كۇنى كەشە قر قورعانىس سالاسىندا ەلەۋلىوزگەرىستەر ورىن الدى. مۇرات بەكتانوۆ قىزمەتىنەنبوساتىلىپ, رۋسلان جاقسىلىقوۆ مينيستر بولىپجاڭا لاۋازىمدى يەلەندى.
الايدا وعان دەيىن قر پرەمەر-ءمينيسترى ءاليحان سمايىلوۆ ۇكىمەتوتىرىسىندا بارلاۋ قۇرىلىمدارى مەن قارۋلىكۇشتەردى دايىنداۋ بويىنشا جاڭا رەفورمالارجاساۋدى تاپسىرعان ەدى.
اسىرەسە اسكەريقىزمەتشىلەردىڭ تابىسىن ارتتىرۋ, اسكەردى قارۋ-جاراقپەن, تەحنيكامەن, كولىك اۆياتسياسىمەنجاراقتاندىرۋ ماسەلەسىنە ەرەكشە نازار اۋداردى. سەبەبى ەلدە سوقىر ۇرەي تۋدىرعان قاقتىعىستانكەيىن قالاي دا قر-نىڭ قورعانىس قابىلەتىن نىعايتۋكەرەك ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
ەل باسىنا كۇن تۋسا, قولىنا قارۋ الىپ, مايدان شەبىنىڭ الدىڭعى قاتارىندا تۇراتىن قازاقتىڭقايسار اسكەرى بار. ءتىپتى سوڭعى كەلەڭسىز جاعدايلارتۋىنداعان ۋاقىتتا سول جاۋىنگەرلەر باسىن تاۋعا, تاسقا دا سوعىپ, كۇنى-ءتۇنى ەل تىنىشتىعىنكۇزەتۋمەن بولدى.
وكىنىشكە وراي, اجالدىڭقۇشاعىندا كەتكەندەر دە جوق ەمەس. ەر ەسىمى - ەل ەسىندە, دەگەنمەن اپتالداي ازاماتتاردى جەرقوينىنا تاپسىرعانىمىز وكىنىشتى ورتەيدى. حالىقاراسىندا "ءبىز ىشتەن شىققان شۇبار جىلاندارعاءوزىمىز توتەپ بەرە المايمىز, ەندەشە سىرتتان كەلگەنجاۋدان قالاي قورعانباقپىز?" دەگەن قاۋەسەتتەر دە تاراپ ءجۇر.
مۇمكىن ءبىز كوپ نارسەدەن حابارسىزشىعارمىز. سونىمەن قازاقستاننىڭ قارۋلىكۇشتەرى تۋرالى ءسىز بەن ءبىز نە بىلەمىز?
قارۋلى كۇشتەردىڭ قاتارىنا ءبىر ەمەس بىرنەشەمەكەمەلەردىڭ كىرەتىنى بەلگىلى. بۇل قۇرىلىم اسكەريباسقارۋ ورگاندارى, قارۋلى كۇش تۇرلەرى, ارنايىدايىندىقتان وتكەن اسكەرلەر, تىل جانە اسكەري وقۋورىندارى, عىلىمي مەكەمەلەردەن تۇرادى.
العاشىندا وسىنداي جۇيە بولعانىمەن, كەيىننەنۇلكەن وزگەرىس ەنگىزىلدى. ءسويتىپ قورعانىسمينيسترلىگىنە ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ىشكىاسكەرلەرى, رەسپۋبليكالىق "ۇلان" ، ۇلتتىققاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ شەكارا قىزمەتى, اۋماقتىقجانە ازاماتتىق قورعانىستى باسقاراتىن ورگانداردا ەنگىزىلدى.
اتالعان اسكەريلەردىڭ باستى مىندەتى«قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قورعانىسى مەن قارۋلى كۇشتەرى تۋرالى» قر زاڭىنىڭ 5-تاراۋ 18-تارماعىندا تايعا تاڭبا باسقانداي كورسەتىلگەن. ولار اگرەسسيا تۋىنداعان جاعدايدا تويتارىسبەرۋگە, ەل ەگەمەندىگىن قورعاۋعا, اۋماقتىقتۇتاستىقتى ساقتاۋعا, ءتىپتى اۋە كەڭەستىگىن كۇزەتۋگەجانە قر بەكىتكەن حالىقارالىق شارتتارداعىمىندەتتەردى ورىنداۋعا ءتيىستى.
بۇل سوعىس قاۋپىتۋىنداعان جاعدايدا جەدەل جۇزەگە اساتىنارەكەتتەر. بىراق بۇل قارۋلى كۇشتەر ەلدە حاوس ورناعان جاعدايدا عانا ءوز قىزمەتىن اتقارادىدەگەندى بىلدىرمەيدى. بەيبىت كەزەڭدەگى باستىفۋنكتسياسى جاۋىنگەرلىك دايارلىقتى قامتاماسىزەتۋ, مەملەكەتتىك شەكارانى كۇزەتۋ, ماڭىزى بار اسكەري نىسانداردى باقىلاۋدا ۇستاۋ, كەز كەلگەنقيىن جاعدايدا باتىل ءىس-قيمىل جاساۋ, وزگە دە ءتۇرلىوپەراتسيالارعا قاتىسۋ سياقتى فاكتورلاردىقامتيدى.
قازاقستان تاۋەلسىزدىك الىپ, ءتۇرلى داعدارىستارداندەمىگىپ شىققانىمەن, ءبىر كەزەڭدەرى گەوساياسيجاعدايىمىزدا ۇلكەن قيىندىقتار بولدى. ماسەلەن, شەكاراعا تاياۋ ماڭداعى قاقتىعىستار, ەكسترەميستىكتوپ وكىلدەرىنىڭ شابۋىلى. وسىندايپروبلەمالاردان اينالىپ ءوتۋ ماقساتىندا 2007 جىلى 27 ناۋرىزدا قر پرەزيدەنتىنىڭ جارلىعىمەنجاڭا اسكەري دوكترينا بەكىتىلگەن ەدى.
اسىرەسە, قارۋلى جانجالداردىڭ الدىن الۋ جانە ونى بولدىرماۋ, اسكەري قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ, اسكەري كۇشتەردى دامىتۋ, ساياسي, ديپلوماتيالىق, الەۋمەتتىك, ەكونوميكالىق, اقپاراتتىق, قۇقىقتىققاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ باعىتىنداعىقابىلدانعان بۇل ەڭ دۇرىس شەشىم بولاتىن. 2003 جىلدان باستاپ قۇرلىق كۇشتەرىنىڭ وڭىرلىكقولباسشىلىقتارى قۇرىلدى.
قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ورنالاسقان اسكەري بولىمشەلەر, بريگادالار بىرنەشە ورتالىققا بىرىكتىرىلدى. "استانا" وڭىرلىك قولباسشىلىعى - قر جوعارعى باس قولباسشىسى ستاۆكاسىنىڭ رەزەرۆى. ول اقمولا, قاراعاندى, قوستاناي, سولتۇستىك قازاقستانوبلىستارىنىڭ اكىمشىلىك شەكاراسىندا ورنالاسقان.
شتابى قاراعاندىدا ورىن تەپكەن. "شىعىس" وڭىرلىك قولباسشىلىعى شىعىس قازاقستان مەن پاۆلودار ايماقتارىنىڭ شەكاراسىن قامتيدى. شتابى سەمەيدە. باتىس قازاقستان, اتىراۋ (شتاب ورنالاسقان قالا), اقتوبە, ماڭعىستاۋايماقتارىنىڭ شەكاراسى "باتىس" وڭىرلىكقولباسشىلىعىنا قارايدى. ال سوڭعى وڭىرلىكقولباسشىلىق "وڭتۇستىك" دەگەن اتاۋعا يە. ولقازاقستاننىڭ كيەلى تۇركىستان, جامبىل (شتاب), الماتى، قىزىلوردا قالالارىنىڭ شەكاراسىنداورنالاسقان. ولاردىڭ ارقايسىسىنىڭ قۇرامىنابەلگىلەنگەن اۋماقتاعى مەحانيكالاندىرىلعان, راكەتالىق, ارتيللەريالىق, ينجەنەرلىك, تانك بريگادالارى, جەكە بارلاۋ پولكىلەرى, موتواتقىشباتالوندەرى كىرەدى.
قازاق جاۋىنگەرلەرىن قارۋ-جاراقپەن قامتاماسىزەتۋ 99 ارنايى مامانداندىرىلعان كومپانيالاردىقامتيتىن 10 لوگيستيكالىق بازا مەن 9 بارلاۋپوليسىنە جۇكتەلگەن. سونىمەن قاتار ۇكىمەتتاراپىنان جىل سايىن ۇلكەن كولەمدە قارجىءبولىنىپ وتىرادى. مىسالى, ءبىر كەزەڭدەرى 3 ملرد تەڭگەگە ءپورتاتيۆتى سپەترومەتلەردىڭ جيىنتىعى, كپو-1م ۇلگىلەۋ جيناقتاعىشتارى, بيولوگيالىقزاتتاردى تابا الاتىن جاڭا زاماناۋي قۇرالدارساتىپ الىنعان. سوندىقتان قازاقستاندا قازىرگىتاڭدا سۇيرەتىلەتىن ارتيلەريادان باستاپجىلجىمالى زەڭبىرەكتەر, دۇركىن ارتيللەريا، تاكتيكالىق زىمىران كەشەندەرىنە دەيىن بار. قازاقستان قورعانىس الەۋەتى جونىنەن الەم بويىنشا52-ورىندى يەمدەنەدى, ال تۇراقتى اسكەر سانى بويىنشا 70-ورىنعا جايعاسقان.
جوعارداعى اسكەريونىمدەردەن بولەك قورعانىس كۇشتەرىن جوعارعىدەڭگەيدەگى تەحنيكامەن تولىقتاي جابدىقتايتىننەگىزگى ءۇش الىپ كاسىپورىن بار. ولار: قازاقستانپاراماۋنت ينجينيرينگ، ەۋروكوپ قاز. ينجينيرينگ، گرانيت-تالەس ەلەكترونيكس. ءبىرىءبىزدىڭ اسكەرلەردى بارىس, نوماد، ارلان اتاۋىمەنبەلگىلى بروندىق كولىكتەرمەن, ال ەكىنشىسى ەس-145 تىكۇشاقتارىمەن, ءۇشىنشىسى راديولوكاتسيالىقتەحنيكامەن قامتاماسىز ەتەدى.
1998 جىلى 1 ماۋسىمدا قر اۋماعىندا اۋە قورعانىسكۇشتەرى قۇرىلدى. ونىڭ دا بەلگىلەنگەن وزىندىكماقساتتارى مەن جاۋاپكەرشىلىگى بار. ولار ەلىمىزدىڭاۋە شەبى قورعانىسىن قامتاماسىز ەتىپ, اسكەري, مەملەكەتتىك جانە الەۋمەتتىك نىسانداردى اۋەشابۋىلىنان قورعاپ, قر قارۋلى كۇشتەرىنىڭ وزگە دە قۇرىلىمدارىنا اۆياتسيالىق كومەك كورسەتۋگەمۇمكىندىك بەرەدى. ءدال وسىنداي وزدەرىنە جۇكتەلگەنمىندەتتى ابىرويمەن اتقاراتىن اسكەري-تەڭىزكۇشتەرى دە قازاقستاندا جۇمىس ىستەيدى.
قىسقاسى, ەلىمىزدەگى قورعانىس سالاسىنىڭ قاناتىقاتايىپ كەلەدى. جاۋىنگەرلەرى باتىل, قورعانىسىمىقتى ەلدى جاۋ دا، داۋ دا الا المايدى. الداعىۋاقىتتا ءالى تالاي رەفورمالاردىڭ جاسالاتىنىناجانە جۇزەگە اساتىنىنا كامىل سەنەمىز. ۇلتشىلەمەس ۇلتجاندى, قايسار, قايراتتى, ەل تىنىشتىعىنكۇزەتۋگە دايىن جاستارىمىز امان بولسىن دەپتىلەيىك!
ايجان سىلانوۆا
