اسا مارتەبەلى سەنتيمەنتاليزم نەمەسە تاعى دا "امرە" تۋرالى

2821
Adyrna.kz Telegram

"امرەنى" كوردىك...كينوزالدا ادامدار كوپ بولدى. نەمەرەسىن ەرتكەن اجە ءجۇر. كەمپىرىن قولتىعىنا قىسقان اتا ءجۇر... دەنى جاستار. ءبارىنىڭ كوزىندە ءۇمىت! ءبارى سەرگەك، ءبارى ىنتالى تۇلعاسىنىڭ ەكرانداعى بەينەسىن كورۋگە...
فيلم باستالدى.
اپامنىڭ دا، اتامنىڭ دا، ونىڭ كىشكەنە نەمەرەسىنىڭ دە ءۇمىتى ءبىر تومەندەگەن جوق! ىنتاسى ءبىر تۇسكەن جوق! امرەنى قولداپ وتىردى، قىلپ ەتسە قولپاشتاپ وتىردى... اتتارى بايگەگە تۇسكەندەي قوپاڭداپ وتىردى!
اينالايىندارىم-اي...
بىراق كەشىرىڭىزدەر، اتام، اپام، جاس ورەندەرىم، فيلم جوق ەدى. ۇلت جوق ەدى فيلمدە. امرە بولماسا، ەل كۇتكەن، ەل ساعىنعان، ەل جادىندا جاقۇتتاي جاسىرعان بەينەلەرى - امىرە ءدۇلدىل جوق ەدى!
ەكرانا ءدال ءبىر سەڭ سوققان بالىقتاي پاريج كوشەلەرى مەن "بۇلت باسقان كاباكتاردا" سەندەلگەن امرە جۇرگەن-ءتىن. فيلمنەن نە تاريحي شىندىق نە كوركەم شىندىقتىڭ ءىزىن دە تابا المايسىز. دومبىرانى دۇرىستاپ ۇستاي دا المايتىن امرە ءۇش بالانىڭ الدىندا ءان ايتىپ تۇرادى دا بىردەن "فەودوليزمنەن سوتسياليزمگە ءجۇن ءتۇتىپ وتىرىپ ءوتىپ كەتكەن" د. يسابەكوۆتىڭ كەيىپكەرىندەي پاريجگە ءوتىپ كەتەدى. ەلسىز جەردەگى باسقۇرمەن الەمىشتەنگەن[!] كيىز ءۇدىڭ ىشىندە سوستيىپ تۇرعان ەكەۋ "شاقىرتۋدى" تالقىلايدى. سوستيىپ تۇرعاندا بايقاماپپىز، كيىز ءۇيدىڭ ىشىندە شوشايىپ وتىرعان تاعى ەكى-ءۇش ايەل بالاسى بار ەكەن... كىم ەكەنى بەلگىسىز، ءۇن-ءتۇن جوق. سويلەۋ جوق، مەڭزەۋ جوق... ءتىل قاتسا بىردەڭەنى بۇلدىرەتىنىن شەتەلدىك رەجيسسەر قاسقا بىلەدى-اۋ... وسىمەن قازاق ءدۇلدىلىنىڭ ءوز ەلىندەگى بەينەسى ءتامام... امىرەنى - امىرە ەتكەن ءوزىنىڭ التىن بەسىگى - ەلى ەمەس پە ەدى؟ ول مۇندا اشىلا، كەڭ كورىنىس تاپپاعانى نەسى؟ اي-اي... تۇسىنىكتى.
شىعارمانىڭ دراماتۋرگياسى قارابايىر سحەمالىق ادىسپەن شەشىلە سالعان. امرە پاريجگە جول تارتايىن دەپ جاتقاندا وعان كگب-نىڭ قىزمەتكەرى كەلىپ: "امرە، ءسىز قازاق دالاسىندا وسكەن نادانسىز عوي"-دەيدى. سويتەدى دە وپ-وڭاي شىعارمانىڭ لوگيكالىق شيەلەنىسۋىن كۇتپەي، بىردەن كەيىپكەرلەرىن اق پەن قاراعا ءبولىپ قويا بەرەدى.
پاريجە بارعاندا دا ورىس ءانشىسى "جاعىمسىز كەيىپكەردەن": "كيىم كيىسىڭىزگە قاراعاندا جابايى ەكەنىڭىز اڭعارىلادى"- دەگەن سىڭايدا ءسوز ەستيدى. ءسويتىپ سحەمانىڭ ۇستىنە سحەما جامالىپ، سونىڭ زاڭدىلىعىنا ساي جاداعاي، ءالسىز، قيسىنسىز كۇرەس باستالادى...
فيلمدەگى مۇستافا شوقاي بەينەسى تاپ ءبىر ەلەس سياقتى. تۇراعى جوق، تۇرلاۋى جوق، دوسى جوق، جاقىنى جوق... بيوگرافياسى ءام جوق... ونى قايراتكەر ەكەنىنەن حابارى جوق بىرەۋ بولسا نە ىستەپ جۇرگەن جان دەپ باسى اڭكى-تاڭكى بولار ەدى. جالت ەتىپ كوشەدە پايدا بولا كەتەدى، جالت ەتىپ زالدا پايدا بولا كەتەدى، جالت ەتىپ عايىپ بولادى...
بىراق ونى ويناعان اكتەر[ەركەبۇلان دايىروۆ] جۇرتشىلىقتىڭ جۇرەگىنە جىلى ءتيدى. نەسىمەن؟ قازاقى كوزقاراسىمەن!
فيلم تۋرالى ايتا بەرسەم، كەمشىلىك شۇبالىپ شىعا بەرەدى... شارشايمىن.
ءوز ەلىنىڭ ۇلانى تۇسىرۋگە ءتيىستى ءفيلمدى، ءوز ەلىنىڭ ۇلانى تانۋعا ءتيىستى تۇلعانى جۇرەگى شىم ەتپەي ءزاۋ-زاتىمەن شەتەلدىك اتى بەيمالىم رەجيسسەرعا ارقالاتىپ جىبەرگەن ء"جۇن بىلەكتىلەردىڭ" بۇل قىلىعىنا نە دەيىن؟
مەن فيلم تۋرالى جازعىم كەلمەگەن.
مەن كورەرمەن تۋرالى جازعىم كەلگەن.
ءبىز كورەرمەندى ايامايمىز!
ءبىز كورەرمەندەرىمىزدى اداستىردىق!
ءبىز ەلىمىزدەگى ساۋاتتى، اقجارما كورەرمەندەرىمىزە ون جىل كولەمىندە ءۇندىنىڭ "انانديىن" تاماشالاتتىق. تۇرىكتىڭ تاعى بىردەمەسىن تاماشالاتتىق. كارىستىڭ تاعى بىردەمەسىن... اسىرەسە "اناندي" قۇرتتى. كورەرمەندەرىمىز اداستى. كورەرمەندەرىمىزدى سەنتيمەنتاليزم بيلەپ الدى. سەنتيمەنتاليزم - قاۋىپتى قۇبىلىس. سەنتيمەنتالدى ادام - قاۋىپتى ادام. سەنتيمەنتال جۇرەگىن بيلەگەن ادام اق پەن قارانى، وڭ مەن سولدى اجىراتۋدان قالادى. ول ءۇشىن ۇلتتىق ونەر، ۇلتتىق ۇستانىم، ءتىلىڭنىڭ قۇنى بەش تيىن! الگى سەزىم بويىن بيلەگەن جاندا كوركەم قيسىن، تاريحي قيسىن، تۇرمىستىق قيسىن دەگەن ۇعىم بولمايدى، ەڭكىلدەپ جىلاپ، كوزى جاسقا شىلانىپ وتىرا بەرەدى، بولدى! جادى كونەرەدى، ساناسى توپاستانادى.
"سەنتيمەنتالنوست - ەتو ەموتسيونالنىي پروميسكۋيتەت ليۋدەي، نە سپوسوبنىح س كاكيم ليبو چۋۆستۆام"- دەيدى داڭقتى امەريكاندىق جازۋشى، دراماتۋرگ، كينورەجيسسەر نورمان مەيلەر. ماسقارا عوي؟
سول سەنتيمەنتاليزممەن سۋارىپ جانىن ابدەن قۋارتىپ، شولدەتكەن جانداردى ءتۇرلى بۋدان فيلممەن تاعى جۇلمالاپ قينايتىنىمىز قالاي؟ جەتتى عوي ەندى؟
ءوز فيلمدەرى، ۇلتتىق فيلمدەرى قانداي بولۋ كەرەكتىگىن اجىراتۋدان قالىپ بارادى كورەرمەندەرىم! ءارى-ءسارى كۇيگە ءتۇستى اينالايىن، كورەرمەنىم!
كەشىرىڭىزدەر...


دانيار سالامات، 

فب-داعى پاراقشاسىنان

پىكىرلەر