(احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىعىنا وراي اتقارىلۋى ءتيىس وزەكتى ماسەلەلەر تۋرالى وي-تولعام ءھام ۇسىنىستار)
احمەت بايتۇرسىنۇلى! ارداقتى دا اياۋلى ەسىمدى بۇل كۇنى بىلمەيتىندەر نەكەن-ساياق بولار-اۋ. ويتكەنى ۇلتتىعىمىزدىڭ ايعاعى – تۋعان ءتىل تۋرالى سويلەسەك، احمەتتىڭ ارداقتى ەسىمى قاتار ايتىلادى. ونى ايتپاسقا قۇقىمىز دا جوق. سەبەبى قازاقتىڭ انا تىلىنە عىلىمي جۇيەدە تۇرەن سالىپ، نەگىزدەۋشى – احمەت!
تىزبەلەپ كورەيىكشى. بىرىنشىدەن، حح عاسىر باسىندا جەتىلگەن جۇرت ءتىلىنىڭ جەتەگىندە اداسقان الاشتىڭ ءالىپبيى مەن الىپپەسىن ۇلتتىق بولمىسقا لايىقتاپ تۇرلەدى، ءتۇزىپ بەردى. دالەل – 1912 جىلى ورىنبوردا جارىق كورگەن «وقۋ قۇرالى» قازاقشا الىپپە كىتابى. وسى الىپپە جۇيەسىمەن ءالى كۇنگە ساۋاتىمىزدى اشىپ كەلەمىز. ەكىنشىدەن، جۇرتىمىز ورىس پاتشالىعىنا بودان بولىپ تۇرعاندا «قىرعىز» اتانعان ەلىنە «قازاق» دەگەن ءتول اتاۋىن قايتاردى. دالەل – ورىنبوردا 1913-1918 جىلدارى جاريالانعان «قازاق» گازەتى ارقىلى جۇزەگە اسىرعانىن مۇقىم ەل بىلەدى. ۇشىنشىدەن، قازان توڭكەرىسىمەن كەلگەن «جەر ءجۇزىنىڭ ەڭبەكشىلەرى، بىرىگىڭدەر!» دەيتۇعىن بەينەتقورلار كوسەمى لەنيننىڭ بۇقاراعا بەرەتىن تەڭدىگى كەزىندە ۇلتىنا دەربەس ەل بولۋ ءۇشىن شەكاراسى انىقتالعان اۆتونوميا اپەردى. دالەل – ورىنبوردىڭ 1920-1924 جىلدارى قازاق ەلىنىڭ رۋح كوتەرەر ورداباسى بولۋى. وكىنىشتىسى، بۇل رۋحاني وردا وزگەنىڭ ەنشىسىندە كەتتى، دەسە دە بۇدان بۇگىنگى ۇرپاق ساباق الۋىمىز قاجەت. الداعى ۋاقىتتا اتا-بابادان قالعان كيەلى جەرىمىزدى بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋعا مۇددەلىمىز. تىزە بەرسەڭ، ۇلت الدىندا تاريحي ىستەرى تاۋداي تەڭدەسسىز تۇلعا، كەمەل ەر – ول احمەت بايتۇرسىنۇلى! حح عاسىر باسىندا ەل مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسكەن تۇلعانى زامانداستارى «قازاق حالقىنىڭ كوسەمى»، «ۇلتتىڭ ار-وجدانى» دەپ ۇلىقتاپ، ەسىمىن تۋرا اتاماي، «الاشتىڭ احاڭى» دەپ دارىپتەگەن. ءبىز شە؟!
اعارتۋشى-كۇرەسكەردىڭ ەسىمىن جىلدار بويى ايتقىزباعان كەڭەستىك جۇيە ءبىر ۋاقىتتارى ءوزى داتتاعان تۇلعانى 1988 جىلى قاراشانىڭ 4-ءى كۇنى ءوزى رەسمي اقتادى. ون بەس رەسپۋبليكانى ءيىرىپ، «ءوز دەگەنىن» ىستەتكەن كەڭەس وداعى كەلمەسكە كەتتى… «دۇنيە – كەزەك» دەگەن بابالار ناقىلى اقيقاتقا اينالدى. ۇلت جۇمىسىن ارىمەن اتقارعان احمەتتەي دانادان قالعان مول مۇرا ارتىنداعى ەلىنە ىرزىق بولعانىن ۋاقىت ءوزى ەكشەپ، تاريح تارازى بولعانىن كوزىمىز كوردى. قازاققا عانا ەمەس، بۇكىل تۇركى ەلىنىڭ ماقتانىشىنا اينالعان احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ مۇراسىنا تانىمدىق تۇرعىدان زەرتتەۋ جۇرگىزۋ – ۇلت تىلىنە مارتەبە العان تاريحي كەزەڭ – 1989 جىلمەن تۇسپا-تۇس كەلدى. بۇل كەزدەيسوق ەمەس، عاجاپ ۇندەستىك ەدى. ۇلت جەرى مەن ەل دەربەستىگى، ءتىلى مەن ءتىنى، ءدىنى مەن ءدىلى ءۇشىن «مالىم – جانىمنىڭ، جانىم – ارىمنىڭ ساداعاسى» دەگەن ەسىل ەر حالقىمەن قايتا قاۋىشقانىنا 34 جىل بولدى. ەلىمىزدىڭ دەربەستىگىمەن بىرگە احمەتتىڭ ەكىنشى، ماڭگىلىك ءومىرى تاريح شەجىرەسىنە جازىلعانمەن، عۇلاماعا لايىقتى قۇرمەتتى كورسەتىپ ۇلگەرمەدىك… سول كەمشىلىكتەردىڭ ورنىن تۇلعانىڭ بيىل اتالاتىن 150 جىلدىعى قارساڭىندا تۇگەندەۋ – پەرزەنتتىك پارىزىمىز. وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن ۇلت ۇستازىنىڭ 50 جىلدىق مەرەيتويىندا رۋحتاس زامانداسى مۇحتار اۋەزوۆ: «…قان جىلاعان قازاق بالاسىنا ىستەگەن ەڭبەگى، ونەر-ءبىلىم، ساياسات جولىنداعى قاجىماعان قايراتىن ءبىز ۇمىتساق تا، تاريح ۇمىتپايدى. احاڭنىڭ قىزمەتى – قازاقتىڭ ۇزىن-ىرعا تاريحىمەن جالعاسىپ كەتەتىن قىزمەت. ىستەگەن ىسىمەن وزىنە ورناتىلعان ەسكەرتكىشى – ماڭگىلىك ەسكەرتكىش» دەگەن ەكەن. زاڭعار ءارى سۇڭعىلا جازۋشىنىڭ كورەگەندىگىنە ءتانتىمىز! بىراق اتتەگەن-ايلارىمىز دا جوق ەمەس. تاۋەلسىز مەملەكەت رەتىندە مويىندالعان قازاق ەلىنىڭ وتكەنى، بۇگىنى، كەلەشەگى تۋرالى ايشىقتى ويلار مەن كەلەلى پىكىرلەر الاش ارىسىنا تيەسىلى. حالقىمىزدىڭ ىرگەلى ەل بولىپ قالىپتاسۋىندا ەرەن ەڭبەك ەتكەن ارداقتى تۇلعانىڭ ەسىمى ماڭگىلىككە جازىلىپ، وتان تاريحىنان لايىقتى ورنىن الدى دەپ ايتا الامىز با؟! جۇزجىلدىقتار توعىسىندا ەگەمەن ەلىنىڭ تاراپىنان «انا ءتىلدىڭ ايبارى» مەدالى جانە «عاسىر ساڭلاعى» القا بەلگىسىمەن ماراپاتتالدى. بىراق بۇلار مەملەكەتتىك ماراپات ەمەس قوي. بۇل جونىنەن دە ويلاسۋىمىز كەرەك.
ءيا، عالىم ەسىمى ورالعاننان بەرى شىعارمالارى بىرنەشە دۇركىن باسىلىپ، جۇرتشىلىقتىڭ كوزايىمىنا اينالدى. ماسەلەن، عالىم مۇراسىنا قاتىستى ءتىل، ادەبيەت، تاريح، زاڭ، كوسەمسوز، فيلوسوفيا، پەداگوگيكا، پسيحولوگيا، ت. ب. ماماندىقتار بويىنشا 60-قا جۋىق كانديداتتىق، 30-دان اسا دوكتورلىق ديسسەرتاتسيا قورعالدى. البەتتە، بۇل جازىلعان زەرتتەۋلەر بىلىكتىلىگى جاعىنان قاراستىرىلعان سالالارى بويىنشا تولىق مەڭگەرىلگەن تاقىرىپتار ەكەنى دە داۋسىز. جانە بۇلار عۇلامانىڭ شىعارماشىلىق عۇمىرناماسىن قامتىعان العاشقى نە سوڭعى ەڭبەك ەمەس. الاش ارىسىنىڭ تاۋقىمەتتى تاعدىرى ۇرپاق اۋىسقان سايىن تالاي تاقىرىپقا وزەك بولارى انىق. كەلەشەك ۇرپاقتىڭ ۇستاز بولمىسىنا قايتا ورالىپ، وركەنيەت تالابى تۇرعىسىنان قايتا قاراپ، قالام تارتارى دا حاق.
بۇگىنگى تاۋەلسىزدىك كەزەڭ ۇرپاعىنىڭ مىندەتى – تۇلعانىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا ۇلتتىڭ ماڭدايىنا بىتكەن بولمىسى بولەك احمەتتىڭ تاريحي قۇبىلىس ەكەنىن، ونى «الاش كوسەمى» دەپ دارىپتەگەن زامانداستارىنىڭ تانىم-پايىمى بويىنشا ۇرپاققا تانىتۋدا كەشەندى جۇمىستاردى جوسپارلى تۇردە رەت-رەتىمەن جۇرگىزۋ. عۇلاما عيبراتىنىڭ ومىرشەڭدىگىن وسى كەشەندى جۇمىستار بارىسىندا جەدەل قولعا الىپ، جاڭاشا پايىممەن ناسيحاتتاۋ.
بۇل كۇنى تۇلعانىڭ مۇراسىن زەردەلەپ، كەمەڭگەردىڭ كەمەل ءبىلىم-ءىلىمىن ۇرپاققا تانىتۋ ماقساتىندا جازىلعان زەرتتەۋلەر لەگى دە جەتەرلىك، ءتىپتى جىلما-جىل تولىعۋ ۇستىندە. اتاپ ايتساق، ادەبيەتتانۋشى ر.نۇرعاليەۆ، ءتىلشى ر.سىزدىقوۆا، تۇلعانىڭ نەمەرە ءىنىسى س.كاكىشەۆ، وزبەك ەلىنىڭ قازاق عالىمى م.دجۋسۋپوۆ، فيزيك م.-ح.سۋلەيمانوۆ، كوسەمسوزشى ج.بايتەلەسوۆا، ءتىلشى ش.جالماحانوۆ، ادىسكەر-ءتىلشى ا.قىدىرشاەۆ، جازۋشى ب.ءىلياس، پەدوگوگ ق.ىبىرايمجانوۆ، اقىن، كوسەمسوزشى ن.بەكتەمىسۇلى، جازۋشى ق.سارسەكەەۆ، فيلوسوف ق.اشەكەەۆا، اقىن، كوسەمسوزشى س.وسپانۇلى، ءتىلشى ق.يبرايموۆ، مۇراتانۋشى ر.يماحانبەتوۆا، ادەبيەتشى ءو.ءابديمانۇلى، ادەبيەتتانۋشى ۇ.ەركىنباەۆ، تاريحشى گ.تۇرعاراەۆا، تۇرىك عالىمى، ءتىلشى ن.ءبىراي، مەملەكەت قايراتكەرى ك.ءماسىموۆ، جازۋشى ا.احەتوۆ، اقىن س.تۇرعىنبەكۇلى، ادەبيەتشى ا.ويسىلباي، ورىس تاريحشىسى ت.تۋگاي جانە ت. ب. سونىمەن قاتار تاريحشىلاردىڭ كەڭ تاقىرىپتا قاراستىرعان عىلىمي زەرتتەۋلەرى ءبىر توبە. بۇدان بولەك، اكادەميك-عالىمدار: م.قوزىباەۆ، ك.نۇرپەيىس، ز.احمەتوۆ، ز.قابدولوۆ، ر.نۇرعالي، س.قيراباەۆ، ت.كاكىشەۆ، ك.ساعاديەۆ، م.قويگەلديەۆ، م.جۇرىنوۆتىڭ ماقالالارى بار.
اقيقاتىندا، تۇلعاتانۋ ءھام مۇراتانۋ ماسەلەلەرى بويىنشا احمەتتانۋ تاقىرىبىنا جازىلعان بارلىق زەرتتەۋدىڭ ماڭىزى زور. دەگەنمەن دە بۇل ەڭبەكتەردىڭ كەيبىرىندە ىزدەنۋ بارىسىندا «جاڭساق پىكىرلەر مەن قاتە قاعيدالار» قالىپتاسقانىن دا جوققا شىعارا المايمىز. الداعى ۋاقىتتا بۇگىنگى زاماناۋي عالىمدار تاراپىنان سول «جاڭساق پىكىرلەر مەن قاتە قاعيدالاردىڭ» تۇجىرىمدالۋىنىڭ سەبەپ-سالدارى زەرتتەپ-زەردەلەنۋى ءتيىس. قازاقتا «اداسقاننىڭ الدى – جول، ارتى – سوقپاق» دەگەن قاناتتى ءسوز بار.
تاۋەلسىزدىك كەزەڭدە قالىپتاسقان ۇلتتىق عىلىمنىڭ التىن عاسىرى – احمەتتانۋ تاقىرىبىندا عالىم مۇراسىن كەلەر ۇرپاقتىڭ يگىلىنە جاراتۋ ماقساتىندا، ونى زاماناۋي فورماتتا وقىتۋدىڭ جولدارىن زەردەلەۋ ءۇشىن 2019 جىلى 29 قاراشادا احمەت بايتۇرسىنۇلى «ءتىل-قۇرال» وقۋ-ءادىستەمەلىك، عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعى جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىن تىركەتىپ، جۇمىس باستادىق. ورتالىق تاراپىنان «ۇلاعاتتى ۇلت ۇستازى»، «عاسىر ساڭلاعى»، «احمەت بايتۇرسىنۇلى جانە ۇلتتىق ادەبيەتتانىم» جوبالارىنا اۆتورلىق كۋالىك الدىق. وسى جوبالار بويىنشا عالىمنىڭ 150 جىلدىعىنا وراي شىعارىلۋى اسا قاجەت تۋىندىلارى مەن عالىم تۋرالى جازىلعان ەڭبەكتەر دايىندالۋ ۇستىندە. اتاپ ايتساق، «احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ون ەكى تومدىق تولىق شىعارمالار جيناعى. قازاق جانە ورىس تىلدەرىندە» عىلىمي تۋىندى (ل.گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ جانىنداعى «الاش» مادەنيەت جانە رۋحاني دامۋ ينستيتۋتىمەن بىرگە); «عاسىر ساڭلاعى» ادەبي زەرتتەۋ، «احمەت بايتۇرسىنۇلى: ءتىل فيلوسوفياسى» رومان-ەسسە. ەسكەرتە كەتەر جايت: جازۋشى د.امانتايدىڭ ا.بايتۇرسىنۇلىنىڭ قازاق ادەبيەتىندەگى كوركەمدىك تۇلعاسىن بەينەلەگەن «احمەت بايتۇرسىنۇلى: ءتىل فيلوسوفياسى» اتتى رومان-ەسسەسى ءبىزدىڭ ورتالىق تاپسىرماسىمەن جازىلدى، قازىر رەداكتسيا جۇمىسى جۇرگىزىلۋدە. توقسانىنشى جىلدارى جارىق كورگەن ادەبيەتتانۋشى ر.نۇرعاليەۆتىڭ «احمەت بايتۇرسىنوۆ» كىتاپشاسى، ءتىلشى ر.سىزدىقوۆانىڭ «احمەت بايتۇرسىنوۆ» كىتاپشاسى، تۇلعانىڭ نەمەرە ءىنىسى س.كاكىشەۆتىڭ «احاڭ تۋرالى اقيقات»، جازۋشى ب.ءىلياستىڭ «التىن بەسىك» كىتاپتارىنىڭ ءماتىنى تەرىلىپ، دايىندالدى. سەبەبى بۇل تۋىندىلارعا قىزىعۋشىلار كوپ بولعاندىقتان، قايتا شىعارۋ كەرەكتىگى ايقىن.
2022 جىلى مەرەكەلەنۋى ءتيىس احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىن دايىنداۋ جانە وتكىزۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيا وتىرىسىنىڭ جالپىرەسپۋبليكالىق جوسپارى 2021 جىلعى 9 قاراشاداعى №21-32-3.320 حاتتاماسىمەن بەكىتىلدى. وسى بەكىتىلگەن جوسپاردا «63» پۋنكت قاراستىرىلعان. ماسەلەن، 58-تارماقشاداعى: قوستاناي وبلىسىنداعى احمەت بايتۇرسىنۇلى مەن مىرجاقىپ دۋلاتۇلىنىڭ ادەبي مۇراجايىن، الماتى قالاسىنداعى احمەت بايتۇرسىنۇلى مۋزەي-ءۇيىن اباتتاندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ 2022 جىلدىڭ قازانىنا دەيىن ورىندالۋى جەرگىلىكتى بيۋدجەتكە جۇكتەلگەن. 59-تارماقشاداعى: احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ مۋزەي-ءۇيىنىڭ عىلىمي-رەستاۆراتسيالىق جۇمىستارى ءۇشىن عىلىمي-جوبالاۋ قۇجاتتاماسىن ازىرلەۋ، 60-تارماقشادا: رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشى – احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ مۋزەي-ءۇيىنە عىلىمي-رەستاۆراتسيالىق جۇمىس پەن مۋزەيلەندىرۋ جۇرگىزۋ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ 033 بيۋدجەتتىك باعدارلامانىڭ 100 كىشى باعدارلاماسى شەگىندە قاراستىرىلاتىنى كورسەتىلگەن. مۇنان بولەك، «اقاڭ ءجۇرىپ وتكەن جولمەن…» اتتى عىلىمي-تانىمدىق ەكسپەديتسياعا شىعۋ، «جاڭا ۇلتتىق ءالىپبي: ساۋاتتى جازۋدى قالىپتاستىرۋ» اتتى رەسپۋبليكالىق كونكۋرس وتكىزۋ، تۇركسوي اياسىندا وتاندىق جانە شەتەلدىك زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن ىستانبۇل قالاسىندا دوڭگەلەك ۇستەل، فوتوكورمە ۇيىمداستىرۋ، وتاندىق جانە شەتەلدىك زيالى قاۋىم وكىلدەرىنىڭ، عالىمداردىڭ، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن يۋنەسكو-نىڭ پاريجدەگى (فرانتسيا) شتاب-پاتەرىندە دوڭگەلەك ۇستەل وتكىزۋ، يۋنەسكو جانە تۇركسوي اياسىندا حالىقارالىق تۇركىتانۋشىلار كونگرەسىن وتكىزۋ (تۇركىستان ق.), انكارادا، ورىنبوردا عالىمنىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋ، ورىنبوردا جانە تاشكەنتتە ءىس-شارالاردى وتكىزۋ، باكۋدە «باكۋ كونگرەسى جانە احمەت بايتۇرسىنۇلى» اتتى كونفەرەنتسيا وتكىزۋ، احمەت بايتۇرسىنۇلى اۋىلىنا باراتىن جولدى كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزۋ، قوستاناي وبلىسىنىڭ اۋماعىندا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ مەموريالدىق كەشەنىن سالۋ، قوستاناي وبلىسى جانگەلدى اۋدانىنىڭ احمەت بايتۇرسىنۇلى اۋىلىنداعى تۇلعا ومىرگە كەلگەن ءۇيدى قالپىنا كەلتىرىپ، مۋزەي-ءۇي ەتىپ اشۋ جانە بايتۇرسىن اۋلەتىنىڭ قورىمىن قورشاۋ ءىس-شارالارىن اتقارۋ جوسپارلانعان. ەندى وسى اتالعانداردىڭ ءبارى ءىس جۇزىنە اسسا – كەمەل تۇلعا احمەتتىڭ الدىنداعى پەرزەنتتىك بورىشىمىزدىڭ ءبىر پاراسى وتەلگەنى. ىسكە ءسات دەيمىز. «بىرلەسە كوتەرگەن جۇك جەڭىل» دەمەكشى، الاش مۇراسىنىڭ جاناشىرلارى مەن ءتاۋ ەتۋشىلەرى وزدەرىن كورسەتەتىن كەز – بۇل. اۋىزبەن وراق ورماي، ىسكە كوشەتىن ءسات!
احمەتتىڭ تاعىلىم ۇيىنە قايتا ورالساق، تۇلعانىڭ كوزىندەي بولعان جالعىز جادىگەرى – مۋزەي-ءۇيىن مەملەكەتتىك ەمەس دەپ ايتۋدىڭ ءوزى ۇيات ەدى. بىراق 2021 جىلدىڭ 13 قازانىنا دەيىن مەملەكەت بالانسىنا الىنباعانى شىندىق. ول كۇندەردەن دە وتتىك. اقيقات-الماستىڭ اجارىن تات باسا المادى. ادىلەتتىڭ اق تاڭىنا 28 جىلدان كەيىن عانا قول جەتكىزدىك. بىراق ءالى تۇبەگەيلى شەشىلدى دەپ كەسىمدى ءسوز ايتۋعا جۇرەكسىنىپ وتىرعان جايىمىز بار. نەگە؟ سەبەبى الماتى قالاسى اكىمى باقىتجان ساعىنتاەۆتىڭ №4/508 قاۋلىسى قولعا تيگەنمەن، رەسمي قۇجاتتا قاراستىرىلعان تارماقشالاردا: احمەت بايتۇرسىنۇلى مۋزەي-ءۇيى دەگەن دەربەس اتاۋدىڭ جازىلماۋى كوڭىلگە كۇدىك ۇيالاتادى. اقيقاتىندا، وسىناۋ ماڭىزى زور تاريحي مەكەمە اتاۋىنىڭ زاڭداستىرىلۋىن 28 جىلدان بەرى كۇتۋدەمىز. «الماتى قالاسى كوممۋنالدىق مەنشىگىنىڭ كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى» دەگەن قاۋلىدا:
«1. الماتى قالاسى مادەنيەت باسقارماسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭناماسىمەن بەلگىلەنگەن تارتىپتە الماتى قالاسى، المالى اۋدانى، بايتۇرسىنوۆ (بايتۇرسىنۇلى دەپ جازۋعا نە كەدەرگى؟! ۇلتتىعىمىزدى ايقىندايتىن اتى-ءجوندى قازاقشالايتىن كەز جەتتى! – ر.ي.) كوشەسى، 60-ءۇي مەكەنجايىنداعى كاداسترلىق ءنومىرى 20:311:016:32, جالپى اۋدانى 0,1559 گەكتار جەر ۋچاسكەسىندە ورنالاسقان كاداسترلىق ءنومىرى 20:311:016:32:1, جالپى اۋدانى 160,1 شارشى مەتر جىلجىمايتىن مۇلىك وبەكتىسىن (بۇدان ءارى – وبەكت) الماتى قالاسى مەنشىگىنە بەرسىن.
- الماتى قالاسى مەملەكەتتىك اكتيۆتەر باسقارماسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭناماسىمەن بەلگىلەنگەن تارتىپتە:
1) وبەكتىنى الماتى قالاسىنىڭ كوممۋنالدىق مەنشىگىنە قابىلداسىن;
2) وبەكتىنى الماتى قالاسى مادەنيەت باسقارماسىنىڭ «الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگى» كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك قازىنالىق كاسىپورنىنا ورالىمدى باسقارۋ قۇقىعىندا بەكىتىپ بەرسىن.
- وسى قاۋلىنىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋ الماتى قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ە.ج.باباقۇماروۆقا جۇكتەلسىن».
قاۋلى ءماتىنى وسى، اڭداساڭىزدار نىسان بايتۇرسىنۇلى، 60-ءۇي بار، نىساننىڭ اتاۋى: مۋزەي-ءۇي دەگەن تىركەس جوق! «اۋزى كۇيگەن ۇرلەپ ىشەدى» دەگەن دانالىق ءسوز بەكەر ايتىلماعان. وسىدان تۋرا 28 جىل بۇرىن الماتى قالاسى اكىمىنىڭ 1993 جىلدىڭ 9 قىركۇيەگىندەگى №360 شەشىمدە ناقتى رەسمي اتاۋى: «قازاقتىڭ حالىق اعارتۋشىسى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ مۋزەي-ءۇيىن ۇيىمداستىرۋ تۋرالى» زاڭدى كۇشى بار قۇجات بولعان. بىراق ءىس جۇزىنە اسپادى، شەشىم ورىندالمادى. نەگە ورىندالماعانىن باق-تا وزەكتى ماسەلە ەتىپ سان مارتە كوتەرگەنبىز.
شىندىعىندا، «احمەت بايتۇرسىنۇلى مۇراجاي-ءۇيى» دەگەن مەكەمە اتاۋىنىڭ قازاق قوعامىندا قالىپتاسىپ، جالپى بۇقارا جۇرتتىڭ كوزى مەن قۇلاعى ۇيرەنە باستاعانىنا ءبىرشاما ۋاقىت بولدى… ءدال وسى اتاۋ ەل جادىندا جاتتالىپ، ۇرپاق ساناسىنا ءسىڭسىن دەگەن ماقساتپەن 2008 جىلى، «جانىمدى جالداپ ءجۇرىپ»، تاريحي عيماراتتىڭ شاتىر جيەگىنە جازدىرتقانمىن. ناتيجەسىز بولعان جوق، ۇلت ۇستازى ىلىمىنە سۋساعاندار تاعىلىم مەكتەبىنىڭ تابالدىرىعىن قۇرعاتپادى. وسىلايشا عيمارات اتاۋى «زاڭدى» تىركەلمەسە دە سپۋتنيك كارتاعا ەنىپ، الاششىل جۇرتتىڭ جادىندا جازىلدى.
تاريحي عيماراتتىڭ اتاۋىن رەسمي تىركەتىپ، زاڭداستىرۋدىڭ ورايىن «قاساقانا» جاساتپاعان تۇلعا اتىنداعى قوردىڭ تۇپكى ماقساتىنا كوزىم جەتكەن كۇننەن ارپالىسۋمەن كەلدىم. سودان بەرى قازاق قوعامىنداعى قاپتاعان «قورلارعا» كۇمانمەن قارايتىن كۇيدەمىن. «قوي تەرىسىن جامىلعان قاسقىر» سىقىلدى «قورلار» كوپ. قورلاردىڭ بارلىعى دەرلىك مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن كۇن كورەتىنى جاسىرىن ەمەس، ءوز قارجىسىمەن جۇمىس ىستەيتىن قور كورمەدىك. مەملەكەت قارجىسىنا ىلىكپەگەن قورلار قاراپايىم بۇقارانىڭ قالتاسىن قاعىپ، «جىلۋ» جينايتىنى جانە بار… ال قايىرىمدىلىق قور قۇرىپ العاندارعا ءتىپتى تاڭىم بار. بۇلاردى زەرتتەپ، زەردەلەپ جاتقان ەشكىم جوق.
(جالعاسى بار)
رايحان يماحانبەت،
احمەت بايتۇرسىنۇلى «ءتىل-قۇرال» وقۋ-ادىستەمەلىك، عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىعى ديرەكتورى، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ دوتسەنتى.
"استانا اقشامى" گازەتىنەن الىندى.
