جانە ونى تۇزەتۋ ءۇشىن قولىنان كەلگەن ارەكەتىن جاساپ جۇرگەندەردى تارتۋ كەرەك دەپ سانايمىن. ايتپەسە «قۇرعاق ۋادە مەن بوس ءسوز ەشقايدا اپارمايدى. مەن ءۇشىن ناقتى ءىس پەن شىنايى وزگەرىس بارىنەن ماڭىزدى. بۇل ماقساتقا قول جەتكىزۋ ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىمدى سالامىن»، - دەگەن ەل پرەزيدەنتى ق. توقاەۆتىڭ ءسوزىنىڭ ءوزى قۇرعاق ۋادە بولىپ قالماق. پرەزيدەنتتىڭ ءسوزى ىسكە اسۋ ءۇشىن بيلىك حالىقتىڭ ۇنىنە قۇلاق اسۋى كەرەك. ەگەر ۇلتتىق قۇرىلتايدا حالىقتىڭ ناعىز جاناشىر وكىلدەرى بولماسا، ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ الداعى ۋاقىتتا دا ۇلت ءۇشىن قىزمەت ەتەتىنە سەنە المايمىن.
اڭگىمەلەسكەن زارينا اشىربەك،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
