الەمدە كۇن سايىن، ءتىپتى ساعات سايىن جاڭا دەرەك، جاڭا اقپارات پايدا بولۋدا. جاڭا دەرەك ءار ءتۇرلى بەرىلۋى مۇمكىن. ءبىرى سۋرەت تۇرىندە بەرىلسە، ەكىنشى ءبىر دەرەك سانداردى سويلەتەدى. ساندار ول شەكسىز، كەز –كەلگەن وقيعادا ورىن العان ساندىق اقپاراتتاردى ساناعاندا شاتاسىپ كەتۋىڭ مۇمكىن. سوندىقتان وسى سانداردى سارالاپ، سۇزبەدەن وتكىزىپ، جالپاق تىلمەن حالىققا ءتۇسىندىرىپ جۇرگەن ماماندارىمىز جەتەرلىك. ولاردىڭ تاڭداعان باعىتى داتا جۋرناليستيكا، ياعني كولەمى ۇلكەن اقپاراتتى زەرتتەپ، اناليزدەۋ ارقىلى وقيعا تابۋ، ءاربىر ساننىڭ ماعىناسىن اشۋ ارقىلى اقپارات تاراتۋ. قازىردە قوعامعا اۋاداي قاجەت جانە بولاشاعىنان كوپ ءۇمىت كۇتتىرەتىن ماماندىقتاردىڭ ءبىرى رەتىندە باعالانۋدا.
مەنىڭ ويىمشا داتا جۋرناليست بولۋ وڭاي ەمەس. داتا جۋرناليست بولۋ ءۇشىن ۇقىپتىلىق كەرەك. بۇگىنگى قوعامدا ينتەرنەتتى وزەن ارناسى دەپ الساق. بۇل ينتەرنەت وزەنىنە جۇزدەگەن، ءتىپتى مىڭداعان سالا ارقىلى اقپارات قۇيىلىپ جاتىر. ول اقپاراتتىڭ قايسىسى جالعان، قايسىسى اقيقات ەكەنىنە كوز جەتكىزۋ كەرەك. سوندىقتان داتا جۋرناليست بولامىن دەسەڭىز ۇقىپتىلىق تانىتىپ اقپاراتتىڭ شىنايىلىعىنا كوز جەتكىزىپ العانىڭىز ءجون. ەندىگى ءبىر ماسەلە داتا جۋرناليست بولۋ ءۇشىن شىدامدى جانە كەزەڭ – كەزەڭمەن ۇيىمداستىرۋ قابىلەتىڭىز بولۋى كەرەك. ءبىرىنشى اقپارات جيناماس بۇرىن نە تۋرالى جازاتىنىڭىزدى ويلانىپ الدىمەن قاڭقاسىن قۇراپ الۋ قاجەت. كەلەسى كەزەكتە تاقىرىپقا قاتىستى دەرەكتەر جينايسىز، ودان كەيىن وعان وزگەرىس ەڭگىزەسىز، ەسەپتەيسىز، ناتيجەسىندە ءساتتى، كەزەڭ – كەزەڭىمەن ۇيىمداستىرىلعان دەرەك پايدا بولادى. بۇل دەرەك ساپالى قۇراستىرىلىپ جاسالعان كولىك سياقتى ءوتىمدى جانە قاراپايىم قاۋىم كوپ قولداناتىن، اۋىزىنان تاستاماي ايتىپ جۇرەتىن بولادى. ال كەزەڭسىز، ۇيىمداستىرۋسىز پايدا بولعان دەرەك بولسا، ول ساپاسىز، وتىمدىلىگى تومەن، ءجۇرىسى ۇزاققا بارمايتىن كولىك سەكىلدى بولادى. قاراپايىم قاۋىمنىڭ دا تەرىس پىكىرىنە ىلىنەتىن بولادى. ەگەر ءسىزدىڭ بويىڭىزدان جوعارىدا اتالعان قابىلەتتەر بار بولاتىن بولسا ءسىز داتا جۋرناليست بولۋعا ءبىر قادام جاقىن تۇرسىز.
جۋرناليست بولۋ وڭاي ەمەس، ونىڭ ىشىندە داتا جۋرناليست بولۋ ءتىپتى قيىن. ساۋاتتى جازا الساڭ، ۇقىپتى ءارى شىدامدى، ىزدەنىسكە جانىڭ قۇمار بولاتىن بولسا، كەز – كەلگەن دەرەكتەن، ساننان، سۋرەتتەن وقيعا، بەينە كورىپ، ونى ءتۇرلى باعىت ارقىلى شەشىم ۇسىنا الاتىن بولساڭ، سونىمەن قاتار ينفوگرافيكا، ۆيزۋاليزاتسيالاۋ سىندى جاڭا فورماتتا بەرۋ تاسىلدەرىن جوعارىدا اتالعان قابىلەتتەرمەن ۇشتاستىرا الساڭ سەنەن اسقان داتا جۋرناليست جوق دەپ ويلايمىن. بىراق تا ءبىر ادام ساۋاتتى جازعانىمەن جاڭا فورماتتاردى يگەرمەۋى مۇمكىن. ەندى ءبىر ادام جاڭا فورماتتاردى بىلگەنىمەن، جازۋعا شورقاقتاۋ بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان بىلىكتى، ساپالى داتا جۋرناليست بولۋ ءۇشىن ۇزاق تاجىريبە مەن 100 پايىز ەڭبەك كەرەك. ۇيرەنگەن، وقىعان، نيەتى بار ادامعا قاي سالا بولماسىن، جۇرەگى قالاپ تۇرسا، قيىندىق سوقتىرمايدى.
سوندىقتان بۇل ماماندىق بولاشاقتىڭ ماماندىعى جانە دە ءالى دە تالاي ادامنىڭ تاڭداۋى، سۇرانىسى بولارى حاق.
سوفيا احمەتجانوۆا،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
