تۇركيا پرەزيدەنتىنىڭ رەزيدەنتسياسىندا رەسمي دەلەگاتسيا مۇشەلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن پرەزيدەنت رەجەپ تايپ ەردوعان كەلىسسوز وتكىزدى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
سونىمەن قاتار مەملەكەتتەر باسشىلارى عالامدىق جانە ايماقتىق وزەكتى ماسەلەلەردى قاراستىرىپ، حالىقارالىق قۇرىلىمدارداعى ءوزارا ىنتىماقتاستىقتى تالقىلادى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ تۇرىك ەلىندە كورسەتىلگەن قۇرمەت پەن قوناقجايلىعى ءۇشىن رەجەپ تايپ ەردوعانعا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. سونىمەن قاتار باۋىرلاس تۇرىك جەرىنە اياق باسقاندا ءاردايىم ءوز ۇيىمىزگە كەلگەندەي سەزىنەتىندىگىمىزدى، قازاقستان اتاجۇرت بولسا، انادولى ەكىنشى وتانىمىز دەپ بىلەتىندىگىمىزدى جەتكىزدى.
– بۇگىندە تۇركيا ساياسي، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جانە مادەني-گۋمانيتارلىق دامۋدا وراسان تابىستارعا قول جەتكىزدى. وڭىرلىك جانە جاھاندىق ماڭىزى زور ماسەلەلەردى شەشۋدەگى بەلسەندىلىگى مەن تاباندىلىعى ارقىلى الەمدىك ساحنادا لايىقتى ورىنعا يە بولدى. وسى تۇستا، قادىرلى رەجەپ مىرزا، قۋاتتى تۇركيا ەلىنىڭ ارمانىن ارقالاعان ساياساتكەر رەتىندە ەڭبەگىڭىزدىڭ ءاردايىم جەمىستى بولۋىنا تىلەكتەسپىن. تۇركيا – قازاقستاننىڭ ەۋرازيا قۇرلىعىنداعى ەڭ ماڭىزدى ءارى سەنىمدى سەرىكتەستەرىنىڭ ءبىرى. ەلدەرىمىز اراسىنداعى ورتاق تاريح پەن رۋحاني مۇراعا نەگىزدەلگەن قارىم-قاتىناستارىمىز بۇگىندە ورىستەپ، ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك دەڭگەيىندە ىلگەرىلەپ كەلەدى. قازاق حالقىنىڭ «بايلىقتان ارتىق دوستىق بار، دوستىقتان ارتىق بايلىق جوق» دەگەن ۇلاعاتتى سوزدەرى ءسىزدىڭ شىنايى دوسىمىز، تىلەكتەس باۋىرىمىز ەكەنىڭىزدى ايشىقتايدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
قازاقستان پرەزيدەنتى ەكى ەل اراسىنداعى ديپلوماتيالىق قاتىناستارعا 30 جىل تولعانىن اتاپ ءوتىپ، قازىرگى تاڭدا تۇركيا قازاقستاننىڭ جەتەكشى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ بىرىنە اينالعانىن ايتتى.
قاسىم-جومارت توقاەۆ مىزعىماس دوستىققا، تاتۋ باۋىرلاستىق پەن ستراتەگيالىق ىقپالداستىققا نەگىزدەلگەن قازاقستان مەن تۇركيا اراسىنداعى كوپجاقتى بايلانىستاردىڭ قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىنا ارنايى توقتالدى.
– تۇركيا – قازاقستاننىڭ نەگىزگى 5 ساۋدا سەرىكتەسىنىڭ ءبىرى. الىس-بەرىسىمىز جىلدان جىلعا ارتىپ كەلەدى. مىسالى، 2021 جىلى 5 ميلليارد دوللارعا جەتكەن. وسى قارقىندى ازايتپاي، ساۋدا-ساتتىقتى 10 ميلليارد دوللارعا جەتكىزۋىمىز كەرەك. بۇدان بولەك، تۇركيا قازاقستاننىڭ ەڭ ءىرى 10 ينۆەستورىنىڭ قاتارىندا. ەكونوميكامىزعا 4 ميلليارد دوللاردان استام ينۆەستيتسيا قۇيدى. قازاقستاننىڭ تۇركياعا سالعان كاپيتالى – 1 ميلليارد دوللاردان استام. سوڭعى ەكى جىلدا قازاقستاندا 16 ينۆەستيتسيالىق جوبا جۇزەگە اسىرىلدى.
قازىر 10 جاڭا جوبا پىسىقتالىپ جاتىر. قازاقستاندا جاسىل ەكونوميكا، IT-تەحنولوگيا، عارىش، ءوندىرىس سياقتى سالالار تولىق يگەرىلمەگەن. سىزدەردى وسى سالالاردا بىرلەسە جۇمىس ىستەۋگە شاقىرامىن.
ءبىز تۇرىك ينۆەستورلارىنىڭ بارلىق باستاماسىن قولداۋعا جانە ولارعا قولايلى جاعداي جاساۋعا دايىنبىز. مەن ەرتەڭ تۇركيانىڭ ءىرى ينۆەستورلارىمەن كەزدەسەتىن بولدىم. وندا ينۆەستيتسيالىق ىنتىماقتاستىقتى دامىتۋدىڭ جولدارىن تالقىلايمىز. كەزدەسۋدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بىرقاتار كوممەرتسيالىق كەلىسىم-شارتتارعا قول قويىلادى. ولاردىڭ جالپى سوماسى 1 ميلليارد دوللار بولماق، – دەدى قاسىم-جومارت توقاەۆ.
تۇركيا پرەزيدەنتى ەكى ەل اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى جاڭا دەڭگەيگە كوتەرۋگە ءازىر ەكەنىن اتاپ ءوتىپ، قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان رەفورمالاردى قولدايتىنىن ايتتى.
– ءبىز ارىپتەستىگىمىزدى كەڭەيتىلگەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك دەڭگەيىنە كوتەردىك. تۇركيا مەن قازاقستان – ورتاق تاريح، ءتىل، ءدىن جانە مادەني قۇندىلىقتاردان قۋات العان ءارى مىقتى بايلانىس ورناتقان باۋىرلاس مەملەكەتتەر. ءبىز تۇركيا ەلى قازاقستاننىڭ تۇراقتىلىعى مەن تىنىشتىعىنا ەرەكشە كوڭىل بولەمىز. ءسىزدىڭ جاڭا قازاقستاندى قۇرۋ جولىنداعى كۇش-جىگەرىڭىز بەن تاباندىلىعىڭىزدى قۇرمەتتەيمىن. وسى باعىتتاعى اۋقىمدى رەفورمالارىڭىزدى قولدايمىن، – دەدى رەجەپ تايپ ەردوعان.
كەلىسسوز بارىسىندا وڭدەۋ جانە قايتا وڭدەۋ ونەركاسىبى، قۇرىلىس سالاسىنداعى جانە اگروونەركاسىپ كەشەنىندەگى بىرلەسكەن ينۆەستيتسيالىق جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ، كولىك-ترانزيتتىك سەرىكتەستىكتى نىعايتۋ، ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعدارىنىڭ الەۋەتىن تولىق پايدالانۋ ماسەلەلەرى كەڭىنەن تالقىلاندى. تسيفرلاندىرۋ جانە وزىق تەحنولوگيالار، تۋريزم جانە ءبىلىم بەرۋ سالالارىنداعى ءوزارا ىقپالداستىققا نازار اۋدارىلدى. سونداي-اق تۇركيا تاراپىنا ىرگەلى تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ فيليالدارىن قازاقستاندا اشۋعا ۇسىنىس ايتىلدى.
ءسوز سوڭىندا پرەزيدەنتتەر كەلىسسوز ناتيجەلەرىن ەكى ەل اراسىنداعى سان قىرلى قاتىناستاردى كەڭەيتىلگەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك دەڭگەيىنە كوتەرۋدىڭ بىردەن-ءبىر مۇمكىندىگى رەتىندە اتاپ ءوتتى.
كەلىسسوز قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆ پەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى رەجەپ تايپ ەردوعان كەڭەيتىلگەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىك تۋرالى بىرلەسكەن مالىمدەمەگە قول قويدى. سونىمەن بىرگە مەملەكەتتەر باسشىلارىنىڭ قاتىسۋىمەن رەسمي دەلەگاتسيالاردىڭ مۇشەلەرى مىناداي قۇجاتتارعا قول قويدى:
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى جانىنداعى مەملەكەتتىك ارحيۆتەر باسقارماسى اراسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى حاتتاما.
2. قازاقستان رەسپۋبليكاسى اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ اپپاراتى جانىنداعى كوممۋنيكاتسيا باسقارماسى اراسىنداعى باق سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.
3. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى حالىقارالىق قۇرامداستىرىلعان جۇك تاسىمالدارى تۋرالى كەلىسىم.
4. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى كورسەتىلەتىن قىزمەتتەر ساۋداسى تۋرالى كەلىسىمگە تەحنيكالىق تاپسىرما.
5. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى اقپارات الماسۋ ءىسىن ۇيىمداستىرۋ جانە كەدەندىك باقىلاۋ راسىمدەرىن وڭايلاتۋ تۋرالى كەلىسىم.
6. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى جانە جانۋارلار دۇنيەسى كوميتەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى اۋىل جانە ورمان شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى باس باسقارماسى اراسىنداعى ورمان شارۋاشىلىعى سالاسى بويىنشا ءوزارا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.
7. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى وسىمدىكتەر كارانتينى جانە ولاردى قورعاۋ سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم.
8. قازاقستان رەسپۋبليكاسى تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى يندۋستريا جانە تەحنولوگيا مينيسترلىگى اراسىنداعى اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سالالارى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى مەموراندۋم.
9. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى اسكەري بارلاۋ سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى حاتتاما.
10. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى اسكەري ارحيۆتەر، اسكەري تاريح، مۋزەيتانۋ جانە اسكەري جاريالانىمدار سالالارى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى حاتتاما.
11. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى ءبىلىم بەرۋ سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى كەلىسىم.
12. قازاقستان رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگى اراسىنداعى كينەماتوگرافيا سالاسى بويىنشا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم.
13. قازاقستان رەسپۋبليكاسى اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى جاستار جانە سپورت مينيسترلىگى اراسىنداعى جاستار ساياساتى سالاسى بويىنشا ءوزارا تۇسىنىستىك تۋرالى مەموراندۋم.
14. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى مەن تۇركيا رەسپۋبليكاسى قورشاعان ورتا، ۋربانيزاتسيا جانە كليماتتىڭ وزگەرۋى مينيسترلىگى اراسىنداعى قورشاعان ورتانى قورعاۋ سالاسى بويىنشا ىنتىماقتاستىق تۋرالى ءوزارا تۇسىنىستىك مەموراندۋمى.
”ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
