بەسىنشى ءساۋىر جۇلدىزىندا قازاقتىڭ قايتالانباس عاجايىپ ءانشىسى امىرە قاشاۋباەۆتىڭ قيىن-شىرعالاڭ تاعدىرى جايلى باياندايتىن «امىرە» اتتى ۇلكەن كينوجوبا قالىڭ قاۋىمعا جول تارتادى. ءفيلمنىڭ بۇدان ءۇش كۇن بۇرىن استانادا وتكەن جابىق كورسەتىلىمى كاسىپقوي ماماندار تاراپىنان اسا ءتاۋىر باعالانعانى بەلگىلى.
ترەيلەر كورەرمەندەرگە جارقىن دا ساپالى عاجاپتارىن مولىنان ۇسىنباق. وسى تۇرعىدان العاندا قازاقستاننىڭ مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن قاناتتانعان «قازاقفيلم» «رۋحاني جاڭعىرۋ» ستراتەگياسىنا قاپىسىز ۇيلەسكەن كۇردەلى دە مەرەيلى جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جولىندا از كۇش-جىگەر جۇمساماعانى بايقالادى. جوباعا كامەرادان تىس ءارى سونىڭ الدىندا دا جۇمىس ىستەگەن باتىستىق كاسىبيلەردىڭ قاتىسۋى وسىنى ايعاقتايدى.
بۇعان دەيىن بىرقاتار قىزعىلىقتى فيلمدەر ء(وز باسىم «اناعا اپارار جول» جانە «رايونى» ءفيلمىن ءبولىپ اتاپ ەدىم) تۇسىرگەن كارتينانىڭ باس پروديۋسەرى اليدار وتەمۇراتوۆ باسقاراتىن «Dar-Play» كومپانياسىنىڭ جوباعا قاتىسۋى ەلەۋلى كينوونىمىن كۇتۋگە نەگىز بولعانداي. ءفيلمدى ءتۇسىرۋ كەزىندە تانىمال مۋزىكاتانۋشى جارقىن شاكارىم كەڭەسشىلىك قىزمەت اتقارعان. سوڭعى قىرىق جىلدا ءا.قاشاۋباەۆ تاعدىرىنداعى كوپتەگەن بەيمالىم دەرەكتەردى بىلگەنىمىز ءۇشىن ناق وسى ونەرتانۋشىنىڭ ىزدەنىستەرى مەن جاريالانىمدارىنا قارىزدارمىز.
ءبىزدىڭ ۇمىتتەنگەنىمىزدەي، كارتينانىڭ ءساتتى پروكاتىنا دايىندىقتىڭ قۇرامداس بولىگى رەتىندە، جوباعا قاتىسۋشىلار وتكەن جىلى «امىرە پاريجدە» اتتى، بەزەندىرىلۋى دە، مازمۇنى دا تاماشا كىتاپتى ۇسىنعان ەدى. البەتتە، بۇل باسىلىمنىڭ حح عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى اسا كورنەكتى قازاق ءانشىسىنىڭ باعا جەتكىزسىز مۇراسىن كوپشىلىككە تانىتۋ ىسىنە قوسىلعان كەزەكتى ۇلەس ەكەندىگى ءسوزسىز.
ءسىرا، كينوفيلمنەن 1925 جىلعى وقيعالاردى سيپاتتاپ سۋرەتتەۋدەگى قۇجاتتىق قاساڭ دالدىكتى كۇتۋ ارتىقتاۋ بولار. ەگەر امىرەنىڭ مۇستافا شوقايمەن كەزدەسۋ دەرەگى كەڭەستىك مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىك ورگاندارىنىڭ مۇراعاتتىق قۇجاتتارىمەن راستالسا، قازاق ءانشىسىنىڭ اتاقتى سازگەر دجوردج گەرشۆينمەن تانىسۋى، مەنىڭشە، ستسەناريشىنىڭ باتىل دا ءساتتى قيالىنىڭ جەمىسى بولىپ تابىلادى.
شىن مانىندە دە امەريكاندىق ونەر يەسى 1920 جىلداردىڭ ورتاسىندا ءومىرىنىڭ بىرنەشە جىلىن پاريجدە وتكىزگەن. امىرەمەن كەزدەسە قالسا، بالكىم، ول ونىمەن ورىسشا دا سويلەسە الار ەدى. سەبەبى، گەرشۆيننىڭ اتا-اناسى نيۋ-يورككە رەسەي يمپەرياسىنان قونىس اۋدارعان، اكەسى – سانكت-پەتەربۋرگتەن، شەشەسى – ۆيلنيۋستان. الايدا، دج. گەرشۆيننىڭ پاريجگە ءبىرىنشى ساپارى، عالامتور مالىمەتتەرىنە قاراعاندا، 1926 جىلعا سايكەس كەلەدى. قايتالاپ ايتار بولساق، ستسەناريشىنىڭ وسىنداي كەزدەسۋدى ويلاپ تابۋعا تولىق حاقىسى بار. كينونىڭ كوركەم اتانۋى سوندىقتان.
بۇل كارتينانىڭ ءوز كوڭىل كۇيىمە ەرەكشە اسەر ەتكەنىن ايتۋىم كەرەك. فرانتسيا استاناسىنا ءۇش اي بۇرىن ديپلوماتيالىق قىزمەت بابىمەن كەلگەن مەن 1925 جىلعى دۇنيەجۇزىلىك كورمە بارىسىندا ءا.قاشاۋباەۆتىڭ ونەر كورسەتۋىمەن بايلانىستى جەرلەردى ارالاپ كورۋگە مۇمكىندىك الدىم. ارينە، ول ورىنداردى قالانىڭ كوپتەگەن باسقا قوناقتارى دا كوردى. ويتكەنى، پاريجدەگى دۇنيەجۇزىلىك كورمەلەر ءداستۇرلى تۇردە سەنا وزەنىنىڭ قوس قاپتالىنداعى ۇلكەن ساياباق اۋماعىندا، اتاقتى ەليسەي القاپتارى داڭعىلى باستالاتىن كەلىسىم الاڭى مەن ناپولەون ءمايىتى تىنىم تاپقان مۇگەدەكتەر ءۇيىنىڭ ارالىعىندا ءوتىپ ءجۇردى.
وسى ارادا 1900 جانە 1925 جىلدارداعى كورمەلەردە ورتالىق پاۆيلون قىزمەتىن اتقارعان ۇلكەن ساراي (گران-پالە) ورنالاسقان. دالىرەك ايتقاندا، سوڭعىسى، زاماناۋي تەرمينولوگياعا سايكەس امبەباپ ەمەس، بارشامىزدىڭ جادىمىزدا جاتتالىپ قالعان استاناداعى ەكسپو-2017 سياقتى، مامانداندىرىلعان حالىقارالىق كورمە بولدى. سوعان قاراماستان، ول ءوز ونجىلدىعىنداعى اسا ءىرى حالىقارالىق ءىس-شارالاردىڭ قاتارىنا كىرىپ، حح عاسىرداعى دەكوراتيۆتىك ونەر مەن ساۋلەتتىڭ دامۋىنا ۇلكەن ىقپالىن تيگىزدى، «ار-دەكو» مانەرىنىڭ شىرقاۋ شىڭىن ايگىلەپ، «كونسترۋكتيۆيزمنىڭ» اسقاقتاۋى باستالعانىن پاش ەتتى.
1925 جىلى «پاريج اپتالىعىندا» امىرەنىڭ انشىلىگى تۋرالى شىققان ماقالا ترەيلەردەن العان اسەرىم مەنىڭ 1925 جىلعى شىلدەدەگى فرانتسۋز ءباسپاسوزىنىڭ «تىگىندىلەرىن» ىزدەستىرىپ، ولاردان امىرەنىڭ وسىندا بولۋى تۋرالى اقپارات-حابارلاردى تابۋىما قوزعاۋ سالدى. وسى ماقساتپەن مەن فرانتسيانىڭ ۇلتتىق كىتاپحاناسىنا جازىلۋعا ۇيعاردىم.
«پاريج اپتالىعى» باسىلىمىنان ءا.قاشاۋباەۆتىڭ ونەر كورسەتۋلەرىنە بايلانىستى لەبىزدەردىڭ تۇپنۇسقالارىن تاپقىم كەلدى (ج.شاكارىم كىتاپتارىندا ونىڭ اۋدارماسى، ءسىرا، وسىندا بولعان دەلەگاتسيانىڭ ماسكەۋلىك ەسەپتەرىنەن كەلتىرىلسە كەرەك.
كىتاپحانا كاتالوگىنان «پاريج اپتالىعى» دەپ وتىرعانىمىز 1922-1937 جىلدار ارالىعىندا شىعىپ تۇرعان، استانانىڭ مادەني ءومىرىن كورسەتۋگە ماماندانعان «La semaine a Paris» ەكەنىن انىقتادىم.
كىتاپحانادا سونداي-اق وتكەن عاسىردىڭ ءبىرىنشى جارتىسىنداعى پاريجدە بۇل سالانىڭ وقيعالارىن «Comoedia» گازەتى نەعۇرلىم تولىق كورسەتىپ وتىردى دەپ كەڭەس بەردى. ول از-كەم ۇزىلىستەرمەن 1907 جىلدان 1944 جىلعا دەيىن كۇن سايىن (!) شىعىپ تۇرعان. اتاۋىنا قاراماستان ول وتە بايىپتى دا بايسالدى باسىلىم بولعان، ءاربىر سانىندا ءوز زامانىنىڭ تاڭداۋلى مۋزىكالىق شولۋشىلارى مەن سىنشىلارىنىڭ ماقالالارىن، سونداي-اق پاريجدەگى ماڭىزدى مادەني وقيعالاردىڭ اڭداتپالارىن جاريالاپ وتىرعان.
ايتكەنمەن، كىتاپحانادا ەكى باسىلىمنىڭ دا قاعاز نۇسقالارى جوق بولىپ شىقتى. ءىس جايى مىنادا: ولار حح عاسىرداعى مەرزىمدى ءباسپاسوزدىڭ جۇزدەگەن باسقا اتالىمدارىمەن بىرگە، ءوز اۋقىمىمەن تاڭ قالدىرارلىق فرانتسيا ۇلتتىق كىتاپحاناسىنىڭ جوباسى اياسىندا باسقا قۇرالدارعا كوشىرىلگەن. ءبىر جاعىنان، امىرە تۋرالى پىكىر-لەبىزدەر باسىلعان سارعىش تارتقان بەتتەردى ءوز ساۋساقتارىڭمەن سيپاپ كورۋ مۇمكىندىگىنىڭ جوعى وكىنىشتى. ەكىنشى جاعىنان، تسيفرلاندىرۋ جۇمىسىمدى ايتارلىقتاي جەڭىلدەتتى.
«پاريج اپتالىعىنىڭ» بەتتەرىن قاراپ وتىرمىن. 1925 جىلعى دۇنيەجۇزىلىك كورمە اياسىنداعى مادەني شارالار اڭداتپالارى كوپ-اق، ءاربىر نومىردە پاۆيلونداردىڭ ورنالاسۋ ءتارتىبىنىڭ ەگجەي-تەگجەيلى كارتاسى بەرىلگەن.
10-17 شىلدەدەگى №163 شىعارىلىمنىڭ 49-شى بەتىندە، اقىرىندا، «ورىس ەتنوگرافيالىق ونەرىنىڭ سەانستارى» اڭداتپاسى ورىن العان (Semaine d’Art ethnographique russe). «Salle Comoedia» (سان-جورج كوشەسى، 51) – جۇما، 10 شىلدە جانە سەنبى، 11 شىلدە 21.00. بيلەتتەردىڭ قۇنى – 8-دەن 20 فرانككە دەيىن».
باعدارلامادا – گريگوري ليۋبيموۆ جەتەكشىلىك ەتەتىن «اسپاپشىلار كۆارتەتى» ء(سىرا، ورىس دومراسىندا ورىنداۋشىلاردىڭ اتاقتى ءانسامبلى بولسا كەرەك), انشىلەر اناتولي دوليۆو، مۋحيتدين كارا-ياكۋبوۆ، ولگا كوۆالەۆا، وكسانا فەدوروۆسكايا-ستانيسلاۆسكايا، شوۆكەت مامەدوۆا، قۋرايشى يۋماباي يسەنباەۆ، ءبيشى تامارا حانۋم جانە، اقىرى، ايگىلى جەرلەسىمىز – سhanteur Kirghiz Monsieur Amre Kaschalbaeff.
دەمەك، امىرەنىڭ پاريجدەگى العاشقى ونەر كورسەتۋلەرىنىڭ ۋاقىتى – 1925 جىلعى 10 جانە 11 شىلدە، ال ورنى – سان-جورج كوشەسىندەگى 51-ءۇي، Salle Comoedia بولىپ شىعادى. 17-24 شىلدەدەگى №164 نومىردەگى 40-شى بەتتەن ءبىز ەندى «ورىس ەتنوگرافيالىق ونەرىنىڭ اپتاسى» رەتىندە تاڭبالانعان كونتسەرتتەردىڭ تاعى ەكى اڭداتپاسىن تابامىز. جۇما كۇنگى 17 شىلدە، 18.00-دە جانە سەنبى كۇنگى 18 شىلدە، 15.00-دە، سول زال، قاتىسۋشىلار قۇرامى دا بۇرىنعىشا. تاعى دا كوزگە Chansons Kirghiz (Monsieur Amre Kaschalbaeff) دەگەن سوزدەر وتتاي باسىلادى.
بۇل ارادا 1920 جىلى استاناسى ورىنبور قالاسى بولىپ قۇرىلعان قىرعىز اسسر-ى امىرەنىڭ پاريجدەگى ءان شىرقاۋىنان ءبىر ايداي بۇرىن، دالىرەك ايتقاندا، 1925 جىلدىڭ 15 ماۋسىمىندا اتاۋى قازاق بولىپ وزگەرگەنىن ەسكە الۋ ارتىقتىق ەتپەس. ءسىرا، فرانتسۋزدارعا «Kazak» كىمدەر ەكەندىگىن ءتۇسىندىرىپ جاتۋدى تىم قيىن ساناسا كەرەك. سوندىقتان ج.شاكارىمنىڭ تۋىسقان قىرعىزستاندىق ارىپتەستەرىنە ماتەريال ىزدەۋدە قولۇشىن بەرۋى ونىڭ ءا.قاشاۋباەۆ داۋىسىنىڭ جازباسىن تابۋىنا جول اشىپ، ساتتىلىك اكەلدى. ال قىرعىز حالقى ناق سول اپتالاردا وزدەرىنىڭ «جاڭا» ەتنونيمىن يەلەنگەن بولاتىن (بۇعان دەيىن ولاردى قۇجاتتاردا «قارا قىرعىزدار» دەپ اتاپ كەلگەن-ءدى). «پاريج اپتالىعىنىڭ» شىلدەدەگى سوڭعى نومىرىنەن (24-31 شىلدەدەگى №165) ءبىز ج.شاكارىمنىڭ كىتاپتارىندا اۋدارماسى كەلتىرىلگەن ماقالانى كورەمىز. ول بۇرىنعى جاريالانىمداردان بەلگىلى 1925 جىلعى ۇلگىدەگى كسرو فولكلورلىق ونەرى «جۇلدىزدارى قۇراماسىنىڭ» ۇجىمدىق فوتو-سۋرەتىمەن بەزەندىرىلگەن.
«Comoedia» بەتتەرىنە شۇقشيا ءۇڭىلۋ نەعۇرلىم ۇلكەن جاڭالىقتارعا جول اشتى.
ءا.قاشاۋباەۆ تەگىنىڭ فرانتسۋزدىق ترانسليتەراتسياسىنىڭ نۇسقالارى تىم كوپ بولىپ شىقتى. ءسويتىپ، «Kirghiz» ىزدەۋدەگى نەگىزگى كىلت سوزگە اينالدى. بۇل جۇيە 13, 17, 20 جانە 27 شىلدەدەگى نومىرلەردەگى «ورىس ەتنوگرافيالىق ونەرى اپتاسىنىڭ» ءمان-ماتىنىنەن ءسوزدىڭ ءتورت مارتە اتالعانىن انىقتادى.
ءبىرىنشى جاعدايدا 15 شىلدەدەن باستاپ Salle Comoedia-دا كسرو-نىڭ بىرقاتار ۇلتتارىنىڭ، سونىڭ ىشىندە “قىرعىزداردىڭ” فولكلورلىق مۋزىكا ونەرى وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن كونتسەرتتەر سەرياسى وتەتىنى تۋرالى اڭداتپا جاريالانعان. اڭداتپاعا قوسا ارتىستەردىڭ بەلگىلى ۇجىمدىق فوتوسۋرەتى بەرىلگەن.
17 شىلدەدە گازەتتىڭ ءبىرىنشى بەتىندە العاشقى كونتسەرتتەرگە قىسقا پىكىر شىقتى. ءبىر قىزىعى، ماقالاعا «Comoedia»-مەن جۇيەلى ىنتىماقتاستىقتا بولعان اسا كورنەكتى فرانتسۋز كومپوزيتورى، حور ديريجەرى امبە مۋزىكاتانۋشى پول لە فلەم (1881-1984) قول قويعان. ونىڭ سونداي-اق رەۆوليۋتسياعا دەيىنگى ماسكەۋدەگى جۇمىس تاجىريبەسى بولعاندىعى بەلگىلى، ال ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس جىلدارىندا فرانتسياداعى ورىس ەكسپەديتسيالىق كورپۋسىنىڭ اسكەري وركەسترىنە جەتەكشىلىك ەتكەن. سول سەبەپتەن دە، ارينە، رەسەي مۋزىكاسىن جاقسى بىلگەن. سوندىقتان، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، ونىڭ بىلىكتى باعاسىنىڭ قۇندىلىعى ەرەكشە بولماق. امىرە تۋرالى ول بىلاي دەپ جازادى: «باتىس ادامىنىڭ اۋقىمىمەن العاندا مسە قاشاۋباەۆ شىرقاعان قىرعىز دالاسىنىڭ ءتولتۋما اندەرى بىزگە ۇيرەنشىكتى تاسىلدەرمەن وڭدەلمەگەن. ولاردىڭ سوزىلمالى شارىقتاۋى، ءتاتتى اۋەنى، جان ەلجىرەتەر شىنايىلىعى بىزگە بايتاق دالا جازيراسىنا اۋىسۋعا، ۇشى-قيىرسىز كوكجيەكتەردىڭ پوەزياسىنا ەنۋگە مۇمكىندىك بەردى».
گازەتتىڭ 20 شىلدەدەگى سانىندا ناق سول كۇننىڭ كەشىندە Salle Comoedia-دا «ورىس ەتنوگرافيالىق مۋزىكاسى اپتاسىنىڭ» سوڭعى كونتسەرتى بولاتىنى حابارلانادى. اقىرىندا، ءبىر اپتا وتكەننەن كەيىن پ.لە فلەم «ورىس اپتاسى» تۋرالى بۇرىن ۋادە ەتىلگەن كەڭ كولەمدى پىكىرىن جاريالايدى. سىنشى اۋەلى كونتسەرتتەر بۇرىنىراق، نەعۇرلىم ساتتىرەك مەرزىمدە ۇيىمداستىرىلماعانىنا وكىنىش ءبىلدىرىپ باستايدى. ويتكەنى، شىلدەنىڭ ەكىنشى جارتىسىندا كوپتەگەن پاريجدىكتەر تەڭىزدە دەمالۋعا كەتىپ قالادى. ونىڭ سوزىنە جۇگىنسەك، سوعان قاراماستان، فولكلورلىق مۋزىكانىڭ قادىرىن بىلەتىندەر «ءتولتۋما اۋەندەردىڭ اسقاقتىعى مەن بەكزاتتىعىن بارىنشا ادال نيەتپەن جەتكىزگەن» مۋزىكانتتاردىڭ ونەر كورسەتۋلەرىن ۇلكەن ىقىلاسپەن تىڭداعان. بارلىق تۇرعىدان العاندا تالعامپاز پاريجدىك قاۋىمنىڭ الدىندا قول جەتكەن تابىستى اۆتور حالىق ونەرىنىڭ تۇپنۇسقالارىنا دەگەن ناق وسى ادالدىقپەن («ءدىني قۇرمەت دەرلىك») تۇسىندىرەدى. «مۋزىكادا جان جوق بولسا، سيقىر اربامايدى» دەپ پ.لە فلەم بەينەلى تۇردە قاداپ ايتادى. ناق سوندىقتان دا، سىنشىنىڭ پايىمداۋىنشا، باتىستىڭ مۋزىكا بىلگىرلەرى «ەشبىر جاعدايدا دا اۆتوحتونداردىڭ مۋزىكاسىنا جانە ولاردىڭ حالىقتىق اسپاپتارىنا ءۇستىرت قاراۋىنا بولمايدى».
«بۇل اۋەندەرگە جاندى باۋراپ الاتىن اسەمدىك ءتان، مەن بۇنى قاراپايىم دەي الماس ەدىم، ويتكەنى حالىق جۇرەگىنەن شىققان تۋىندىعا ابايسىز ءسوز ايتۋ «قىلمىس» بولار ەدى. امىرەنىڭ ءانى «تەمپەرامەنتتىڭ» شەڭبەرىنە سىيماي، ونىڭ ءبىز قۇتىلۋعا اسىعاتىن وكتەمدىگىنەن ۇستەم بارىپ، ءوزىنىڭ بيىك دەڭگەيىنە جايعاسادى. ءتورت توندىق جۇيەگە نەگىزدەلەتىن نوتالىق جازۋىمىز بۇل قۇبىلىستى ءادىل، رياسىز بەينەلەي المايدى» دەيدى سىنشى.
پ. لە فلەمنىڭ ايتۋىنشا، «قىرعىز» اندەرىن ورىنداۋشىلار وزدەرىنە “باسەڭ تەمبرمەن ەرەكشەلەنەتىن دوبمىرا اتتى ىشەكتى اسپاپقا سۇيەمەلدەپ ورىنايدى، جانە ولار كوبىنەسە گارمونيالىق ينتەرۆالداردىڭ اراسىنان كۆارتالار مەن كۆينتالارعا نەگىزدەلىپ، تەرتسيالاردى سيرەك پايدالانادى. سونىمەن قوسا اۆتور «قىرعىز، تۇركىستاندىق اۋەندەر ءبىزدىڭ ماجور مەن مينورعا دوگمالىق ۇستانىممەن قارايتىن مۋزىكانتتارعا «جابايى» كورىنۋى مۇمكىن» دەپ مويىنداپ، جانە «بۇل مەلوديالاردى تولىق قابىلداپ، سەزىنۋ ءۇشىن مۋزىكالىق الەمنىڭ جاتتاندى داعدىلارىنان باس تارتۋعا تۋرا كەلەدى. بۇنى ءبىزدىڭ كوپ جاعدايدا «ۆيزانتيزمگە» تولى ءداستۇرلى دوكترينامىز قابىلداۋى نەعايبىل» دەپ ءتۇسىندىرىپ كەتەدى.
مايتالمان كومپوزيتور ءوزىنىڭ ماقالاسىن ەۋروپالىق ارىپتەس باۋىرلارىنا ۇندەۋ جولداۋمەن اياقتايدى. «ءبىز ءۇشىن بوتەن پوەزيا بوگدە اسپان استىندا دۇنيەگە كەلگەن وسى ءان ارقىلى جارقىراي كورىنىپ، تىڭدارماندارىنا ادامزاتتىڭ بارىنە ورتاق باقىت جولىنا ءۇمىت سىيلاپ، ورتاق قايعىمىزدى قوزعايدى. جاتتاندى ۋاقىت ولشەمى مەن ەسكى باعالاۋ جولىنان باس تارتا تۇرايىق. سەبەبى، بۇل ءان قۇبىلىسىنداعى تەرەڭ سۇلۋلىق – ءبىزدىڭ كەيبىر نازىك، ءتىپتى، اقىلعا قونبايتىن دۇنيەلەرىمىزدە جوق، سيرەك بايلىق». وكىنىشكە قاراي، «Comoedia»، «La Semaine a Paris» باسىلىمدارىنان وزگە جاريالانعان ماقالالاردى كەزدەستىرىپ ۇلگەرگەن جوقپىز.
تاعى نە دەۋگە بولادى؟ بۇل ءان كەشتەرى كسرو-نىڭ فرانتسياداعى ەلشىلىگىنىڭ پاريج مادەنيەتىن ناسيحاتتايتىن جەتەكشى باسىلىممەن بىرىگىپ ۇيىمداستىرعان شارا بولۋى كەرەك. ءبىر جاعى وقىرمانى كوپ بەلدى باسىلىمنىڭ جىلى لەبىزىنە ەسەپ جاساعان بولۋى دا مۇمكىن. ونىڭ ۇستىنە رەسەي مۋزىكاسىمەن جاقسى تانىس مۋزىكاتانۋشى وسى باسىلىممەن ىنتاماقتاستىقتا ەدى. «Comoedia» گازەتى ءوزىنىڭ جەكە كونتسەرت زالىندا كەڭەستىك دەلەگاتسيانى قارسى العان. كەيبىر باسىلىمداردا اتالعان گالا-كونتسەرتتىڭ گران-پالە (حالىقارالىق كورمەنىڭ ورتالىق الاڭى) الاڭىندا وتكەنىن راستايتىن قۇجات ءالى تابىلعان جوق. پ. لە فلەمنىڭ سوزىنە قاراعاندا كونتسەرتتىڭ كەش ۇيىمداستىرىلۋىنا بايلانىستى ورىنداۋشىلاردىڭ سانى شەكتەۋلى بولعان سياقتى. بۇگىنگى تاڭدا پاريجدەگى داڭقتى زالداردا وتەتىن كەشتەردىڭ افيشاسى ءبىر جىل، ءتىپتى، ودان دا ۇزاق ۋاقىت بۇرىن جوسپارلانىپ قويادى. بۇنداي جاعدايعا رەداكتسيانىڭ ۇسىنىسى كەڭەستىك دەلەگاتسياعا ۇتىمدى كورىنۋى دە مۇمكىن ەدى.
گازەت رەداكتسياسى مەن كونتسەرت زالى ءپاريجدىڭ 9-اۋدانىنداعى 51 rue Saint-Georges-تە. قازىر ول جەردە Theatre Saint-Georges دراما تەاترى ورنالاسقان. تەاتر تاريحى 1929 جىلى كونتسەرت زالى قايتا جوندەۋدەن وتكەن ۋاقىتتان بەرى باستالادى دەلىنگەن سايتىندا. بىراق 1925 جىلدىڭ شىلدەسىندە امىرە ءان سالعان پاريجدىك عيمارات ونەر ادامدارىنا ءالى دە قىزمەت ەتىپ كەلەدى.
امىرە قاشاۋباەۆتىڭ مادەنيەت استاناسىندا بولىپ، رومەن روللانمەن كەزدەسكەنىن، انري ءباربيۋستىڭ پىكىرىن، ءانشى تۇراقتاعان «داريا» قوناق ءۇيىن، امىرەنىڭ ءانىن فونوگرافقا جازىپ العان، سوربوننا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مۋزىكا زەرتتەۋشىسى پەرنونىڭ دەرەگىن راستايتىن فاكتىلەردى ءالى دە تىڭعىلىقتى ىزدەۋىمىز قاجەت. ءانشىنىڭ داۋسى جازىلعان تاسپانى تابامىن دەگەن ءۇمىتىم دە جوق ەمەس...
«پاريج اپتالىعىندا» جاريالانعان 10-11 شىلدەدەگى كونتسەرتتى نەگە «Comoedia» گازەتى جازباعانى مەن ءۇشىن جۇمباق بولىپ تۇر.
بۇل سۇراقتاردىڭ جاۋابى تابىلار. ينتەرنەت رەسۋرسىنىڭ مول مۇمكىندىگى مەن ءبىزدىڭ ءتىل بىلەتىن مامانداردىڭ تاعاتسىز ەڭبەكتەرى وزىمىزگە ءالى قۇپيا بوپ جاتقان ارىستارىمىزدان قالعان قازىناعا مولىنان كەزىگەدى دەگەنگە سەنگىم كەلەدى.
اسقار ابدراحمانوۆ،
قازاقستاننىڭ يۋنەسكو جانىنداعى تۇراقتى وكىلىنىڭ ورىنباسارى،
"ەگەمەن قازاقستان" گازەتى
