«قازاقتا بازارعا بارىپ، باعىڭدى سىنا» دەگەن ءسوز بار. بازار قاشاندا قايناعان ءومىردىڭ، ساۋدانىڭ، قارجىنىڭ ورداسى بولعان. الماتى قالاسىندا ەلۋدەن استام بازار بار، سونىڭ ىشىندە ەڭ تانىمالى "التىن وردا" بازارى. قالانىڭ وڭتۇستىك قاقپاسىندا ورنالاسقان "التىن وردا" بازارىندا ونداعان مىڭ ساۋداگەر ناپاقاسىن تاۋىپ وتىر.
بۇگىندە 800-دەن استام ساۋداگەر سۋ جاڭا بازارعا كوشىپ، كوڭىلىمىز كونشيتىن بولدى دەپ وتىرعان ساتتە، تاعى دا بەلگىسىزدىككە تاپ بولىپ، ساتسىزدىككە سوعىلعان سىڭايلى. اڭگىمەنىڭ القيسساسىن ارىدان باستاساق. "التىن وردا" بازارىندا قىزمەت ەتەتىن كاسىپكەرلەرگە (ساۋداگەرلەر) جاعداي جاسالماعانى جايلى سانسىز سيۋجەت شىعىپ، بوياۋى كەپكەن سانسىز ماقالا جازىلدى. ساۋداگەرلەر قىستا سۋىق، جازدا قاپىرىق ساۋدا ورىنىندا تۇرىپ، تاۋارىن ساتۋعا ءماجبۇر بولۋدا. تالايى وسىلايشا دەنساۋلىعىن قۇرتىپ الدى. كاسىپكەرگە ەش جاعداي جاسالماعان، الايدا تۇرعان ورنىنىڭ جالعا الۋ قۇنى ۋداي قىمبات. ءتىپتى جىلدار بويى بازار اكىمشىلىگى ءوز مىندەتىنە الىپ، ىسكە اسىرۋعا ءتيىس جولدى دا، بوياۋدى دا ساۋداگەرلەردىڭ قالتاسىنان قارجى جيناپ، جاساپ كەلگەن. ساۋداگەرلەر سولاي دەيدى.
اراعا ۋاقىت سالىپ، ساۋداگەرلەرگە جىلى ورىن، جايلى مەكەن بولار جاڭا نارىق سالىناتىنى بەلگىلى بولدى. ونى «Altyn Orda QazTrade LTD» ىسكە اسىرۋعا ءتيىس ەدى. زاماناۋي جاڭا بازار سالىنىپ، مودەرنيزاتسيالاۋ جۇرەتىنى ايتىلدى. ول ءۇشىن بازاردىڭ بۇرىنعى تۇرعان ورنىن ءسۇرىپ تاستاپ، سول ورىنعا توبەسى جابىق، جىلىتۋ جۇيەسى زامانعا ساي نارىق سالىنۋى ءتيىس ەدى. سولاي بولدى دا. ساۋداگەرلەر ءوز ورىندارىن ءسۇرىپ تاستاۋعا كەلىسىم بەردى، ورنىنا جاڭا نارىقتان ورىن العان ساتتە، ولارعا ءار بۋتيك ءۇشىن 5 پايىزدىق جەڭىلدىك بەرىلەتىنى ايتىلعان. بازاردىڭ بۇرىنعى باسشىلىعى وسىلاي دەپتى. يلانعان جۇرت قۋانا كەلىسىپ، ءالى سالىنا قويماعان جاڭا نارىقتان جايلى ورىن الۋعا كىرىسىپ كەتكەن. ساۋداگەرلەردىڭ ايتۋى بويىنشا بۋتيكتەردىڭ قۇنى شامامەن 18 مىڭ دوللاردان بولعان. جيىنتىعى عيماراتتان ورىن الۋ ءۇشىن 800 قازاق كاسىپكەرى 4 ملرد تەڭگەدەن استام قارجى جيناپ بەرگەن. ءسويتىپ اۋماعى 30 مىڭ شارشى مەتر بولاتىن ەكى قاباتتى بازار قۇرىلىسى باستالىپ كەتتى.
بىراق بازاردا ۇلكەن وزگەرىستەر بولۋدا. باسشىلارى اۋىسىپ جاتىر. ەندى قازاق كاسىپكەرلەرى جاڭا باسشىلىق جاڭا نارىقتان ورىن بەرمەۋى مۇمكىن دەپ كۇدىكتەنەدى.
ءابدىجانوۆا ءاليا ەسىمدى ساۋداگەر بىلاي دەيدى: «قولىمدا قۇجاتىم بار. ءتورت بۋتيگىم سنوسقا كەتتى. بىزگە ەگەر جاڭا بازاردان ورىن الساڭىز ءار بۋتيكتەن بەس پايىز جەڭىلدىك جاسايمىز دەدى. ەسكى باستىقتار سولاي دەدى. الايدا وسى جىلى، ول جەڭىلدىكتەردى الىپ تاستادى. سەندەرگە جەڭىلدىك جوق دەدى. سوندا قالاي؟ ولار ءبىزدىڭ اقشامىزعا بازار سالدى. مەن 18 مىڭ دوللاردان ەكى بۋتيككە 36 مىڭ دوللار تولەدىم. ولار ءار بۋتيككە 5 پايىز جەڭىلدىك بولادى دەدى، دەمەك ەكى بۋتيككە 10 پايىز بولۋى ءتيىس. بۇل دەگەنىڭىز 3.6 مىڭ دوللار دەگەن ءسوز. الايدا كەيىن ول جەڭىلدىكتەردى الىپ تاستادى. ءبىز ماتەريالدى شەتەلدەن الدىق، قىمباتتاپ كەتتى، سوندىقتان جەڭىلدىك جوق دەيدى. وسىلايشا ۋادەلەرىندە تۇرعان جوق. ەندى مىنە مامىر ايىندا كىرۋگە ءتيىس جاڭا بازارعا قاشان كىرەتىنىمىز بەلگىسىز، ءتىپتى كىرمەي قالۋىمىز دا مۇمكىن. بىلايشا ايتقاندا دالادا قالدىق. بۇل ماسەلە شەشىلمەسە، ءبىز پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت توقاەۆقا شاعىمدانامىز. باسقا امالىمىز دا جوق. جىلدار بويى ءبىزدىڭ ماڭداي تەرىمىزبەن تاپقان ادال اقشامىزدى بەردىك قوي. نەسيە الىپ بەرگەندەر دە بار بولار. "التىن ورداعا" ساۋداگەرلەر عوي جان ءبىتىرىپ، مىڭداعان حالىققا جۇمىس بەرىپ وتىرعان».
ساۋداگەر ەلەۋوۆا گۇلشات بىلاي دەيدى: «مەن جاڭا بازارداعى بەس بۋتيككە اقشا سالدىم. جاڭا بازاردىڭ قازىر 95 پايىزى ءبىتىپ تۇر. ەندى بۇنى بىزگە ەكى باستىقتىڭ اراسىندا قالدىرماي، تولىق ءبىتىرىپ، ىشىنە كىرگىزىپ بەرسىن. مەنىڭ وزىمنەن 33 ملن تەڭگە الدى. بىزگە مامىر ايىندا كىرەسىڭدەر دەدى، بىراق سيقى مىناۋ. ءالى تولىق بىتكەن جوق. ال جاڭا باستىقتار بولسا اۋىزبەن كىرەسىڭدەر دەۋدەن ارى اسپاۋدا. بۇل نە سۇمدىق، ماعان اۋىزبەن ايتقان ءسوزى ەمەس، قۇجاتپەن بەكىتىپ بەرسىن».
"التىن وردا" بازارىنىڭ تاعى ءبىر ەسىمىن جاسىرىن ساقتاۋدى ءجون كورگەن ساۋداگەرى كەلەسىدەي پىكىر ءبىلدىردى: «2018 جىلدان بەرى وسىندا جۇمىس ىستەيمىن. بۇرىنعى باسشىلىق 2020 جىلدان باستاپ جاڭا بازار سالامىز دەپ بىزدەن اقشا جيناي باستادى. ەندى مىنە ءۇش كۇننەن بەرى جاڭا باسشىلىق كەلگەن سوڭ، تۇسىنبەۋشىلىكتەر باستالدى. بۇل عيماراتقا قاشان كىرەمىز، قانداي شارتپەن كىرەمىز، ونىڭ بارلىعى تۇسىنىكسىز بولىپ تۇر. جاڭا باسشىلىق ءجونىن بىلمەيدى، ناقتى ايتپايدى. وسىلايشا جاڭا بازار بەلگىسىز بولىپ تۇر. قانشا جىل سۋىق، تۇك جاعداي جاسالماعان بازاردا تۇردىم. جاڭا بازارعا كىرەمىز دەگەن ساتتە، وسىنداي بەلگىسىز كۇيدە تۇرمىز. مەن ءوزىم جيىرما ميلليون تەڭگەدەن استام قارجى بەردىم. ءالى بەرەشەگىم بار. جىل سايىن ءبولىپ، 4-5 ميلليوننان بەرىپ وتىردىم», - دەيدى.
راسىمەن جاڭا بازاردىڭ قۇرىلىسى ءالى ءجۇرىپ جاتىر. الايدا تولىق بىتپەگەن. بازاردىڭ جاڭا باسشىلىعىنىڭ وكىلى بولسا «ەشكىمنەن قوسىمشا قارجى المايمىز، كىم اقشاسىن بەردى، ولاردىڭ بارلىعى دا ءوز ورنىن الادى» دەيدى. دەگەنمەن ساۋداگەرلەر جاڭا باسشىلىقتىڭ بۇل سوزىنە سەنىم ارتپايدى. 800 قازاق كاسىپكەرى جىلدار بويى جيناعان ميلليوندارىمىز جەلگە ۇشىپ، دالادا قالامىز با دەپ الاڭداپ وتىر.
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
