كونفەرەنتسيادا ءسوز العان بايانداماشىلاردىڭ وي-پىكىرلەرى

2630
Adyrna.kz Telegram

قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق ونەرى – ۇلتتىڭ قۋاتى. ءتول ونەرىمىزدىڭ ءتۇپ تامىرى عاسىرلار قويناۋىنان ءنار الىپ، بۇگىنگى كۇندە دە ساباقتاستىعىن ساقتاپ، حالىقتىڭ رۋحاني تۇلەۋىنە، ۇلتتىق كودتىڭ ودان ءارى ايقىندالا تۇسۋىنە جول اشىپ كەلەدى.

«الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترى ازاماتتاردىڭ مادەني ومىرگە قاتىسۋداعى قىزىعۋشىلىقتارى مەن قابىلەتتەرىنە سايكەس مادەني قۇندىلىقتاردى قولجەتىمدى ەتۋ، سونداي-اق ءتول ونەردى تانىتۋ، ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى دارىپتەۋدى نەگىزگە الادى. تەاتردىڭ رەپەرتۋارلىق قورجىنى قالىپتاستى. سوڭعى كەزدەرى تەاترىمىزعا دەگەن كورەرمەندەردىڭ ىنتا-ىقىلاستارى رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە عانا ەمەس، الىس-جاقىن شەت مەملەكەتتەر بويىنشا دا ءوسىپ كەلەدى. «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ ءوزىنىڭ باعىتى بويىنشا قازاقستاندا، ءتىپتى ورتا ازيادا دا بالاماسى جوق بىرەگەي تەاتر ەكەنىن باسا ايتا كەتكەن ءجون.

«الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىندا 2022 جىلدىڭ 31 مامىرىندا «جاڭا قازاقستانداعى ءداستۇرلى ونەردىڭ تەاتر ساحناسىنداعى دامۋ ۇدەرىسى» اتتى عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنتسيا ءوتتى. ماقساتى: قازاق حالقىنىڭ ءداستۇرلى ونەرىنىڭ تەاتر ساحناسىنداعى دامۋ ۇدەرىسىنىڭ كورىنىسىن ايقىنداۋ. باعىتتارى: ءداستۇرلى ونەردىڭ نەگىزگى ايقىنداماسى; قازاق ساحناسىنداعى ءداستۇرلى ونەردىڭ ۇلگىلەرى; ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ دامۋ ۇدەرىسى.

مودەراتور رەتىندە كونفەرەنتسيا جۇمىسىن ايتىسكەر اقىن، مادەنيەت سالاسىنىڭ ۇزدىگى، «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ ديرەكتورى رينات ريفحاتۇلى زايتوۆ جۇرگىزدى. شارادا م. اۋەزوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق دراما تەاترى ديرەكتورى، ونەرتانۋ كانديداتى، پروفەسسور ەركىن تىلەۋقۇلۇلى جۋاسبەك، الماتى قالاسى قوعامدىق دامۋ باسقارماسىنىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ جوبالىق كەڭسەسى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، پروفەسسور بەرىك مىرزالىۇلى ءجۇسىپوۆ، ونەرتانۋ دوكتورى، تەاترتانۋشى، ت. جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ پروفەسسورى باقىت كاكيقىزى نۇرپەيىس، ءانشى، ونەرتانۋشى، شاكەن ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىنىڭ رەداكتورى ەرلان مۇقاتايۇلى تولەۋتاي، اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى باقىت بەدەلحان، م. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى تەاتر جانە كينو ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ونەرتانۋ كانديداتى امانكەلدى ورازبايۇلى مۇقان، قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنىڭ وقىتۋشىسى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى ەركىن تۇرسىنعاليۇلى شۇكىمان، م. اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتى، مۋزىكاتانۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ونەرتانۋ كانديداتى، قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسور اينۇر جاساعانبەرگەنقىزى قازتۋعانوۆا جانە مادەنيەت سالاسىنىڭ ۇزدىگى، «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى جۇلدىزبەك ايتقاليۇلى جۇمانباي ءسوز سويلەپ، قۇندى پىكىرلەرى مەن كەلەلى ويلارىن ايتتى. سولارعا قىسقاشا توقتالا كەتسەك:

ەركىن جۋاسبەك «قازاق تەاترىندا ءوزىمىزدىڭ قاسيەتتى ادەتىمىز، تاربيەلىك مانگە نەگىزدەلگەن كورىنىستەرىمىز مول بولۋ كەرەك. تەك قانا ستسەناريلەرىنە ەمەس، جالپى بەرەر تاربيەلىك ماعىنالارىنا باسا نازار اۋدارۋدى ۇسىنامىن. سونىمەن قاتار ءبىزدى قۇتقارىپ، جوعارىعا شىعاراتىن دراماتۋرگتەر مەن اكتەرلەردىڭ بىلىكتى مامان بولۋلارىنا بارىنشا اتسالىسۋىمىز كەرەك دەپ ويلايمىن»، – دەيدى. ال بەرىك ءجۇسىپوۆ ءداستۇرلى ونەر مەن ۇلتتىق ونەردىڭ ايىرماشىلىعى، ميۋزيكل قويۋ، ءوزىمىزدىڭ ءتول تۋىندىلارىمىزدى جاساپ شىعارۋ، رەپرادۋكتيۆتى-اعارتۋشىلىق مادەني جۇيەنى قالىپتاستىرۋ ماقساتىندا جۇمىس ىستەۋ ماسەلەلەرىنە جانە ت.ب. توقتالدى. باقىت نۇرپەيىس بولسا، ءۇندى، قىتاي جانە جاپونيا تەاترلارى جايلى، جاپوندىقتاردىڭ نو، كەگەن، كابۋكي تەاترلارىنىڭ مۋزىكا، ءسوز، ءداستۇرلى جاپون ءبيى، پانتوميمالار جيىنتىعىنان تۇراتىنىن، كوستيۋمنىڭ ماڭىزدى ءرول اتقاراتىنىن جەتكىزدى. ونىڭ پىكىرىنشە تەاتر ۇلتتىق ونەردىڭ بارلىق تۇرلەرىنىڭ باسىن بىرىكتىرىپ كورسەتۋىمەن دارالانۋ كەرەك. بايانداما سوڭىندا باقىت نۇرپەيىس «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترىنىڭ ەلىمىزگە اسا قاجەت ەكەنىن، الداعى ۋاقىتتا تەاتر ۇجىمىنىڭ جاڭا بەلەستەردى باعىندىرۋعا شىعارماشىلىق كۇشتەرىنىڭ جەتەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى. ەرلان تولەۋتاي «ءداستۇرلى جىرشى، كۇيشىلەر جيىن-تويلاردا كىرەبەرىستەن ورىن الىپ جۇرسە، حالىقتى بيلەتەتىن انشىلەر تورگە ىعىسقان. ارينە بۇنىڭ كەيبىرەۋلەر ءۇشىن ابەستىگى جوق شىعار. دەگەنمەن ۇلتتىق ءتول ونەرىمىزدى، ءداستۇرىمىزدى دامىتامىز دەسەك، سونداي كىشىگىرىم ورتالاردان باستاعانىمىز ءجون بولار... مادەنيەت ساياساتى دەگەن ينستيتۋت قۇرىپ، ءداستۇرلى ونەرىمىزدىڭ وركەندەۋىنە جول اشۋ كەرەك سياقتى... سونىمەن قاتار ءبىزدىڭ ءداستۇرلى ونەرىمىزدى دارىپتەۋدە حالىق انشىلەرىنىڭ ورنىن ەرەكشە ايتىپ ءوتۋ قاجەت. وسى حالىق انشىلەرىنىڭ باسىن بىرىكتىرەتىن قانداي دا ءبىر وداق قۇرىلسا ەكەن دەيمىن»، – دەگەن سياقتى بىرقاتار ماسەلەلەردى اتادى. باقىت بەدەلحان «ءداستۇرلى ونەر – ءبىزدىڭ بار تامىرىمىز، جانىمىز، رۋحىمىز، جۇرەگىمىز. تامىرىنان اۋىرعان اعاش بۇتاعىنان ەشقاشان ەمدەلمەيدى. كەز-كەلگەن مەملەكەتتىڭ ەكونوميكاسى، ول ەلدىڭ قاڭقاسى عانا، ال رۋحانياتى، ونەرى – ەلدىڭ جانى. جان بولماعان جەردە، تەك قاڭقا بولادى. قاڭقا قۋدىرلاپ، ىشكى جان-دۇنيەسىنىڭ مازمۇنى جوق بولادى... ءبىزدىڭ ۇلتتىق تەاتر، ءداستۇرلى ونەر نەگە تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى بوساعادا سىعالاپ ءجۇر؟ ال شوۋ نەگە ۇلتتىق تەلەارنالاردىڭ تورىندە ءجۇر؟ سارى التىنداي جينالعان قازىنالارىمىزدىڭ بىردە-بىرەۋى قازىرگى تاڭدا قولعا الىنباعان. ءداستۇرلى ونەر تەاترى باسقا بارلىق تەاترلاردان بيىك بولۋ كەرەك»، – دەپ وي ءتۇيدى. امانكەلدى مۇقان «تەاتردىڭ ءتۇرى كوپ. سانامالاساق ونەردىڭ بار سالاسىن قامتىعان. درامالىق، وپەرا جانە بالەت، كومەديالىق، قۋىرشاق، جاستار، بالالار، مۋزىكالىق، كوشە، بۋففونادا، ساتيرا، ۇلتتىق تەاترلار. سولاردىڭ ىشىندە ۇلتتىق تەاترلار ۇلتتىڭ سالتىن، ساناسىن، ءداستۇرىن، سول حالىق بويىنداعى باسىم ونەر تۇرلەرىنىڭ ۇلگىلەرىن ناسيحاتتايدى... تەاتر بولىپ قۇرىلعان سوڭ، ونىڭ باعىت-باعدارى ايقىندالادى. ول داستۇرگە نەگىزدەلگەن تەاتر بولۋ كەرەك»، – دەيدى. ەركىن شۇكىمان «ونەر مايتالماندارىن دايارلاۋ جولىندا بىلىمگە قاتتى ءمان بەرىلسە ەكەن دەگەن ۇمىتتەمىن... قازاقتىڭ ءداستۇرلى ونەرى تەك بىزگە عانا كەرەك بولعاننان كەيىن، ونى ساقتاپ قالىپ، جالعاستىرۋ دا ءوزىمىزدىڭ قولىمىزدا. «الاتاۋ» ءداستۇرلى تەاترىنىڭ باعىتىنا سايكەس وسىندا ۇسىنىلىپ وتىرعان بارلىق جۇمىستاردى اتقارۋعا بارشامىز كۇش جۇمىلدىرۋمىز كەرەك... سونىمەن قاتار «بابالار ءسوزى» سەرياسىنىڭ 100 تومدىعى ىشىندە ۇلتتىق ونەردى دارىپتەيتىن ماعلۇماتتار جەتەرلىك. Cول كىتاتاردى زەردەلەپ، ءبىرشاما تاماشا تۋىندىلاردى شىعارادى دەگەن ويدامىن. قازىرگى تاڭدا ءداستۇرلى ونەرىمىزدى دارىپتەۋ جولىندا عىلىمي لەكتسيا-كونتسەرتتەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بارشامىزعا ايان»، – دەگەن ويلارىن ورتاعا سالدى. اينۇر قازتۋعانوۆا «قازىرگى زاماندا جارنامانىڭ جاقسى بولۋى وتە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. ەسترادالىق ونەرگە قاراعاندا ءداستۇرلى ونەردە حالىقتى جيناۋ قيىنىراق. ءداستۇرلى تەاتردىڭ وزىندىك اۋديتورياسىن جيناۋ كەرەك. ۇلتتىق ساقتالۋى دا، ونىڭ ارى قاراي جالعاسىن تابۋى دا حالىقتىڭ قولىندا»، – دەيدى.

كونفەرەنتسيا كورەرمەندەرى تىڭ دۇنيەلەرگە قانىعىپ، زور اسەر الدى دەۋگە بولادى.

سونىمەن قاتار مۋلتيمەديالىق ءداستۇرلى مۋزىكا ورتالىعىنىڭ «قازاقتىڭ ءداستۇرلى مۋزىكا ونەرىن قالىپتاستىرعان ۇلى تۇلعالاردىڭ دومبىرالارى» اتتى كورمەسى بولدى.

شارا 31 مامىر – ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن ەسكە الۋ كۇنىنە ورايلاستىرىلعان «كەز بولعان سوڭ كەر زامان» اتتى مۋزىكالىق قويىلىم-كونتسەرتپەن جالعاستى.

قۋانىش جۇمابەكۇلى
PhD دوكتورى،
«الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترى ادەبيەت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى

پىكىرلەر