Ákeniń sózine kelispese de, ul da qyz da onyń sózinen shyqpaıdy. Qazybek Taýasarulynyń kitabyn birneshe ret oqydym. Sonda otbasynyń tárbıesi, qazaqtyń tegi jaqsy jazylǵan. Qazir otbasylyq tárbıe qurydy.
Keńes úkimeti bizge áke-shesheni tyńdamaýǵa úıretti. Sodan áli retke kele almadyq. Aldymen, tilimiz buzyldy.
Odan keıin atadan balaǵa deıingi tárbıe buzyldy. Atasy turyp, balasy sóıleıtin boldyq.
Ákesi turyp, qyzy birinshi bolyp dastarhannan as ishe beredi. Jeke basyńnyń quqyǵy bar dep úırettik. Adamdyq quqyq dep, qazaqtyń dástúrli quqyǵynan aıyrylyp qaldyq. Áke-shesheniń betinen alatyn jaman ádet taptyq.
Aqsaqaldy syılamaı, aldymen ákimge sóz beretin, bata bergizetin boldyq. Jıyn toıda kóp bolamyn. 80-90 jastaǵy aqsaqal turady. Al birinshi ákimge sóz beredi.
Tórde shal otyrady, ákim keshigip keledi, shal ornyn berip tómen yǵysady. Nege? Qazaqtyń úlkendi syılaý deıtin uly qasıeti ólgen. Abylaı han kirip kelgende, han basymen ol Tóle, Qazybek, Áıteke bıden tómen otyrady. «Tór sizderkidi» deıdi han basymen. Osy dástúr buzyldy.
Keıde shaldardyń da qadiri qashty ma deımin.
Ákimge jalpaqtap, jaǵympazdanyp, teksizdikti aldymen ózderi bastap bere me deımin.
Áıtpese, jap jas ákim shaldyń ornyn tartyp almaıdy ǵoı. Prezıdenttiń rýhanı jańǵyraıyq degeni – osy. Ákim el maǵan qyzmet etsin dep turady. Óziniń elge qyzmet etetinin bilmeıdi. Sebebi, bilim joq. Kórkem kitap oqymaıdy. Kórkem kitap kisini jaqsy bolýǵa tárbıeleıdi. Sezimin oıatady. Kórkem minez qalyptastyrady.
Otan ottan ystyq emes
Qazir ata-analar balasyn mektepke bergende, balama tárbıe berse eken dep oılaıdy. Sebebi, ózderinde ondaı ozyq tárbıe joq. Balasyna úlgi kórsete alarlyq minez joq. Sondyqtan joqty muǵalimnen kútedi. Al muǵalim jyl saıynǵy mınıstrliktiń ózgertýlerinen mıy ashyp júredi.
Balalarym da, nemerelerim de qazaqsha oqydy.
Olarǵa qazaqy tárbıe bermesem, onda bylaı sóıleýge qandaı haqym bar?
Keıbir jazýshylar bar, ul- qyzyn orys mektebine bergen. Al ózderi «qazaq, qazaq» dep keýdesin soǵady. Olar jalǵan patrıottar. Óz balasyn tárbıleı almaǵan adam ultqa tárbıe bere almaıdy.
El súıgishtik, otanshyldyq sezim degen bar. Óziniń otbasyn tastap, bala shaǵasyn jáýdiretip tastap ketken adam, erteń elin de satyp ketedi. Osyny bir jerde aıtyp edim, kóp adamǵa unamady. Otbasyna jaqsylyǵy jetpegen kisi otanǵa jaqsylyq jasaı almaıdy ǵoı. Bul – aqıqat.
«Otan ottan ystyq» dep júr jýrnalıster. Qate sóz. Ony bilmester aıtady. Otan ottan ystyq emes. «Oınas ottan ystyq. Qala berdi boqtan sasyq» degen qazaq atam. Otandy qushaqtaı almaısyń. Qoınyna jata almaısyń.
«Otan otbasynan bastalady» degen durys.
Áıelińdi syıla, bala shaǵańdy tárbıele. Bul mindetiń. Kim bolsań da adam bolyp kelgendegi mindetiń – sol. Osyǵan ár otbasy kóshse, bári tamasha bolady. Ult ta, urpaq ta jaman bolmaıdy.
Jazýshy Beksultan Nurjekeevtiń
“Qala men Dala” gazetine bergen suhbatynan úzindi
(jalǵasy bar)
